Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 410/22 od 01.11.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda, sa ispravkom. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužene za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...10/23-dr. zakon) Vrhovni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka se u reviziji posebno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u Matičnu knjigu rođenih za grad Kragujevac upisana je činjenica rođenja maloletnog VV – ovde tuženog na dan ...2015. godine, u Kragujevcu, od oca GG iz ... i majke - ovde tužene BB, rođene ... iz ..., pod tekućim brojem .. za 2015. godinu. Nakon smrti GG, rešenjem Osnovnog suda u Despotovcu, Sudska jedinica Svilajnac, O 36/16 od 05.07.2016. godine, za zakonske naslednike na njegovoj zaostavištini oglašeni su ovde tuženi - supruga BB i maloletni sin VV. Tužilac je dolazio u kuću u kojoj je tužena BB živela sa svojim suprugom sada pok. GG radi obavljanja građevinskih i poljoprivrednih radova. Nakon 2010.godine, tužilac i tužena BB su stupili u intimne odnose. Tužena BB se nije odazivala pozivima Biološkog fakulteta u Beogradu radi obavljanja DNK veštačenja koje je određeno rešenjem prvostepenog suda, odnosno nije odvela maloletno dete radi izvođenja ovog dokaza i utvrđivanja činjenice da li je tužilac njegov otac. Prema njenom konačnom stranačkom iskazu, kojem je prvostepeni sud poklonio veru, tokom trajanja braka imala je povremene intimne odnose sa tužiocem, ali u vreme začeća tuženog mal. VV imala je intimne odnose samo sa svojim suprugom i sa trećim licima (koje nije imenovala), uz saglasnost svog supruga (koji je bio starije životne dobi) da bi se ostvarila kao majka, ali ne i sa tužiocem tako da on nije njegov otac (iako se ranije na zapisniku od 09.10.2019. godine, izjasnila da jeste), objasnivši da odbija DNK analizu, zato što maloletni tuženi ima oca i ne želi da ga traži. Prema nalazu i mišljenju Centra za socijalni rad u Svilajncu od 19.07.2022. godine, uočeno je naglašeno neemocionalno reagovanje maloletnog deteta – ovde tuženog VV u odnosu na tužioca, uz sticanje opšteg utiska da dete ispoljava autentičan otpor prema tužiocu jer ga doživljava kao ugrožavajućeg, te je na osnovu sprovedenog stručnog postupka, prikupljenih podataka i procene maloletnog deteta mišljenje Centra da je u njegovom najboljem interesu da zna svoje poreklo i neguje svoj identitet ukoliko se DNK analizom dokaže da je tužilac njegov biološki otac.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev pozivajući se na član 3. stav 1. i član 7. stav 1. Konvencije o pravima deteta koju je naša zemlja ratifikovala 1990. godine („Službeni glasnik SRJ“, br.15/90) i član 6. Porodičnog zakona, kojima je propisana zaštita najboljeg interesa maloletnog deteta. Pravo maloletnog deteta je da zna ko mu je otac. U konkretnom slučaju, za maloletnog tuženog njegov otac je lice koje je kao takvo već upisano u Matičnu knjigu rođenih. Po nalaženju nižestepenih sudova imajući u vidu pravilo o teretu dokazivanja tužilac nije dokazao da je otac maloletnog tuženog VV bez obzira što je njegova majka – tužena BB odbila da se izvrši DNK analiza maloletnog deteta. Ovo stoga što je iz njenog stranačkog iskaza, utvrđeno da u vreme njegovog začeća bila u intimnim odnosima sa svojim bračnim supružnikom, kojeg je označila kao njegovog oca (koga dete smatra svojim ocem) i sa trećim licima, ali ne i sa tužiocem, pri čemu nije negirala da je ranije bila u intimnim odnosima i sa tužiocem. U prilog ovome, govori i mišljenje Centra za socijalni rad u kome je ukazano na naglašeno neemocionalno reagovanje maloletnog deteta u odnosu na tužioca, uz ispoljavanje autentičnog otpora prema tužiocu jer ga doživljava kao ugrožavajućeg. Kako u toku postupka nije utvrđeno da lice koje je upisano kao biološki otac maloletnog deteta (suprug majke deteta) nije njegov otac, to činjenica da maloletno dete ima biološkog oca koji je upisan u matičnu knjigu rođenih obezbeđuje najbolje moguće životne i zdravstvene uslove za njegov pravilan i potpun razvoj, što je predviđeno i Konvecijom o pravima deteta i Porodičnim zakonom.

Prema članu 3.1. Konvencije o pravima deteta u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Prema članu 7 1. dete se prijavljuje odmah nakon rođenja i od rođenja ima pravo na ime, pravo na staranje, državljanstvo i, ako je to moguće, pravo da zna ko su mu roditelji i pravo na njihovo staranje.

U članu 64. Ustava Republike Srbije, propisano je da deca uživaju ljudska prava primereno svom uzrastu i duševnoj zrelosti (stav 1.), da svako dete ima pravo na lično ime, upis u matičnu knjigu rođenih, pravo da sazna svoje poreklo i pravo da očuva svoj identitet (stav 2.), i da se prava deteta i njihova zaštita uređuju zakonom (stav 5.).

Prema članu 59. Porodičnog zakona, dete ima pravo da zna ko su mu roditelji. Dete može podneti tužbu radi utvrđivanja materinstva (član 249. stav 1.) i radi utvrđivanja očinsta (član 251. stav 1.) bez obzira na rok. Muškarac koji tvrdi da je otac deteta može podneti tužbu radi utvrđivanja svog očinstva u roku od godinu dana od dana saznanja da se sa njegovim priznanjem očinstva nisu saglasili majka, odnosno staratelj deteta, a najkasnije u roku od 10 godina od rođenja deteta (član 249. stav 3.). Muškarac koji tvrdi da je otac deteta može podneti tužbu radi osporavanja očinstva muškarcu koji se po ovom zakonu smatra ocem deteta u roku od godinu dana od dana saznanja da je on otac deteta, a najkasnije u roku od 10 godina od rođenja deteta Prema (član 252. stav 4.). Dete ima pravo na zastupanje preko kolizijskog staratelja ili privremenog zastupnika ako između njega i roditelja sa kojim živi postoje suprotni interesi (član 265. stav 3.).

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo, i to odredbe članova 3. i 7. Konvencije o pravima deteta, člana 64. Ustava i čl. 59. Porodičnog zakona, kada su odbili tužbeni zahtev da se utvrdi da sada pok. GG, bivši iz ..., nije prirodni – biološki otac maloletnog tuženog VV i da se utvrdi da je tužilac AA, prirodni – biološki otac maloletnog tuženog VV.

Naime, u postupku je utvrđeno da tužilac (koji tvrdi da je biološki otac mal. tuženog VV) i tužena BB (koja je majka mal. tuženog VV) nisu bili u intimnim odnosima u periodu začeća mal. deteta, već je majka deteta u vreme njegovog začeća bila u intimim odnosima sa svojim suprugom, koji je upisan u matičnoj knjizi rođenih kao njegov otac, ali i sa drugim licima (koje nije imenovala). Mal. dete - tuženi VV, koji je u vreme prvostepenog presuđenja imao navršenih 7 godina, svojim ocem smatra muškarca koji je upisan u matičnoj knjizi rođenih kao njegov otac, dok tužioca doživljava kao ugrožavajućeg po sebe (o čemu se Centar za socijalni rad detaljno izjasnio u svom nalazu i mišljenju). U situaciji kada tužilac shodno pravilu o teretu dokazivanja iz člana 231. ZPP nije dokazao da je u vreme začeća mal. tuženog bio u intimnim odnosima sa njegovom majkom, podvrgavanje mal. deteta – ovde tuženog VV DNK analizi ili drugom medicinskom veštačenju ne bi bilo u njegovom najboljem intersu. Osim toga, DNK analizi u sporu radi utvrđenja očinstva, se pribegava onda kada i ostali izvedeni dokazi upućuju na verovatnoću da su biološki otac i biološka majka mal. deteta bili intimni u vreme njegovog začeća (kada je tužba zasnovana na takvim činjeničnimm tvrdnjama), u kom slučaju DNK analiza treba da tu verovatnoću dovede u ravan potpune izvesnosti odnosno otkloni svaku sumnju o tome da li je lice koje u tužbi tvrdi da je biološki otac tog deteta zaista njegov biološki otac, a utvrđenje te činjenice je u najboljem interesu mal. deteta.

Stoga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava. Kako u konkretnoj činjenično-pravnoj situaciji nije pouzdano osporeno sadašnje očinstvo lica upisanog u izvod iz Matične knjige rođenih, pokojnog GG, a utvrđeno je da je tuženi maloletni VV na osnovu rešenja Osnovnog suda u Leskovcu, Sudska jedinica Svilajnac, O 36/16 od 05.07.2016. godine, nasledio zaostavštinu pokojnog GG kao njegov zakonski naslednik, a da je prema izveštaju Centra za socijalni rad kod maloletnog deteta uočeno naglašeno neemocionalno reagovanje u odnosu na tužioca, tako da je stečen opšti utisak da maloletno detete ispoljava autentičan otpor prema tužiocu jer ga doživljava kao ugrožavajućeg, to po oceni Vrhovnog suda, kako to pravilno zaključuje drugostepeni sud, pravo maloletnog deteta da zna ko su mu roditelji i da uživa najbolje životne uslove po osnovu činjenice da ima upisanog oca u matičnoj knjigi rođenih ima prioritet u odnosu na zaštitu prava tužioca shodno članu 6. stav 1. Porodičnog zakona i članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta. Time se ne dira u pravo mal. deteta da saglasno članu 7. stav 1. Konvencije o pravima deteta i članu 59. stav 1. Porodičnog zakona bez obzira na uzrast i bez vremenskog ograničenja, zna ko su mu roditelji i da svoje pravo na poreklo realizije sudskim putem, koje nije ograničeno rokovima.

Sa iznetih razloga, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 414. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković