Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Branka Stanića i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici tužioca AA, čiji je punomoćnik Branka Miladinović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Senka Mihalj, advokat iz ..., radi duga, vrednost predmeta spora 475.826,32 evra, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 6269/15 od 16.10.2017.godine, u sednici veća održanoj 07.11.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

USVAJA SE reviziji tužioca.

UKIDAJU SE presude Privrednog apelacionog suda Pž 6269/15 od 16.10.2017.godine i Privrednog suda u Beogradu P br.8123/2013 od 09.07.2015. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 6269/15 od 16.10.2017.godine u stavu jedan, odbijena je žalba tužioca i potvrđena presuda Privrednog suda u Beogradu P 8123/2013 od 09.07.2015. godine, kojom je odbijen zahtev tužioca da mu tuženi isplati iznos od 475.826,32 evra sa kamatom po stopi koju propisuje Centralna evropska banka za euro i to od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate. U stavu dva, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 636.672,00 dinara i u stavu tri odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv drugostepene presude tužilac je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je u odgovoru na reviziju tužioca predložio odbijanje iste, kao neosnovane.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama revizijskih razloga propisanih odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 55/14) i ustanovio da je revizija tužioca osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju sud u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da je dana 20.05.2011.godine, u Zagrebu zaključen ugovor o ustupanju potraživanja između AA kao ustupioca i tužioca, kao prijemnika. Ustupilac je tužiocu kao prijemniku ustupio svoje celokupno dospelo potraživanje prema dužniku, tuženom u ukupnom iznosu od 475.826,32 evra sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne iznose bliže određene u pojedinačnim fakturama od dana dospelosti pa do isplate, a na ime isporučenih ... i raznih ... sredstava. Odredbom člana 7 ugovora predviđena je nadležnost spoljnotrgovinske arbitraže pred Privrednom komorom Švajcarske, i primena švajcarskog prava, kao merodavnog prava. Ugovor je overila javni beležnik Lada Drašković dana 20.05.2011.godine. Overom je potvrdila da su ugovor potpisali VV za ustupioca i Branka Miladinović ua prijemnika. Ugovor je snabdeven apostilom Republike Hrvatske od dana 23.05.2011.godine. Tuženi je oporio da je ugovor potpisan od strane ovlašćenog zastupnika firme AA iz ..., odnosno da je VV ovlašćeni predstavnik firme.

Prvostepeni sud je preko Ministarstva pravde pribavio sadržinu hrvatskog prava. Polazeći od člana 77. Zakona o javnom belježništvu Hrvatske utvrdio je da je na ugovoru javni beležnik samo overio potpise, odnosno da je ugovor samo legalizovan od strane javnog beležnika Republike Hrvatske. Isti nije prethodno utvrđivao da li su potpisinici ugovora i zastupnici ugovornih strana kao pravnih lica. Imajući u vidu da ugovor nije overen pečatom pravnog lica AA kao i sadržinu navedenog člana, pri čemu tužilac na kome je bio teret dokazivanja u skladu sa članom 231. ZPP nije dostavio dokaze da je ugovor ispred ustupioca zaključilo ovlašćeno lice, prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan usled nedostatka aktivne legitimacije na strani tužioca. Iz tog razloga nije posebno obrazlagao navode koji se tiču visine tužbenog zahteva i u tom smislu nije cenio ni istaknuti prigovor kompenzacije.

Privredni apelacioni sud je po održanoj raspravi prihvatio zaključak prvostepenog suda da ugovor o prenosu potraživanja ne predstavlja valjan pravni osnov po kome je tužilac u svojstvu prijemnika primio ustupljeno potraživanje od firme AA kao ustupioca potraživanja, jer isti nije zaključen od ovlašćenog lica ustupioca. Drugostepeni sud zaključuje da se sa sigurnošću ne može utvrditi da li tužilac osnovano potražuje utuženi iznos, jer je tuženi osporio i visinu potraživanja, a da tužilac na kome je bio teret dokazivanja osnovanosti i visine tužbenog zahteva nije predložio izvođenje dokaza veštačenjem, već naprotiv se protivio takvom dokazu.

Vrhovni kasacioni sud prihvata izraženo stanovište nižestepenih sudova da je ugovorena nadležnost spoljnotrgovinske arbitraže pri Privrednoj komori Švajcarske i primena švajcarskog prava za odnos ustupioca kao trećeg lica i tužioca kao prijemnika, što proizilazi iz člana 7 ugovora. Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da se na odnos prijemnika-tužioca i dužnika- tuženog primenjuje srpsko pravo, kao merodavno pravo.

Međutim, osnovani su navodi revidenta u pogledu pogrešne primene materijalnog prava i zaključka nižestepenih sudova da tužilac nije aktivno legitimisan, kao učesnik materijalnopravnog odnosa, za potraživanje koje je predmet tužbenog zahteva, jer nije dokazao da je ugovor o ustupanju na strani ustupioca zaključilo ovlašćeno lice.

Odredbom člana 436. Zakona o obligacionim odnosima predviđeno je da poverilac može ugovorom zaključenim sa trećim preneti na ovog svoje potraživanje izuzev onog čiji je prenos zabranjen zakonom ili koje je vezano za ličnost poverioca, ili koje se po svojoj prirodi protivi prenošenju na drugog.

Odredbom člana 440. Zakona o obligacionim odnosima regulisan je odnos prijemnika i dužnika, tako da prijemnik ima prema dužniku ista prava koja je ustupilac imao prema dužniku do ustupanja, a dužnik može istaći prijemniku pored prigovora koje ima prema njemu i one prigovore koje je mogao istaći ustupiocu do časa kada je saznao za ustupanje.

Odredbom člana 438. Zakona o obligacionim odnosima predviđeno je da za prenos potraživanja nije potreban pristanak dužnika, ali je ustupilac dužan obavestiti dužnika o izvršnom ustupanju.

U konkretnom slučaju predmetni pravni posao je dozvoljen zakonom i nije vezan za ličnost poverioca. Tužilac kao prijemnik potraživanja po ugovoru o ustupanju potraživanja potražuje od tuženog iznos od 475.826,32 evra sa pripadajućom kamatom iz osnovnog posla, a na osnovu ispostavljenih faktura, koje su navedene u članu 1 ugovora za isporučenu robu, lekove i medicinska sredstva.

Primenom navedenih odredbi proizilazi da dužnik ne može da osporava zaključeni ugovor o ustupanju potraživanja, a samim tim ni pravo prijemnika na naplatu ustupljenog potraživanja, iz razloga da na strani ustupioca ugovor nije zaključilo ovlašćeno lice. Tuženi kao dužnik iz osnovnog posla je u obavezi da isplati kupoprodajnu cenu za isporučenu robu poveriocu, sada tužiocu kao prijemniku ustupljenog potraživanja. Tužilac je kao prijemnik ustupljenog potraživanja aktivno legitimisan za potraživanje koje je predmet tužbenog zahteva na osnovu punovažnog ugovora o ustupanju.

Polazeći od pogrešnog zaključka da tužilac nije aktivno legitimisan za utuženo potraživanja nižestepeni sudovi se nisu bavili činjenicama relevantnim za visinu potraživanja tužioca. Tuženi je istakao konpenzacioni prigovor za iznos od 25.300 evra, koji je tužilac osporio. Od osnovanosti prigovora radi prebijanja zavisi i visina tužbenog zahteva, pa su nižestepene presude ukinute.

Iz navedenog razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci odluke, primenom člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će ceniti osnvanost istaknutog prigovora radi pribijanja od strane tuženog i pravilnom primenom materijalnog prava odlučiti o osnovanosti tužbenog zahteva.

Predsednik veća – sudija

dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić