Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3116/21 od 10.03.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tužene i preinačena prvostepena presuda tako što je odbijen tužbeni zahtev da se utvrdi da su tužioci po pravnom osnovu zakonitog i savesnog održaja stekli pravo korišćenja ostalog građevinskog zemljišta u državnoj svojini ukupne površine 6 ari 55 m2, koje se nalazi u Ulici ... u Novom Sadu, na katastarskoj parceli .. KO Novi Sad 3, upisanoj u A listu – Lista nepokretnosti br. .. KO Novi Sad 3, RGZ SKN Novi Sad 2, i to svaki sa po 47/655 idealnih delova i da se utvrdi da su tužioci po pravnom osnovu zakonitog i savesnog održaja stekli pravo korišćenja ostalog građevinskog zemljišta u državnoj svojini ukupne površine 6 ari 94 m2, koje se nalazi u Ulici ... u Novom Sadu, na katastarskoj parceli .. KO Novi Sad 3, upisanoj u A listu – Lista nepokretnosti .. KO Novi Sad 3, RGZ SKN Novi Sad 2, i to svaki sa po 166/692 idealnih delova, te da se ovlašćuju tužioci da svoje pravo iz stavova prvog i drugog izreke upišu u List nepokretnosti .. KO Novi Sad 3, koji se vodi kod RGZ SKN Novi Sad 2, bez bilo kakvog daljeg pitanja i odobrenja tužene, pa su obavezani tužioci da tuženoj na ime naknade troškova parničnog postupka isplate 98.400,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezani su tužioci da tuženoj naknade troškove drugostepenog postupka u iznosu od 150.600,00 dinara.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11 ...10/23- dr. zakon) pa je ocenio da je revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, svojevremeno su u zk. ul. .. KO Novi Sad 3 bile upisane matične kat. parcele: ... (njiva Veliki ..., površine 29 ari 19 m2) i .. (njiva Veliki ..., površine 21 ar 24 m2) kao društvena svojina, sa pravom korišćenja na zemljištu u korist sada pok. GG, čiji je pravni sledbenik tužena (po rešenjima o nasleđivanju iz 1997. i 2004. godine). Sada su u LN .. KO Novi Sad 3 upisane ovde sporne kat. parcele: .. ukupne površine 6 ari 55 m2 ostalo građevinsko zemljište (od čega je deo pod tri objekta izgrađenih bez građevinske dozvole, a ostali deo njiva treće klase u Ulici ... površine 4 ara 65 m2) i .. ukupne površine 6 ari i 92 m2 ostalo građevinsko zemljište (od čega je deo pod tri objekta izgrađenih bez građevinske dozvole, a preostali deo njiva treće klase 5 ari i 92 m2). Kao nosioci prava na zemljištu upisani su Republika Srbija, svojina državna 1/1 i ovde tužena sa pravom korišćenja 1/1 udela, dok je na svim objektima tužena upisana kao držalac, svojina privatna 1/1.

Saslušanjem roditelja tužilaca DD i ĐĐ u svojstvu svedoka i tužilaca u svojstvu parničnih stranaka utvrđeno je da su roditelji tužilaca kupili od EE parcelu (koja je u susedstvu ovde spornih parcela) na kojoj su sazidali kuću (koji objekat se prema nespornim činjeničnim navodima tužbe sada nalazi na kat. parceli .. koja nije predmet spora), a potom tokom izgradnje kuće 1992. godine kupili od sada pok. GG plac na susednom zemljištu na kojem nisu ništa zidali, koje su kasnije poklonili tužiocima koji su u to vreme bili maloletni (2002. godine), dok su deo kupljenog zemljišta prodali susedu, a deo ostavili za ulaz u svoj objekat, od kada su u državini ovih parcela koju im niko do podnošenja tužbe nije osporavao.

Predmet ugovora o kupoprodaji zaključenog 28.07.1992. godine između DD i ĐĐ kao kupaca i GG kao prodavca (overenog kod Opštinskog suda u Novom Sadu pod Ov 19168/92 dana 04.08.1992. godine), bila je kat. parcela .. KO Novi Sad u površini od 30 h 20 m, za koju su prodavcu isplatili ugovorenu cenu na dan zaključenja ugovora, a prodavac im je dao klauzulu intabulandi. Predmet darovnog ugovora zaključenog 17.05.2002. godine između DD i ĐĐ kao darodavaca i ovde tužilaca kao daroprimaca (overenog kod Opštinskog suda u Novom Sadu pod Ov1 14542/02 dana 21.05.2002. godine) bile su tri kat. parcele (ukupne površine 846m2) i to: .. u površini od 94 m2, .. u površini od 333 m2 i .. u površini od 419 m2, KO Novi Sad.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev zaključivši da su roditelji tužilaca od 1992. godine bili u mirnoj i nesmetanoj državini predmetnih nepokretnosti – kat parcela .. i .. KO Novi Sad (nastalih od matičnih parcela .. i ..) kada su ih kupili od sada pok. GG, pravnog prethodnika tužene, iako je u ugovor o kupoprodaji uneta samo jedna kat. parcela, a tužioci od 2002. godine kada su im roditelji poklonili ove parcele u određenoj površini. Kako se savesnost njihove državine pretpostavlja u smislu člana 72. stav 3. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, ocenio je da su tužioci vanrednim održajem stekli pravo korišćenja predmetnih nepokretnosti na osnovu člana 28. stav 4. (za koji je zakonom propisan rok od 20 godina) u vezi člana 30. stavovi 1. i 2. ovog Zakona. Imajući pritom u vidu da se od stupanja na snagu zakonskih izmena 04.07.1996. godine može se steći pravo svojine održajem i na zemljištu u društvenoj odnosno kasnije državnoj svojini od tada teku rokovi propisani članom 27. navedenog zakona i da je do podnošenja tužbe u ovoj pravnoj stvari 11.08.2020. godine protekao zakonom propisan rok za sticanje prava korišćenja po osnovu vanrednog održaja na predmetnim nepokretnostima (više od 24 godine). Nakon donošenja Zakona o planiranju i izgradnji kojim se dozvoljava konverzija prava korišćenja zemljišta (član 102. po kome se pravo korišćenja na građevinskom zemljištu pretvara u pravo svojine bez naknade), institut održaja kao ustanova privatnog prava može se po analogiji primeniti i na pravo korišćenja. Ocenio je kao neosnovan istaknuti prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tužene jer je ona u listu nepokretnosti upisana kao nosilac prava korišćenja na predmetnim kat. parcelama.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio kao neosnovan tužbeni zahtev nalazeći da na strani tužilaca nema uslova za sticanja prava korišćenja na predmetnim parcelama ni po osnovu vanrednog održaja, a ni po osnovu redovnog održaja u smislu odredaba člana 28. stavovi 2. i 4. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa. Naime, državina tužilaca na kat. parceli .. ne može biti zakonita budući da u vreme zaključenja kupoprodajnog ugovora od 28.07.1992. godine, matična parcela .. (tada u društvenoj svojini) nije bila u slobodnom pravnom prometu shodno odredbama člana 30. Zakona o građevinskom zemljištu, odnosno pravo korišćenja se moglo prenositi samo određenom krugu lica, pa je ugovor od 28.07.1992. godine ništav budući da je prenos prava korišćenja na predmetnoj parceli sa GG na roditelje tužilaca bio protivan prinudnim propisima. S druge strane, u pogledu parcele .. tužioci nisu predložili bilo kakve dokaze na osnovu kojih bi bilo moguće zaključiti da je državina na istoj zakonita. Sledom navedenog, eventualno bi moglo biti reči o vanrednom održaju, protekom roka od 20 godina, ali računajući od momenta stupanja na snagu Zakona o planiranju i izgradnji (11.09.2009. godine) budući da je od tada moguća primena ovog instituta i na pravo korišćenja, a koji rok se u momentu podnošenja tužbe (11.08.2020. godine) nije navršio.

Osnovano se revizijom tužilaca ukazuje da je drugostepeni sud na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo kada je odlučio kao u izreci pobijane drugostepene presude.

Saslušanjem roditelja tužilaca, iz delova njihovih iskaza kojima je prvostepeni sud poklonio veru, i iskaza tužilaca utvrđeno je da su roditelji tužilaca bili u državini predmetnog zemljišta od 1992. godine (kada su ga kupili od sada pok. GG kao nosioca prava korišćenja na tom zemljištu) pa do do 2002. godine (kada su ga poklonili tužiocima). Naime, imajući u vidu sadržinu pismenog (overenog) ugovora o kupoprodaji iz 1992. godine roditelji tužilaca su od GG bez sumnje kupili zemljište ukupne površine 30h20m (što je odgovaralo površini od oko 600m2), a sama po sebi činjenica da je u ugovoru označena samo kat. parcela .. ne znači da se kupljeno zemljište nalazilo samo na toj parceli. Naime, otac tužilaca je u svom iskazu objasnio šta je kupljeno od GG (više od dve parcele, odnosno zemljište koje je bilo na 2,5 parcela) i da je to bilo u vreme kada su on i supruga gradili svoju kuću na susednoj kat. parceli kupljenoj od EE, s tim što su od jedne parcele deo prodali susedu, a deo ostavili za ulaz u svoj objekat.

Darovnim ugovorom iz 2002. godine roditelji tužilaca su, između ostalog, poklonili tužiocima samo deo zemljišta kupljenog od GG (čija površina je bila ukupno 600m2) i to u površini od 425m2. Konkretno, od parcele .. poklonili su deo od 92m2 (koji se nalazi na sada postojećoj kat. parceli .. površine 655m2 na kojoj tužioci traže utvrđenje prava svojine od po 47/655 idealnih delova, što odgovara površini od 92m2). Od parcele .. poklonili su deo od 333m2 (koji se nalazi na sada postojećoj kat. parceli .. površine 692m2 na kojoj tužioci traže utvrđenje prava svojine od po 166/692 idealnih delova, što odgovara površini od 333m2). Preostali deo kupljenog zemljišta od GG 1992. godine prodali su susedu, a deo ostavili sebi za ulaz u objekat koji su izgradili (što bi se očigledno odnosilo na razliku od 425m2 koja je predmet poklona do kupljenih 600m2).

Kako su tužioci u mirnoj i nesmetanoj državini zemljišta koje su im roditelji poklonili 2002. godine duže od 20 godina, pri čemu su njihovi roditelji bili u mirnoj i nesmetanoj državini tog istog zemljišta od 1992. godine, koje zemljište se nalazi na sada postojećim kat. parcelama .. i .. (nakon izlaganja i parcelacije), upisanim u LN .. KO Novi Sad 3 sa većom površinom od one na kojoj tužioci traže utvrđenje prava korišćenja u idealnim delovima, a savesnost njihove državine se pretpostavlja, to su tužioci i po oceni Vrhovnog suda vanrednim održajem stekli pravo korišćenja na ovom zemljištu odnosno na predmetnim kat. parcelama u traženim idealnim udelima na osnovu člana 28. stav 4. u vezi člana 72. stav 3. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa. Naime, od stupanja na snagu zakonskih izmena 04.07.1996. godine može se steći pravo svojine održajem i na zemljištu u društvenoj odnosno kasnije državnoj svojini od tada teku rokovi propisani članom 27. navedenog zakona, a do podnošenja tužbe u ovoj pravnoj stvari 11.08.2020. godine protekao je zakonom propisan rok za sticanje prava korišćenja po osnovu vanrednog održaja na predmetnim nepokretnostima (više od 20 godine) u koji rok se uračunava i vreme državine pravnih prethodnika tužilaca. Nakon donošenja Zakona o planiranju i izgradnji (“Službeni glasnik RS“, br. 72/09... 9/20) kojim se dozvoljava konverzija prava korišćenja zemljišta (član 102. po kome se pravo korišćenja na građevinskom zemljištu pretvara u pravo svojine bez naknade), institut održaja kao ustanova privatnog prava može se po analogiji primeniti i na pravo korišćenja. Putem održaja, pravo korišćenja se može steći na celoj stvari ili realnom delu, ako su ispunjeni uslovi državine određenog kvaliteta i trajanja. U konkretnom slučaju, tužioci su od 2002. godine bili savesni držaoci realnog dela zemljišta (koji odgovara traženom idealnom delu) jer nisu znali ili nisu mogli znati da stvar koju drže nije njihova, imajući u vidu da su njihovi roditelji još 1992. godine od GG kupili 600m2 zemljišta, koje se očigledno nakon parcelacije nalazi na ovde spornim parcelama.

Zato je Vrhovni sud preinačio drugostepenu presudu, u koju spada i odluka o troškovima prvostepenog postupka koji su pravilno odmereni i dosuđeni tužiocima.

Iz navedenih razloga, primenom člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je ka u stavu prvom izreke.

Tužiocima na osnovu članova 165. stav 2. i 163. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP pripada tražena naknada troškova revizijskog postupka, prema vrednosti spora, na ime troškova sastava revizije u iznosu od 33.000,00 dinara shodno važećoj AT („Službeni glasnik RS“, br.121/12, 99/20, 37/21 od 14.04.2021.godine), prema opredeljenom zahtevu tužilaca (član 163. stav 2. ZPP), kao i na ime sudskih taksi na reviziju 97.500,00 i revizijsku odluku 97.500,00 dinara po važećoj TT, ukupno 228.000,00 dinara, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković