U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudije dr Dragiše B. Slijepčevića, kao predsednika veća, sudije Branka Stanića i sudije Gordane Ajnšpiler Popović, kao članova veća, u pravnoj stvari tužioca „AA“ iz ..., ulica ... br. ..., koju zastupa Željko Rakić, advokat iz ..., protiv tuženih: 1) Spoljno-trgovinsko društvo „BB“ iz ..., ulica ... broj ...; 2) advokat VV iz ..., ulica ... broj ...; 3) Akcionarsko društvo „GG“ iz ... u stečaju, ulica ..., ..., Blok ..., radi utvrđenja ništavosti ugovora, vrednost predmeta spora 15.000.000,00 dinara, odlučujući o reviziji tužioca koja je izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž broj 5728/15 od 14.09.2016. godine, doneo je u sednici veća održanoj dana 13.04.2017. godine sledeću

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca, izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž broj 5728/15 od 14.09.2016. godine.

ODBIJA SE zahtev drugotuženog za naknadu troškova revizijskog postupka, kao neosnovan.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Nišu P br. 652/2014 od 23.07.2015. godine, utvrđeno je da je ugovor o prenosu i prelazu potraživanja (o ustupanju potraživanja), zaključen dana 05.02.2010. godine između Akcionarskog društva „GG“ iz ... kao ustupioca potraživanja s jedne strane i spoljnotrgovinskog društva „BB“ iz ... i advokata VV iz ..., kao prijemnika potraživanja s druge strane i overen pred Osnovnim sudom u Šapcu – sudska jedinica u Bogatiću dana 06.05.2010. godine pod poslovnim brojem Ov. ... NIŠTAV. Tuženi se obavezuju da tužiocu solidarno na ime troškova parničnog postupka isplate 865.950,00 dinara, u roku od osam dana od dana prijema prepisa presude.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž broj 5728/15 od 14.09.2016. godine preinačena je presuda Privrednog suda u Nišu P broj 652/14 od 23.07.2015. godine u stavu prvom izreke i odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je traženo da se utvrdi da je ugovor o prenosu i prelazu potraživanja zaključen 05.02.2010. godine između Akcionarskog društva „GG“ iz ... kao ustupioca potraživanja i spoljnotrgovinskog društva „BB“ iz ... i advokata VV iz ..., kao prijemnika potraživanja, overen pred Osnovnim sudom u Šapcu – sudska jedinica u Bogatiću dana 06.05.2010. godine pod poslovnim brojem Ov ... ništav. Preinačeno je i rešenje o troškovima sadržano u stavu 2. izreke prvostepene presude, tako što je obavezan tužilac da drugotuženom plati iznos od 392.100,00 dinara, na ime troškova postupka u roku od osam dana od dana prijema presude. Odbijena je žalba drugotuženog kao neosnovana i potvrđeno rešenje Privrednog suda u Nišu P broj 652/14 od 11.08.2015. godine i utvrđeno da je žalba prvotuženog izjavljena protiv rešenja Privrednog suda u Nišu P broj 652/14 od 11.08.2015. godine povučena.

Protiv drugostepene presude Privrednog apelacionog suda Pž broj 5728/15 od 14.09.2016. godine, tužilac preko punomoćnika iz reda advokata je blagovremeno izjavio reviziju u delu kojim je preinačena prvostepena presuda. Revizija se izjavljuje zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Drugotuženi je odgovorio na reviziju tužioca i predložio Vrhovnom kasacionom sudu da istu odbije kao neosnovanu. Troškove revizijskog postupka je tražio i opredelio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. broj 72/11 i 55/14) i utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Druge bitne povrede postupka se u reviziji ne ističu.

Tužilac je tražio da se utvrdi ništavost ugovora o prenosu i prelazu potraživanja (o ustupanju potraživanja) zaključenog dana 05.02.2010. godine između trećetuženog kao ustupioca potraživanja i prvotuženog i drugotuženog kao prijemnika potraživanja.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je pravnosnažnom presudom Trgovinskog suda u Beogradu P broj 3863/04 od 16.03.2006. godine obavezan da ovde trećetuženom, isporuči 2.000 tona valjane žice u kvalitetu III – SP/PS određenih dimenzija a utvrđeno je i da tužilac obavezu iz navedene presude nije izvršio. Potraživanje po navedenoj presudi, trećetuženi kao ustupilac je preneo na prvotuženog i drugotuženog ugovorom o prenosu i prelazu potraživanja koji je zaključen dana 05.02.2010. godine, a overen pred Osnovnim sudom u Šapcu – sudska jedinica Bogatić, pod Ov. ... i to tako, što se članom 2 ugovora, 50 % potraživanja prenosi prvotuženom a 50 % drugotuženom. Ugovorom je predviđeno da je prenos izvršen po osnovu postojećih dugovanja koje trećetuženi kao prenosilac ima prema prvo i drugotuženom kao prijemnicima, te je konstatovano da se prenosilac prenosom oslobađa duga prema prijemnicima koji je ustanovljen izvršnim sudskim odlukama. Ugovorom se zatvara glavni dug, kao i sva sporedna potraživanja kao što su kamata i troškovi postupka. Članom 3. i 4. ugovora, trećetuženi kao ustupilac potraživanja se saglasio da prvo i drugotuženi kao prijemnici mogu u svako doba i bez ikakvog ograničenja i uslova, protiv tužioca podneti predlog za izvršenje po osnovu ugovora i po osnovu pravnosnažne i izvršne presude Trgovinskog suda u Beogradu P 3863/04 od 16.03.2006. godine i da u izvršnom postupku u svoje ime i za račun, naplate po 50 % potraživanja koje im je preneto od strane trećetuženog.

Prvostepeni sud je utvrdio da je navedeni ugovor o prenosu i prelazu potraživanja ništav, jer je zaključen protivno prinudnim propisima, pozivajući se pre svega na odredbe člana. 34. i 35. Zakona o privrednim društvima („Službeni glasnik RS“ broj 125/2004) - povreda pravila o sukobu interesa, pa je primenom odredbi člana 103. i 109. Zakona o obligacionim odnosima usvojio zahtev tužioca.

Prvostepeni sud, obrazlaže odluku i navodi da je zastupnik trećetuženog (ustupioca potraživanja) direktor DD, imao status lica koje je na dan zaključenja i overe predmetnog ugovora imalo lični interes u smislu odredbi člana 34. stav 1. tačka 1. u vezi sa članom 31. stav 1. tačka 3. Zakona o privrednim društvima i da je zaključenjem ovog predmetnog ugovora raspolagao potraživanjem društva uz povredu pravila o sukobu interesa Naime, DD je bio zakonski zastupnik oba privredna društva - trećetuženog kao ustupioca i prvotuženog kao jednog od prijemnika potraživanja, a da je drugotuženi bio advokat trećetuženog dugi niz godina, pa smatra da su se ugovorne strane ponašale protivno načelu savesnosti i poštenja iz člana 12. Zakona o obligacionim odnosima, a osim navedenog, sam opis radnji koje je preduzimao drugotuženi za račun trećetuženog, nije nikakav dokaz o postojanju kauze, odnosno osnova i visine potraživanja drugotuženog prema trećetuženom, obzirom da su u to uključena i buduća potraživanja, koja nastaju nakon potpisivanja sporazuma, čiju visinu nije unapred moguće odrediti, tako da se ne može ni utvrditi ekvivalentnost davanja, te imajući u vidu te činjenice kao i činjenicu da je trećetuženi bio u blokadi i da bi ovim ugovorom drugotuženi bio povlašćen kao eventualni poverilac, sve to vodi zaključku da je navedeni ugovor ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo.

Drugostepeni sud nije prihatio izraženo pravno stanovište prvostepenog suda u pogledu ništavosti predmetnog ugovora i smatra da je pogrešno prvostepeni sud primenio materijalno pravo kada je utvrdio da je predmetni ugovor ništav.Prema oceni drugostepenog suda, u konkretnom slučaju tužilac nije ugovorna strana iz predmetnog ugovora, budući da je isti zaključen između prvo, drugo i trećetuženog. Pored toga, tužilac je dužnik obaveze po pravnosnažnoj presudi P broj 3863/04 od 16.03.2006. godine, pa na njegovoj strani ugovorom o cesiji nije nastala nikakva promena, budući da je on svakako dužnik, a u konkretnom slučaju nije od uticaja da li je dužnik trećetuženog, ili prvotuženog ili drugotuženog. Pored toga, prema odredbi člana 438. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, za prenos potraživanja nije potreban pristanak dužnika, ali je ustupilac dužan obavestiti dužnika o izvršenom ustupanju. U skladu sa citiranom zakonskom odredbom, za predmetno ustupanje nije bila potrebna saglasnost tužioca kao dužnika, a nije ni bilo sporno da je isti obavešten o predmetnom ustupanju. Stoga prema zaključku drugostepenog suda, na strani tužioca kao dužnika ustupljenog potraživanja nije postojao interes za utvrđenje ništavosti ugovora kojim je isto potraživanje preneto, jer je tužiocu kao dužniku svejedno kome je dužan. Pozicija tužioca nakon zaključenja predmetnog ugovora o ustupanju potraživanja se ne menja, imajući u vidu da je on dužnik koji je pravnosnažnom presudom obavezan na predmetnu činidbu. Sledom izloženog, drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti ugovora o prenosu i prelazu potraživanja koji je zaključen između trećetuženog kao prenosioca i prvo i drugotuženog kao prijemnika, a overenim pred Osnovnim sudom u Šapcu – sudska jedinica Bogatić od 06.05.2010. godine pod brojem Ov ... .

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužioca kao neosnovan, a razloge koje je naveo, prihvata i revizijski sud.

Navodi iz revizije su neosnovani. U konkretnom slučaju se ne radi o apsolutno ništavom ugovoru koji protivreči imperativnim pravnim propisima. Pobijani ugovor o prenosu i prelazu potraživanja, predstavlja ugovor o cesiji, koji je regulisan odredbama čl. 436. do 445. Zakona o obligacionim odnosima. Njime se prenosi potraživanje podobno za ustupanje a tužilac kao dužnik potraživanja koje se prenosi je obavešten o ustupanju potraživanja. Dakle, u konkretnom slučaju se ne radi ni o prividnom ni o simulovanom ugovoru, već o ugovoru o cesiji. U toj situaciji, na strani tužioca kao dužnika potraživanja po pravnosnažnoj presudi, koja se prenosi ugovorom o cesiji, nije nastala nikakva promena, jer je on, kako to zaključuje drugostepeni sud „svakako dužnik“ i nije od uticaja da li je dužnik trećetuženom, prvotuženom ili drugotuženom.

Revizijski sud smatra da tužilac ne može tražiti ništavost ugovora u kome nije ugovorna strana sa pozivom na odredbe Zakona o privrednim društvima (član 31. do 39.) koje regulišu posebne dužnosti prema društvu i lica sa posebnim dužnostima i ovlašćenjima. Pravo na podnošenje tužbe zbog povrede posebnih dužnosti u društvu (dužnost pažnje i pravila poslovne procene, lojalnosti, ličnog interesa i povezanih lica, sukoba interesa, zabrane konkurencije i dužnosti čuvanja poslovne tajne) imaju akcionari društva, član društva, ortak, ili samo društvo. Dakle, krug lica koja imaju pravo na podnošenje tužbe zbog povrede pravila o posebnim dužnostima, kojom se može tražiti i ništavost pravnog posla pravno je ograničen, tako da u situaciji čak i da je došlo do sukoba interesa prilikom raspolaganja sa potraživanjem trećetuženog društva zaključenjem predmetnog ugovora,dužnik tog društva, nije ovlašćen, da traži utvrđenje ništavosti ili poništaj ugovora ili drugog akta kojim je raspolagano potraživanjem društva.

Neosnovani su i navodi revizije da ni prvostepeni ni drugostepeni sud nisu pravilno primenili odredbe člana 46. Zakona o platnom prometu koji je bio na snazi u vreme zaključenja predmetnog ugovora, te nisu imali u vidu da je ovom odredbom bilo propisano da lica čiji su računi u blokadi ne mogu izmirivati novčane obaveze asignacijama, cesijama, pristupanju dugu, preuzimanjem duga, ustupanjem duga i prebijanjem ili na drugi način. Neosnovani su navodi sa razloga što ako pravno lice čiji je račun u blokadi, plati obavezu na jedan od načina predviđenih u stavu 2. člana 46. Zakona o platnom prometu („Sl. glasnik RS“ br. 3/02....31/11), to nema za posledicu ništavost ugovora po osnovu koga je došlo do izmirenja obaveze a ako je novčana obaveza izmirena suprotno članu 46 stav 3 ovog zakona, ta radnja predstavlja prekršaj za koji je istim zakonom propisana novčana kazna kao sankcija.

Kako ne postoje razlozi zbog kojih je revizija izjavljena, kao ni razlozi na koje se pazi po službenoj dužnosti, Vrhovni kasacioni sud na osnovu procesnih ovlašćenja iz člana 414. Zakona o parničnom postupku je odlučio kao u izreci presude.

Zahtev drugotuženog za naknadu troškova revizijskog postupka je neosnovan. Odgovor na reviziju nije bio nužan u ovoj pravnoj stvari pa samim tim ni troškovi nastali povodom sastava odgovora ne predstavljaju nužne troškove koji bi se dosudili drugotuženom, tako da je revizijski sud, na osnovu člana 165. Zakona o parničnom postupku ovaj zahtev odbio kao neosnovan.

Predsednik veća – sudija

dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić