Iz tog razloga, na osnovu člana 404. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP u vezi člana 30. stav 2. ZVP, Vrhovni sud je našao da revizija protivnika predlagača nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Određivanje naknade za eksproprisane nepokretnosti, ukoliko između ranijeg sopstvenika i korisnika eksproprijacije o tome nije postignut sporazum u upravnom postupku, u nadležnosti je suda saglasno članu 24. stav 2. Zakona o uređenju sudova, članu 61. stav 1. Zakona o eksproprijaciji i članom 1. stav 1. u vezi članova 132-140 ZVP. Nisu osnovani navodi revidenta da su nižestepeni sudovi, upuštajući se u utvrđenje statusa eksproprisanog zemljišta učinili označenu bitnu povredu odredaba parničnog postupka i prekoračili svoja ovlašćenja, jer se o tome odlučuje u upravnom postupku eksproprijacije. Utvrđenje statusa zemljišta u vreme eksproprijacije je pravno pitanje od značaja za određivanje naknade i sud ga može rešiti u vanparničnom postupku kao prethodno pitanje, ako između učesnika nisu sporne činjenice vezane za njegovo rešenje. U ovoj pravnoj stvari nije bilo sporno da je eksproprijacija zemljišta u svojini predlagača izvršena za potrebe izgradnje infrastrukturnog koridora auto-puta E-761 Pojate-Preljina i da je predmetno zemljište obuhvaćeno Prostornim planom područja posebne namene označenog infrastrukturnog koridora, utvrđenog Uredbom Vlade Republike Srbije koja je objavljena u „Službenom glasniku Republike Srbije“ broj 10/20. Revizijom se posebno ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP zbog kojih se, pod uslovima iz člana 407. stav 1. tačka 2. tog zakona taj pravni lek može izjaviti, a nisu osnovani revizijski navodi o pogrešnoj primeni člana 136. ZVP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem nadležnog organa Gradske uprave Grada Kraljeva broj 465-29-321/2021-05 od 23.08.2022. godine eksproprisana je parcela .../... površine 9ari 23m2, upisana u list nepokretnosti ... KO ... kao svojina predlagača. Eksproprijacija je izvršena radi izgradnje dela auto- puta E-761 Pojate-Preljina. Poreska uprava je vrednost 1m2 ekspropirsane parcele procenila na iznos od 147,50 dinara, kao poljoprivrednog zemljišta. Veštačenjem je tržišna vrednost 1m2 predmetne parcele, kao građevinskog zemljišta, određena u iznosu od 437,94 dinara, odnosno ukupnom iznosu od 404.218,62 dinara.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom odredbi materijalnog prava citiranih u obrazloženju prvostepenog rešenja odredili naknadu za eksproprisanu parcelu u visini njene tržišne vrednosti kao građevinskog zemljišta, utvrđene veštačenjem.

Po oceni Vrhovnog suda, materijalno pravo u ovoj pravnoj stvari je pravilno primenjeno, zbog čega se zakonitost drugostepenog rešenja neosnovano pobija revizijom protivnika predlagača iz razloga predviđenog članom 407. stav 1. tačka 4. ZPP.

Odredbom člana 1. Zakona o eksproprijaciji propisano je da se nepokretnosti mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Prema članu 42. stav 1. tog zakona, naknada za eksproprisano poljoprivredno zemljište i građevinsko zemljište određuje se u novcu, prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano. Poljoprivredno zemljište je u Zakonu o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 62/06 ... 95/18) određeno kao zemljište koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju (njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade, pašnjaci, ribnjaci, trstici i močvare) i zemljište koje se može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju (član 2. stav 1). Građevinsko zemljište uređeno je Zakonom o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 62/23). Tim zakonom, pored ostalog, propisano je: da je građevinsko zemljište ono zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom (član 82); da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane tim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2); da kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta je dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena ili opis granice planskog dokumenta sa popisom katastarskih parcela, sa odgovarajućim grafičkim prikazom (član 88. stav 1); da organ nadležan za poslove državnog premera i katastra u roku od 15 dana po dobijanju akta iz stava 1. (člana 88) rešenjem provodi nastalu promenu i stavlja zabeležbu o obavezi plaćanja naknade za promenu namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u bazu podataka katastra nepokretnosti iz koje se izdaje list nepokretnosti (član 88. stav 2); da od dana stupanja na snagu planskog dokumenta, kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu u skladu sa tim zakonom (član 88. stav 9). Prema članu 11. stav 2. tačka 4. tog zakona, prostorni plan područja posebne namene je planski dokument iz stava 1. tog člana.

U konkretnom slučaju, stupanjem na snagu Uredbe Vlade Republike Srbije kojom je potvrđen Prostorni plan područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto-puta E-761 Pojate-Preljina, kojim je obuhvaćena i predmetna parcela, ona je stekla status građevinskog zemljišta bez obzira što takva promena nije sprovedena u katastru nepokretnosti, u kojem je eksproprisana parcela i dalje upisana kao poljoprivredno zemljište. Nesprovođenje te promene je posledica propusta organa nagležnog za donošenje planskog dokumenta da izvrši svoju dužnost propisanu članom 88. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji, odnosno propusta organa nadležnog za poslove državnog premera i katastra da takvu promenu sprovede u smislu stava 2. tog člana, ako mu je planski dokument bio dostavljen. S obzirom da je označeni planski dokument stupio na snagu pre donošenja rešenja o eksproprijaciji zemljišta u svojini predlagača, predlagaču pripada pravo na naknadu u visini tržišne vrednosti predmetne parcele kao građevinskog zemljišta, stvarnom statusu zemljišta u vreme izvršene eksproprijacije.

U ovom slučaju, po mišljenju revizijskog suda, ne može se primeniti član 26. stav 2. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 62/23) koji je stupio na snagu 04.08.2023. godine. Tom odredbom je izvršena dopuna člana 88. Zakona o planiranju i izgradnji, tako što je dodat novi član kojim je propisano da se izuzetno od odredbe stava 9. ovog člana, u slučaju da bude pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta kome je promenjena namena za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta za koji je utvrđeno da je od posebnog značaja za Republiku Srbiju, naknada za eksproprijaciju određuje kao za poljoprivredno zemljište, odnosno za šumu i šumsko zemljište, s obzirom da se isto koristi i smatra poljoprivrednim, odnosno šumskim zemljištem sve do podnošenja zahteva za izdavanje građevinske dozvole u cilju privođenja zemljišta nameni. Primena te odredbe u ovom slučaju bila bi u suprotnosti sa zabranom povratnog dejstva zakona i svih drugih opštih akata, propisane članom 197. stav 1. Ustava Republike Srbije, a nema mesta primeni izuzetka predviđenog stavom 2. tog člana o povratnom dejstvu samo pojedinih odredbi zakona, jer u postupku donošenja izmena i dopuna Zakona o planiranju i izgradnji nije utvrđen opšti interes za povratno dejstvo označene novele tog zakona, niti je povratno dejstvo te odredbe predviđeno članovima 74-93 navedenog zakona. I gramatičko tumačenje označene odredbe, kao izuzetka u slučaju da bude pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta od posebnog značaja za Republiku Srbiju, upućuje na njenu primenu u budućnosti - na postupke eksproprijacije koji budu pokrenuti nakon stupanja na snagu novela Zakona o planiranju i izgradnji.

Protivnik predlagača neosnovano istrajava na stavu da se naknada za eksproprisano zemljište određuje samo na osnovu procene tržišne cene zemljišta koju vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima, saglasno članu 42. stav 2. Zakona o eksproprijaciji. Prihvatanjem takvog stava sudu bi se oduzela nadležnost da sudi - određuje visinu naknade, i sveo bi se na organ koji treba da obračuna njen iznos. Zato je izveštaj poreske uprave o proceni tržišne vrednosti zemljišta samo jedan od dokaza u postupku određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost, u kojem se saglasno članu 136. stav 2. ZVP mogu izvoditi i drugi dokazi koje učesnici predlože, uključujući i veštačenje, ako su po oceni suda od značaja za određivanje naknade. U ovom slučaju, poreska uprava je tržišnu cenu jednog metra kvadratnog eksproprisane parcele procenila kao za poljoprivredno zemljište, iako je ono po samom zakonu - stupanjem na snagu planskog dokumenta, promenila svoju namenu i postala građevinsko zemljište, zbog čega se na osnovu te procene naknada nije mogla odrediti. Visina naknade za eksproprisanu parcelu utvrđena je na osnovu veštačenja, nalazom veštaka kojim je eksproprisano zemljište smatrano građevinskim zemljištem, a na koje protivnik predlagača nije prigovorio do okončanja prvostepenog postupka.

Odredba člana 15. stav 3. i 4. Zakona o eksproprijaciji ne utiče na pravilnost primenjenog materijalnog prava. Tom odredbom propisano je da se u slučaju eksproprijacije poljoprivrednog zemljišta radi izgradnje linijskih i infrastrukturnih objekata, naknada određuje davanjem u svojinu ranijem sopstveniku drugog odgovarajućeg poljoprivrednog zemljišta iste kulture i klase, ili odgovarajuće vrednosti u istom mestu ili bližoj okolini, a ukoliko korisnik eksproprijacije nije u mogućnosti da ponudi drugo odgovarajuće poljoprivredno zemljište naknda se određuje u novcu. Protivnik predlagača nije ponudio naknadu u naturalnom obliku, a novčana naknada se određuje po stvarnom statusu koje je zemljište imalo u vreme eksproprijacije, u ovom slučaju u statusu građevinskog zemljišta nastalom stupanjem na snagu odgovarajućeg planskog dokumenta pre donošenja rešenja o eksproprijaciji.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP u vezi člana 30. stav 2. ZVP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković