Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 2070/19 od 27.05.2020. godine preinačena je presuda Apelacionog suda, odbijena žalba tuženog i potvrđena presuda prvostepenog suda, te je obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka.

Protiv odluke Vrhovnog kasacionog suda tuženi je izjavio ustavnu žalbu pa je odlukom Ustavnog suda Už 9251/20 donetom na Sednici veća održanoj dana 18.10.2023. godine ustavna žalba usvojena i utvrđeno da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 2070/19 od 27.05.2020. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, poništena presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev2 2070/19 od 27.05.2020. godine i određeno da Vrhovni sud donese novu odluku o reviziji tužioca, izjavljenu protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3101/18 od 09.04.2019. godine.

Prilikom ponovnog odlučivanja o reviziji tužioca Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 sa izmenama i dopunama) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme do 31.12.2011. godine, kada mu je na osnovu Sporazuma od 20.12.2011. godine prestao radni odnos. Vlada Republike Srbije, tuženi, reprezentativni sindikati kod tuženog i reprezentativni sindikati na nivou Republike Srbije su 17.06.2008. godine zaključili Socijalni program za ''NIS'' AD Novi Sad. Članom 9. Socijalnog programa tuženi se obavezao da odmah nakon preuzimanja ''NIS''-a AD Novi Sad izvrši jednokratno i trajno povećanje zarada zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju, uz obavezu da tako utvrđene zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, uz realan rast u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda u periodu važenja Socijalnog programa (17.06.2008. do 31.12.2012. godine). Preuzimanje ''NIS''-a AD Novi Sad izvršeno je 11.02.2009. godine. Na osnovu Odluke od 30.04.2009. godine jednokratno je isplaćen dodatak na aprilsku zaradu u visini od 15% vrednosti osnovne zarade utvrđene članom 42. Kolektivnog ugovora tuženog. U daljem periodu tuženi je zaposlenima usklađivao zaradu sa indeksom troškova života i realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda. U ovoj parnici tužilac potražuje razliku između zarade koja mu je isplaćena i zarade uvećane za 15% za traženi period, prema članu 9. Socijalnog programa od 17.06.2008. godine. Veštačenjem je utvrđena visina razlike zarade koju tužilac potražuje.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev tužioca osnovan nalazeći da su bez značaja za odluku činjenice da je tuženi za april mesec uvećao osnovnu zaradu zaposlenih, pa i tužiocu, u visini 15% osnovne zarade za april (o čemu je doneo posebnu odluku), a zatim u narednom periodu uvećao osnovnu zaradu zaposlenih u procentima koji odgovaraju kretanju indeksa troškova života (o čemu je takođe donosio posebne odluke), kao i da je u skladu sa rezultatima poslovanja zaposlenima isplaćena premija, te da je zaradu tužiocu, u utuženom periodu, isplatio u skladu sa zaključenim ugovorom o radu, odredbama kolektivnog ugovora i odgovarajućim opštim aktima tuženog, a koje isplate su veće u odnosu na razliku od 15% traženog uvećanja zarade tužioca.

Suprotno, po oceni Apelacionog suda u Novom Sadu navedeni socijalni program ne predstavlja neposredan i autonoman izvor prava za zaposlene, već samo nameće obaveze kupcu da u cilju realizacije zacrtanih ciljeva privatizacije tuženog preduzme odgovarajuće mere da se isti tokom trajanja i realizuju. Prema stavu drugostepenog suda, socijalni program nema značaj opšteg akta koji se neposredno primenjuje pošto ne uređuju prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike, kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba, pa je iz ovih razloga preinačio prvostepenu odluku i odbio tužbeni zahtev tužioca.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda, Vrhovni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da je pobijana presuda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava, a stanovište drugostepenog suda pogrešno.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za NIS AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade RS i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO Gasprom Njeft akcija Kompanije naftne industrije Srbija AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za NIS AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija NIS AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija NIS – Naftagas Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. S toga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Iz tog razloga i tužilac, kao zaposleno lice kod tuženog – poslodavca, ima neposredno pravo da zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa, jer je takvo pravo tužioca utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravna validnost ovakvog stava Vrhovnog suda potvrđuje se i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustavljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. On je za prvi mesec poslovanja po potpisivanju Socijalnog programa navedenu obavezu u celosti ispunio. Iz tog razloga, osnovan je i zahtev tužioca za isplatu neizmirene razlike u zaradi za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine. Zato je tužbeni zahtev tužioca osnovan, kako je pravilno zaključio i prvostepeni sud, a pobijana presuda morala biti preinačena.

Vrhovni sud je, postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda, prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, uprkos toj činjenici, Vrhovni sud je ocenio da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Iz tog razloga tužilac je ovlašćen da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahteva i ostvari sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tuženi svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa. S obzirom na navedeno, tužilac ima pravo na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose od njihove dospelosti do konačne isplate, u smislu člana 277. stav 1. ZOO.

Tužiocu koji je uspeo po reviziji pripadaju i opredeljeni troškovi revizijskog postupka na osnovu člana 153, 154, 163. i 165. ZPP i to: na ime sastava revizije 12.000,00 dinara, takse na reviziju 3.800,00 dinara i revizijsku odluku 5.700,00 dinara, prema važećoj AT i TT, u trenutku preduzimanja radnji.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković