Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20 – u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni sud je utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je upisan u LN br. .. KO ..., kao nosilac prava svojine ½ dela na kp br. .. KO ..., površine 1723 m2, njiva 3. klase, a predmetno zemljište nalazi se u građevinskom području. Navedena parcela je prvi put 2007. godine Izmenama i dopunama naselja Rumenka („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 4/07) planirana za površinu javne namene, a sada važećim Planom regulacije naseljenog mesta Rumenka („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 21/15) namenjena je za površine ostale namene – zaštitno zelenilo, u funkciji zaštite koju treba naglasiti prema porodičnim stambenim objektima. Podizanje zaštitnog pojasa treba da sačinjava višespratno zelenilo i osnovnu ulogu zaštite moguće je dopuniti rekreativnim aktivnostima. Prema proceni Poreske uprave, tržišna vrednost parcele iznosi 3.027,29 dinara za jedan metar kvadratni na dan 02.02.2022. godine, a prema nalazu i mišljenju veštaka građevinske struke tržišna vrednost na dan 31.01.2022. godine iznosi 4.062,00 dinara za jedan metar kvadratni. Postupak eksproprijacije predmetne parcele nije vođen, jer parcela nije faktički oduzeta od tužioca. Tužilac predmetnu parcelu nesmetano koristi u poljoprivredne svrhe, u koje svrhe se parcela oduvek i koristila. Svake godine tužilac sadi jednogodišnje biljke – soju i kukuruz.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev tužioca neosnovan iz razloga što predmetna parcela nije privedena nameni i tužilac nije faktički deposediran, te mu nije povređeno pravo svojine na nepokretnosti, niti je dovedeno u pitanje njegovo mirno uživanje imovine u smislu člana 58. Ustava RS, jer pored planskog akta koji je donet, nije preduzeta nijedna druga faktička radnja od strane tuženog.

Po oceni Vrhovnog suda, neosnovano se revizijom ukazuje da se navedeni zaključak nižestepenih sudova zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjena u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Protokolom 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u članu 1. garantuje se zaštita imovine i propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Međutim, ove odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr). Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi, tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica, koji nisu deo auto-puta ili državnog puta prvog i drugog reda i trgova i javnih površina, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, sporna parcela na kojoj je tužilac nosilac prava svojine u udelu 1/2, prema planskim dokumentima tuženog Grada Novog Sada predviđena je za površinu ostale namene – zaštitno zelenilo, a ne za površinu javne namene. Postupak oduzimanja zemljišta nije sproveden na način propisan Zakonom o eksproprijaciji, niti je zemljište faktički oduzeto od tužioca i privedeno nameni za koju je predviđeno planskim aktima. U takvoj situaciji, za isplatu tražene novčane naknade u visini tržišne vrednosti zemljišta kao za oduzeto pravo svojine, nije dovoljno samo da je ono planskim aktima jedinice lokalne samouprave određeno za javnu površinu ili površinu ostale namene, već je nužno da je zemljište i neposredno oduzeto i koristi se u skladu sa planskim aktom, čime je vlasnik onemogućen da na njemu ostvaruje vlasnička prava u punom obimu, što ovde nije slučaj. Predmetno zemljište na parceli tužioca nije ni pravno ni faktički na licu mesta privedeno nameni predviđenoj planskim aktima, jer nije promenjena namena zemljišta koje se i dalje vodi kao poljoprivredno, niti se sporni deo parcele koristi kao zaštitno zelenilo, zbog čega bi tuženi bio u obavezi da isplati tužiocu njegovu tržišnu vrednost.

Tuženi ima funkciju urbanističkog planiranja građevinskog područja i donošenja prostornih planova, ali za isplatu naknade po osnovu oduzimanja prava svojine i garantovanog prava na imovinu sama činjenica donošenja planskih akata ne može se smatrati privođenjem zemljišta nameni, jer se tek sprovođenjem zakonske procedure za oduzimanje zemljišta ili neposrednim oduzimanjem i lišavanjem vlasnika da zemljište koristi u punom obimu svojih vlasničkih ovlašćenja, stiču uslovi za isplatu tržišne naknade i obavezu tuženog da sprovede postupak parcelacije i izvrši upis svog prava svojine.

Sledom navedenog, neosnovani su revizijski navodi da propust nadležnih organa da tokom dužeg vremenskog perioda ne privedu zemljište nameni i sprovedu postupak eksproprijacije, predstavlja povredu prava na imovinu, odnosno ograničenje mirnog uživanja imovine tužioca.

Prema odredbi člana 85. Zakona o planiranju i izgradnji (“Službeni glasnik RS“ br. 72/2009, 81/2009- ispr., 64/2010), građevinsko zemljište je u prometu, dok je članom 3. Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik RS“,br. 62/2006, 65/2008-dr.zakon, 41/2009, 112572015, 8072017 i 95/2018-dr. zakon) propisano da se zemljište koje je u skladu sa posebnim zakonom određeno kao građevinsko zemljište, do privođenja planiranoj nameni, koristi za poljoprivrednu proizvodnju, s tim da su članom 59. istog zakona propisane obaveze vlasnika odnosno korisnika takvog zemljišta. Stoga, prava tužioca kao sopstvenika nisu ograničena u korišćenju zemljišta kao poljoprivrednog, niti je on onemogućen da zemljištem raspolaže, prodaje ga, izdaje u zakup i sl., pa su neosnovani navodi revizije da je donošenje planskih akata imalo za posledicu nesigurnost tužioca u pogledu toga šta će biti sa njegovom imovinom i da mu je smanjena mogućnost raspolaganja i korišćenja predmetne parcele.

Zbog navedenog, pravo tužioca na isplatu naknade za predmetno zemljište može nastati tek u momentu kada mu tuženi zemljište formalno ili faktički oduzme i privede nameni bez isplate odgovarajuće novčane naknade.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka, jer je doneta u skladu sa članom 163. stav 1-4, članom 153. stav 1. i 154. ZPP.

Ovaj sud je prilikom donošenja odluke imao u vidu i ostale navode revizije, ali je ocenio da su neosnovani, jer suštinski predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a ove navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Iz napred iznetih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković