U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u periodu 20.02.2017. godine do 28.02.2019. godine bio radno angažovana kod tuženog po osnovu 11 zaključenih ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova na radnom mestu „elektomonter za održavanje ...“. Tužilac je navedene poslove obavljao u kontinuitetu i bez prekida, a nakon isteka poslednjeg ugovora o privremenim i povremenim poslovima 20.07.2020. godine, tužilac nije prihvatio zaključenje novog jer je smatrao da su se stekli uslovi za zasnivanje radnog odnosa na neodređeno vreme. Poslovi za koje je tužilac zaključivao ugovore o privremenim i povremenim poslovima predviđeni su Pravilnikom o sistemtizaciji tuženog od 23.09.2022.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da su ugovori o privremenim i povremenim poslovima zaključeni suprotno članu 197. Zakona o radu, međutim u utuženom periodu bio je na snazi Zakon o budžetskom sistemu kojim je propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta, a koje su odredbe lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu kojima se propisuju uslovi za preobražaj radnog odnosa na određeno vreme, u radni odnos na neodređeno vreme primenom odredbe člana 105. citiranog zakona. Kod navedenog, kako je tuženi korisnik javnih sredstava, to se na njega odnosi zabrana zapošljavanja, zbog čega nisu uspunjeni uslovi za primehnu odredaba Zakona o radu koje regulišu preobražaj radnog odnosa. Kako nisu ispunjeni uslovi za preobražaj tužiočevog radnog odnosa kod tuženog u radni odnos na neodređeno vreme, to nisu osnovani ni ostali tužbeni zahtevi, čija osnovanost zavisi od odluke o preobražaju radnog odnosa na neodređeno vreme.

Po oceni Vrhovnog suda, odluke nižestepenih sudova zasnovane su na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Članom 197. stav 1. Zakona o radu (Službeni glasnik RS", br. 24/05... 75/14), propisano je da poslodavac može za obavljanje poslova koji su po svojoj prirodi takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini zaključiti ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova. Zakonsko ograničenje trajanja privremenih i povremenih poslova ne može se prema navedenoj odredbi produžavati.

Odredbom člana 37. stav 1. Zakona o radu propisano je da ugovor o radu može da se zaključi na određeno vreme za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred određeno objektivnim razlozima koji su opravdani rokom ili izvršenjem određenog posla ili nastupanjem određenog događaja za vreme trajanja tih potreba. Stavom dva istog člana predviđeno je da poslodavac može zaključiti jedan, ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji, sa prekidima, ili bez prekida, ne može biti duži od 24 meseca. Stavom šest navedenog člana 37. predviđeno je da ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama ovog zakona, ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje pet dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme.

Tuženi je javno preduzeće koje po članu 2. stav 1. tačka 5. Zakona o budžetskom sistemu, spada u korisnike javnih sredstava, pa se u odnosu na njega primenjuju odredbe i tog zakona. Zakonom o izmenama i dopunama tog Zakona („Službeni glasnik RS“ broj 108/2013 od 06.12.2013. godine) u članu 27e dodati su novi stavovi 34. i 35. kojima je propisano da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2015. godine, a izuzetno od tog stava radni odnos sa novim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva. Postupak za pribavljanje saglasnosti propisan je Uredbom o postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS „ br. 113/2013, 21/2014, 118/2014, 22/2015 i 59/2015). Navedena odredba člana 27e stav 34. Zakona, novelirana je kasnijim izmenama i dopunama („Službeni glasnik RS“ broj 142/2014 od 25. 12. 2014. godine, 103/2015 od 14.12.2015. godine, 99/2016 od 12.12.2016. godine, 113/2017 od 17.12.2017. godine, 95/2018 od 08.12.2018. godine, 31/2019 od 29.04.2019. godine, 72/2019 od 07.10.2019 godine i 149/2020 od 11.12.2020. godine), tako da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih odnosno upražnjenih radnih mesta do 31. decembra 2020. godine. Članom 105. navedenog zakona propisano je da ako su odredbe drugih zakona, odnosno propisa u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

Po nalaženju Vrhovnog suda, pravilno je ocena nižestepenih sudova da su u konkretnom slučaju ugovori o obavljanju privremenih i povremenih poslova zaključeni protivno citiranoj odredbi člana 197. stav 1. Zakona o radu, ali su nižestepeni sudovi osnovano našli da se u odnosu na tuženo javno preduzeće primenjuju odredbe o zabrani zasnivanja radnog odnosa propisane Zakonom o budžetskom sistemu.

Odredbe Zakona o budžetskom sistemu kojima se propisuje zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta kod korisnika javnih sredstava su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu kojima se propisuju uslovi za preobražaj radnog odnosa sa određenog na neodređeno vreme. Dakle, suprotno navodima revizije, nema mesta primeni odredbe člana 37. Zakona o radu jer se njenoj primeni suprotstavlja odredba člana 27e stav 34. u vezi sa članom 105. Zakona o budžetskom sistemu. Propisima kojima se ograničava broj zaposlenih na neodređeno vreme imperativnog su karaktera. Stoga, oni ne mogu biti derogirani pretpostavkom preobražaja radnog odnosa iz ugovora o privremenim i povremenim poslovima, te ugovora o radu na određeno odnosno na neodređeno vreme, jer bi to dovelo do povećanja broja zaposlenih na neodređeno vreme u odnosu na maksimalni broj utvrđenja broja zaposlenih na neodređeno vreme kod poslodavca, koji kao korisnik javnih sredstava podleže zakonskom ograničenju.

Nisu osnovani revizijski navodi kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, navođenjem da je tužilac sve vreme bio radno angažovan za obavljanje poslova koji, po svojoj prirodi, ne predstavljaju privremene i povremene poslove, već su u pitanju poslovi za kojima je postojala stalna potreba i koji su sistematizovani Pravilnikom o sistematizaciji. Tužilac je kod tuženog bio radno angažovan po ugovorima o obavljanju privremenih i povremenih poslova u periodu kada tuženi, kao korisnik javnih sredstava, nije bio u mogućnosti da zasnuje radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta, osim kada za to postoji saglasnost tela Vlade i predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva, što ovde nije slučaj. Kod navedenog, zakonitost radnog angažovanja tužioca u smislu odredaba Zakona o radu u predmetnom periodu ne utiče na drugačiju odluku o tužbenom zahtevu.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Vrhovni sud je, primenom člana 165. stava 1. u vezi članova 153. i 154. ZPP, odbio zahtev tužioca za naknadu troškova revizijskog postupka jer tužilac nije postigao uspeh u ovom postupku.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković