Vrhovni sud je ispitao pobijanu pravnosnažnu presudu primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 10/23), koji se u ovom parničnom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. istog zakona, i našao da je revizija neosnovana.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Bez uticaja je revizijski navod da je donošenjem prvostepene presude učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 1. ZPP jer je u ovom postupku postupao sudija pojedinac, umesto veća, s obzirom da to nije revizijski razlog prema članu 407. stav 1 ZPP, kao ni bitna povreda iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP na koju se revizijom opisno ukazuje. Takođe je bez značaja revizijski navod da je prvostepeni sud odlučio o tužbenom zahtevu koji tužilac nije postavio (a drugostepeni sud je potvrdio tu prvostepenu presudu) s obzirom da se prema članu 407. stav 1. tačka 5. ZPP zbog prekoračenje tužbenog zahteva može izjaviti revizija samo ako je ta povreda učinjena u postupku pred drugostepenim sudom.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Ugovorom o kupoprodaji overenim pred Opštinskim sudom u Čačku pod brojem Ov. .../... od 06.03.1995. godine, tužilac je u svojstvu kupca od tuženog BB kao prodavca kupio nepokretnost - zgradu koja se sastoji od tri prostorije u ... u Ulici ... broj ..., na katastarskoj parceli br. ..., za koji poslovni prostor je izdata tapija tuženom od strane SO Čačak, a čije zaključenje je odobreno rešenjem Ministarstva finansija Republike Srbije od 03.03.1995. godine na zahtev tuženog, za cenu od 210.000,00 dinara za koju je u članu 1. ugovora konstatovano da je isplaćena u celosti. Tuženi je rešenjem nadležnog organa za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda obavezan na plaćanje poreza na prenos apsolutnih prava za građevinski objekat površine 70 m2 (poslovni prostor) – nedovršeno 140 m2 (podrum i potkrovlje). Prilikom overe ugovora o kupoprodaji Ov.br. .../... korišćena je tapija zavedena kod opštinskog suda, koju je SO Čačak izdala po zahtevu tuženog pod brojem 04 br. ...-.../... od 22.11.1994. godine za predmetni poslovni prostor, kojom je konstatovano da se zgrada – poslovni prostor sastoji od tri prostorije izgrađene prema skici koja je priložena uz tapiju i čini njen sastavni deo i istom je stavljena je van snage tapija zavedena kod Opštinskog suda u Čačku R3. .../... od 26.09.1985. godine i dozvoljeno da se uknjiži pravo korišćenja na katastarskoj parceli br. ... KO ... u korist tuženog. Na osnovu Ugovora o kupoprodaji Ov. br. .../... od 06.03.1995. godine izvršena je promena u zemljišnim knjigama tako da je označena nepokretnost isključivo vlasništvo tužioca, a tapija zavedena u knjizi tapija pod br. .../... dana 22.01.1998. godine, sada R3 23/98. Tužilac je zaduživan porezom na predmetnu nepokretnost.

Tužilac kao investitor i tuženi BB kao izvođač radova su 01.04.1996. godine zaključili ugovor o građenju radi izvođenja građevinskih radova na unutrašnjem uređenju predmetnog poslovnog prostora u cilju njegovog upodobljavanja za obavljanje ugostiteljske delatnosti. Cena radova je ugovora kao fiksna u iznosu od 70.000 DM (član 3. ugovora), a radovi su od strane tuženog završeni 1997. godine. Nakon toga, povodom predmetne nepokretnosti je 14.10.1997. godine zaključen predugovor o prodaji između tužioca u svojstvu prodavca i tuženog u svojstvu kupca, koji je overen pred Opštinskim sudom u Čačku pod brojem Ov. .../... dana 24.10.1997. godine, u kojem je cena nepokretnosti određena u iznosu od 320.000 DM. Ovaj predugovor je sporazumno raskinut 20.12.1999. godine zbog neispunjenja obaveza kupca, kada je sačinjena i priznanica da prodavac vraća kupcu iznos od 30.000 DM koji je primio na ime isplaćenog dela kupoprodajne cene. Nakon toga, tužilac kao zakupodavac i tuženi BB kao zakupac su 01.01.2000. godine zaključili i overili ugovor o zakupu predmetnog poslovnog prostora na određeno vreme od 3 meseca, sa aneksima kojima je samo produžavan rok zakupa. Zakupnina je ugovorena u iznosu od 400 DM mesečno, a ovaj ugovor je raskinut ugovorom o sporazumnom raskidu od 23.05.2001. godine. Potom je tužilac kao zakupodavac zaključio i overio ugovor o zakupu sa trećim licem (GG) kao zakupcem 23.05.2001. godine na određeno vreme i izvršio primopredaju poslovnog prostora. U parnici pokretnoj po tužbi ovde tuženog BB protiv ovde tužioca radi poništaja Ugovora o kupoprodaji nepokretnosti Ov.br. .../... od 06.03.1995. godine u predmetu Opštinskog suda u Čačku P 943/97, tužilac se odrekao tužbenog zahteva. U predmetu Osnovnog suda u Čačku R1 8267/10 dana 05.07.2010. godine zaključeno je sudsko poravnanje između ovde tuženog BB kao predlagača i ovde tužene VV kao protivnika predlagača, a kao suvlasnika na objektima na k.p. ... KO ..., kojim je definisano koji objekat pripada tuženom a koji tuženoj, pa je tako po navedenom poravnanju utvrđeno da tuženom BB pripada sporni objekat u ovoj pravnoj stvari. Ništavost ovog sudskog poravnanja utvrđena je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P 33/16 od 06.11.2017. godine (koja je potvrđena presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 263/18 od 25.12.2018. godine). Pre zaključenog poravananja, tuženi BB je 28.04.2010. godine podneo prijavu SKN u Čačku o promeni prava na nepokretnostima u Ulici ... na k.p. ... KO ..., uz koju prijavu je priložio ugovor o poklonu od 21.08.1991. godine i aneks ugovora o poklonu od 09.05.1995. godine kao dokaz o sticanju vlasništva na nepokretnostima sa pravom korišćenja kp ... KO ... u udelu od 8/10 idealnih delova, prikrivajući činjenicu da nije vlasnik navedenih nepokretnosti (jer je iste prodao tužiocu ugovorom o kupoprodaji od 06.03.1995. godine), pa je nadležni organ SKN bio u zabludi u pogledu vlasništva i doneo je rešenje od 03.06.2010. godine kojim se dozvoljava promena stanja u u LN ... KO ... za ovog tuženog, a koje rešenje kao i list nepokretnosti je on zloupotrebio u vanparničnom postupku pred Osnovnim sudom u Čačku R1 8267/10 koji se po njegovom predlogu vodio za poravnanje protiv protivnika predlagača VV (suvlasnika na preostalom udelu od 2/10) u kom je doneto rešenje da je isključivi vlasnik predmetnog poslovnog prostora, zbog čega je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Čačku K 7/14 od 21.10.2015. godine BB kao okrivljeni oglašen krivično odgovornim za izvršenje krivičnog dela navođenje na overavanje neistinitog sadržaja iz člana 358. stav 1. KZ uz izricanje uslovne osude. U izvršnom postupku sporni objekat je predat u državinu tužiocu u oktobru 2021. godine, ali je tuženi BB upisan u javnoj evidenciji nepokretnosti kao držalac poslovnog objekta ukupne površina 210 m2 izgrađenog bez građevinske dozvole. Tužilac se radi zaštite svojih prava bezuspešno obraćao nadležnoj službi za katastar nepokretnosti u upravnom postupku, gde nije uspeo da ostvari delotvornu pravnu zaštitu u smislu promene upisa.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su utvrdili da tužilac ima pravo državine na spornom poslovnom objektu na osnovu punovažnog i sudski overenog ugovora o kupoprodaji istog od 06.03.1995. godine od tuženog BB kao prodavca i tadašnjeg vanknjižnog vlasnika, koji u postupku nije dokazao svoje tvrdnje da se radi o prividnom ugovoru koji je predstavljao obezbeđenje zajama (sa kamatom) koji mu je tužilac dao.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo odlučujući da tužilac ima pravo državine na predmetnom objektu.

Naime, u konretnom slučaju je utvrđeno da je tužilac kupio od tuženog BB objekat izgrađen bez građevinske dozvole u ulici ... broj ... u ... ukupne površine 210 m2 na osnovu sudski overenog ugovora o prodaji od 06.03.1995. godine. Na osnovu ovog ugovora i tapije koju je dobio od tuženog, tužilac je u tadašnjem zemljišnoknjižnom odeljenju Opštinskog suda u Čačku sproveo promenu vlasništva, ali se u postupku uspostavljanja katastra nepokretnosti tokom 2010. godine kao vlasnik ovog objekta ponovo upisao tuženi, prilažući ranije ugovore - ugovor o poklonu od 21.08.1991. godine i aneks ugovora o poklonu od 09.05.1995. godine kao dokaz o sticanju vlasništva na objektu sa pravom korišćenja katastarske parcele br. ... KO ... u udelu od 8/10 idealnih delova, prikrivajući činjenicu da je predmetnu nepokretnost prodao tužiocu navedenim ugovorom o kupoprodaji od 06.03.1995. godine. Nakon kupovine objekta, tužilac je isti adaptirao plativši tuženom da kao izvođač izvrši potrebne radove na unutrašnjem uređenju prostora budući da je kupio 70 m2 opremljene površine u prizemlju, dok su podrum i potkrovlje u ukupnoj površini od 140 m2 bili nedovršeni, jer je imao nameru da se u objektu obavlja ugostiteljska delatnost. Nakon završene adaptacije objekta 1997. godine, tuženi je prvobitno želeo da od tužioca otkupi predmetni objekat za ugovorenih 350.000 DM, ali nakon što su sporazumno raskinuli predugovor o kupoprodaji koji su zaključili 14.10.1997. godine, tužilac ga je tuženom dao u zakup na određeno vreme. Nakon dva produženja roka zakupa, tužilac i tuženi su sporazumno raskinuli zakupodavni odnos 23.05.2001. godine, nakon čega je tužilac kao vlasnik nastavio da izdaje objekat u zakup GG. Nakon iseljenja ovog zakupca iz objekta u postupku sprovođenja izvršenja prinudnog iseljenja, tužiocu je predmetni objekta predat u državinu u oktobru 2021. godine.

U ovoj pravnoj stvari tužilac je podneo tužbu, između ostalog i za utvrđenje da je držalac predmetnog objekta u površini od 210 m2. U postupku je utvrđeno da je objekat upravo u ovoj površini označen kao predmet kupoprodaje prema ugovoru o prodaji poslovnog prostora Ov.br. .../... od 06.03.1995. godine koji je u potpunosti izvršen između tuženog BB kao prodavca i tužioca kao kupca, te da je tužilac u faktičkom posedu ovog objekta, ali su nižestepeni sudovi pravilno ocenili da tužilac i pored toga ima pravni interes za utvrđenje da je njegov držalac jer je tuženi i dalje upisan u katastru nepokretnosti kao držalac ovog objekta koji je izgrađen bez odoborenja za gradnju.

Pravni status držaoca objekta definisan je članom 97. Zakona o državnom premeru i katastru („Službeni glasnik RS“ broj 72/09 i 18/10). S tim u vezi, tačni su revizijski navodi tuženog da je tužilac tužbom tražio da se utvrdi da je držalac predmetnog poslovnog objekta, a da je izrekom prvostepene presude (potvrđene drugostepenom presudom) utvrđeno da je on ima pravo državine istog. Međutim, kako je reviziju izjavio tuženi, a ne tužilac, ne može se na štetu stranke koja je jedino izjavila ovaj pravni lek utvrditi shodno članu 395 ZPP (reformation in peius) da tužilac ima taj pravni status (držaoca objekta). U tom kontekstu su nižestepeni sudovi pravilno zaključili da tužilac ima pravo državine istog, a po stanovištu Vrhovnog suda na osnovu članova 70. stav 1. i 72. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Takođe, vezano za površinu objekta utvrđeno je da je nadležni organ za utvrđivanje i naplatu poreza prilikom vršenja uviđaja radi određivanja osnovice za porez na prenos apsolutnih prava ( i poreza na imovinu) utvrdio i zapisnički konstatovao da je površina objekta 70 m2 opremljene površine i 140 m2 nedovršene površine (podrum i potkrovlje) što ukupno iznosi 210 m2, kako je konstatovano u ugovoru i upisano u katastru nepokretnosti. Pri takvom činjeničnom utvrđenju, bez uticaja je navod revidenta da je tužilac kupio samo 51 m2 i da je on kao vlasnik i investitor objekta na osnovu člana 3. Ugovora o građenju od 01.04.1996. godine platio po ovom osnovu 70.000 tadašnjih nemačkih maraka tuženom BB kao izvođaču radova radi završetka radova na objektu jer se time u suštini osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja, što ne može biti revizijski razlog prema članu 407. stav 2. ZPP.

Iz svih izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci ove presude.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić