Pobijana presuda je doneta pogrešnom primenom materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo u bitnom neraspravljeno.

Predmet tužbenog zahteva je utvrđenje potraživanja tužioca prema tuženom, za iznos koji je preostao kao nenaplaćen u likvidacionom postupku protiv Jugobanke AD Beograd Agencije Njujork.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u registru koji je vodio Trgovinski sud u Novom Sadu, registarski uložak broj 1-4737, rešenjem FI 399/91 upisano je osnivanje Javnog preduzeća „NIS–Naftna industrija Srbije“ sa potpunom odgovornošću Novi Sad, Sutjeska broj 1 (skraćeni naziv firme „NIS“ sa p.o. Novi Sad) u čijem sastavu je kao jedan od delova upisan „NIS – Naftagas“, deo preduzeća za istraživanje i proizvodnju nafte i prirodnog gasa, podzemnih voda i geotermalne energije Novi Sad, Sutjeska broj 1 i „NIS – Naftna industrija Srbije“ sa potpunom odgovornošću Novi Sad. Na osnovu takvog utvrđenja prvostepeni sud je zaključio da je „Naftagas“ radna organizacija za istraživanje i proizvodnju nafte i gasa pravni prethodnik tužioca, da je u skladu sa članom 486. Zakona o privrednim društvima na tužioca preneta celokupna imovina i obaveze, i našao da je prigovor nedostatka aktivne legitimacije na strani tužioca neosnovan. Ovaj zaključak je drugostepeni sud prihvatio za pravilan.

Međutim, zaključak sudova o prigovoru nedostatka aktivne legitimacije koga je u postupku istakao tuženi, za sada se ne može prihvatiti za tačan.

Utvrđeno je da je „Nafta-gas“ radna organizacija za istraživanje i proizvodnju nafte i prirodnog gasa, podzemnih voda i geotermalne energije Novi Sad zaključio Ugovor o posebnom bankarskom računu i vođenju akreditivnog poslovanja 27.02.1987. godine sa Jugobankom Agencija Njujork, kakvo je stanje i u spisima predmeta. Prema sadržini prvostepene presude, na strani 6, ugovorna strana je „NIS-Naftagas“ preduzeće za istraživanje i proizvodnju nafte i prirodnog gasa, podzemnih voda i geotermalne energije Novi Sad. Svakako, privredno društvo koje je egzistiralo 27.02.1987. godine kada je zaključilo pomenuti ugovor sa Agencijom, ne može se poistovetiti sa delom preduzeća koje je rešenjem Trgovinskog suda u Novom Sadu FI 399/91 upisano u sastavu Javnog preduzeća „NIS – Naftna industrija Srbije“ sa p.o. Novi Sad, prilikom njegovog osnivanja 31.12.1991. godine. Osim toga, prema stanju upisa u registru privrednih subjekata kod Agencije za privredne subjekte, koji je javno dostupan, pa su činjenice upisane u registru opštepoznate, Javno preduzeće „NIS - Naftna industrija Srbije“ sa potpunom odgovornošću Novi Sad brisano je iz registra i time prestalo da postoji 03.10.2005. godine, što je posledica Zakona o prestanku važenja Zakona o osnivanju Javnog preduzeća za istraživanje, proizvodnju, preradu i promet nafte i prirodnog gasa („Službeni glasnik RS“ br. 74/2005). Prema odredbi člana 1. tog zakona, danom njegovog stupanja na snagu 01.10.2005. godine, prestaje da važi Zakon o osnivanju javnog preduzeća za istraživanje, proizvodnju, preradu i promet nafte i prirodnog gasa („Službeni glasnik RS“ br. 37/91) kojim je bilo osnovano Javno preduzeće za istraživanje, proizvodnju, preradu i promet nafte i prirodnog gasa pod firmom „Naftna industrija Srbije“ sa potpunom odgovornošću Novi Sad. Prema članu 2. istog zakona, prava, obaveze, sredstva, zaposlene, dokumentaciju i predmete Javnog preduzeća za istraživanje, proizvodnju, preradu i promet nafte i prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ preuzimaju javna preduzeća i akcionarsko društvo na način utvrđen njihovim osnivačkim aktima i to: Javno preduzeće za transport nafte, naftovodima i transport derivata nafte produktovodima, osnovano Odlukom Vlade 05 broj 023-4378/2005-1 od 07.07.2005. godine; Javno preduzeće za transport, skladištenje, distribuciju i trgovinu prirodnog gasa, osnovano Odlukom vlade 05 broj 023-4379/2005-1 od 07.07.2005. godine i Akcionarsko društvo za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata i istraživanje i proizvodnju prirodnog gasa osnovano Odlukom Vlade 05 broj 023-4377/2005-1 od 07.07.2005. godine, a danom registracije tih javnih preduzeća i akcionarskog društva u registar privrednih subjekata briše se iz registra JP NIS. Odlukom o osnivanju akcionarskog društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanje i proizvodnju prirodnog gasa („Službeni glasnik RS“ broj 60/2005) je od strane osnivača, Republike Srbije, osnovano privredno društvo pod poslovnim imenom Društvo za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanje i proizvodnju prirodnog gasa Naftna industrija Srbije AD Novi Sad, skraćeno poslovno ime NIS AD Novi Sad, što je ovde tužilac. Prema članu 6. te odluke, sredstva za osnivanje i rad društva čine sredstva kojima posluje JP Naftna industrija Srbije u okviru obavljanja delatnosti za koje se osniva društvo NIS AD Novi Sad, sa stanjem na dan 31.05.2005. godine, i to novčana sredstava u ukupnom iznosu od 39.711.000 evra kao i nepokretne i pokretne stvari, hartije od vrednosti, imovinska prava i druge stvari i prava čija vrednost izražena u novcu iznosi 954.075.000 evra što ukupna vrednost osnovnog kapitala društva.

Suština je da nižestepeni sudovi bez primene Zakona o prestanku važenja Zakona o osnivanju javnog preduzeća za istraživanje, proizvodnju, preradu i promet nafte i prirodnog gasa u čijem sastavu bio NIS – Naftagas deo preduzeća za istraživanje i proizvodnju nafte i prirodnog gasa, podzemnih voda i geotermalne energije Novi Sad, te bez uzimanja u obzir činjenice da je tužilac osnovan Odlukom o osnivanju akcionarskog društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju, promet nafte i naftnih derivata i istraživanje i proizvodnju prirodnog gasa („Službeni glasnik RS“ br. 60/2005) i upisan u registar privrednih subjekata tek 2005. godine, nisu mogli izvesti pravilan zaključak o aktivnoj legitimaciji tužioca u odnosu na potraživanje čije utvrđenje se traži tužbom u ovoj parnici.

Dalje je utvrđeno od strane prvostepenog suda da se pomenutim Ugovorom o posebnom bankarskom računu i vođenju akreditnog poslovanja 27.02.1987. godine, Jugobanka Agencija Njujork obavezala da preduzeću „NIS Naftagas“ otvori poseban račun u SAD u skladu sa ugovorom o zajmu, da preko njega prima uplate sredstava povučenih iz zajma, i da u granicama sredstava na posebnom računu vrši isplate. Predviđeno je da će na sredstva na posebnom računu Agencija platiti preduzeću „Nafta-gas“ kamatu po tekućoj tržišnoj kamatnoj stopi koja se na ovakva sredstva plaća na novčanom tržištu u Njujorku. „Nafta-gas“ je ovlastio Agenciju da za njegov račun samostalno povlači zajam. Ugovor je zaključen za vreme potrebno da se izvrši povlačenje sredstava iz zajma, te isplata tih sredstava isporučiocima robe i davaocima usluga i konačan obračun i usaglašavanje učinjenih uplatom i isplatom preko posebnog računa.

Rad Agencije u Njujorku je blokiran 1993. godine. Zatim je u sredstvima javnog informisanja objavljeno obaveštenje o postupku prijave potraživanja u postupku stečaja Jugobanke AD Agencija Njujork i Beogradske banke AD Agencija Njujork na osnovu stava 620. člana XIII Zakona o bankama Države Njujork, tako da zainteresovana lica od 22.07.2011. godine mogu da vrše prijave potraživanja koja su nastala iz pravnih poslova sa navedenim agencijama, radi plaćanja iz imovine Agencije. Propust da se blagovremeno podnesu prijave potraživanja dovešće do toga da će potraživanje zastareti i neće biti plaćeno. Nalogom Vrhovnog suda Države Njujork, Okrug Njujork od 19.09.2016. godine, je nadzornik finansijskih usluga Države Njujork u čijem se posedu nalaze agencije Beogradske banke AD Beograd i Jugobanke AD Beograd, shodno odredbama Zakona o bankarskom poslovanju Države Njujork ovlašćen da izvrši isplatu iz likvidacionih masa ovih agencija, svakom poveriocu čije je potraživanje ili dugovanje prema takvom poveriocu prihvaćeno ili na neki drugi način propisno utvrđeno. Naloženo je da se predlog odobri u celosti 03.10.2016. godine. Tuženi je tužiocu dostavio overene kopije i izvode iz glavne knjige Agencije Jugobanke Njujork sa stanjem na dan 29.06.1993. godine radi kompletiranja dokaza Naftne industrije Srbije u postupku likvidacije Agencije Jugobanke Njujork, a zatim je 07.04.2017. godine obavestio tužioca da je na predlog likvidatora Jugobanke Agencija Njujork nadležni sudija Vrhovnog suda u Njujorku dao odobrenje za okončanje postupka likvidacije Jugobanke Agencije u Njujorku i podelu likvidacione mase poveriocima, te da se stiču uslovi za podelu livkidacione mase poveriocima. Zastupnik likvidatora Jugobanke Agencija Njujork obavestio je tuženog da će se sredstva poveriocima preneti putem čeka, na adresu poverilaca.

U tom postupku je tužilac prijavio svoje potraživanje i isto mu je priznato u iznosu od 1.694.718,98 USD, a u okviru deobne likvidacione mase primio je uplatu na ime utvrđenog potraživanja u iznosu od 385.513 USD. Nad tuženim je otvoren postupak stečaja, u kom je tužilac prijavio potraživanje umanjeno za naplaćeni deo, za iznos od 1.309.205,98 USD (114.424.602,65 dinara sa pripadajućom kamatom od 01.06.1993 godine do isplate), koje potraživanje mu je osporeno. Radi se o deviznim sredstvima koja su ostala na računima Agencije Njujork. Utvrđenje osporenog potraživanja je predmet ovog postupka.

O nedostatku pasivne legitimacije tuženog za obaveze Agencije Njujork prema tužiocu iz navedenog Ugovora od 27.02.1987. godine nižestepeni sudovi su zaključili na osnovu utvrđenja da je poslovna jedinica u Njujorku preregistrovana iz ekspoziture banke u Jugobanka d.d. New York Agency 1990. godine, da nije imala svoj osnivački kapital, već je kao organizacioni deo Jugobanke morala da obavlja poslove koji su definisani aktima nadležnih organa Jugobanke, kao i da je mogla samostalno da zaključuje ugovore, koji su imali pravno dejstvo prema propisima Države Njujork, ali uz prethodno donete Odluke nadležnih organa upravljanja Jugobankom i registraciju kod Narodne banke Srbije. Rešenjem Narodne banke Jugoslavije od 27.05.1994. godine je u Registar finansijskih organizacija u inostranstvu bila upisana Agencija Jugobanke d.d. u SAD, Njujork, pod nazivom Jugobanka d.d. New York Agency, rešenjem prema čijem obrazloženju Agencija prema propisima SR Jugoslavije nema status pravnog lica. Agenciju je osnovala Jugobanka d.d. Beograd. Brisana je iz registra poslovnih jedinica u inostranstvu stalna poslovna jedinica – ekspozitura u Njujorku koju je osnovala Jugobanka - Udružena banka Beograd. Zaključak je prvostepenog suda da je preregistrovanjem predstavništva u Agenciju Jugobanke, prema propisima države na čijoj teritoriji je poslovala, Agenciji priznat odvojeni subjektivitet, da je ona samostalno pravno lice koje je osnovano i poslovalo po propisima Države Njujork, te je nad njom tako i sproveden postupak likvidacije. Agencija je samostalno istupala u poslovnim odnosima sa trećim licima, te se radi o samostalnoj obavezi posebnog pravnog lica i za obaveze nastale iz poslovnog odnosa sa Agencijom ne odgovara tuženi, kao odvojeni pravni subjekt. Drugostepeni sud smatra pravilnim zaključak prvostepenog suda o tome da je Agencija Jugobanke u Njujorku bila samostalno pravno lice po propisima države u kojoj je registrovana i likvidirana, pozivom na odredbu člana 17. stav 1. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja, i iz toga izveden zaključak o nepostojanju pasivne legitimacije tuženog.

Ovakav zaključak nižestepenih sudova o nedostatku pasivne legitimacije tuženog se za sada ne može prihvatiti za pravilan.

Odredbom člana 17. stav 1. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja („Službeni list SFRJ“ br. 43/82... „Službeni glasnik RS“ br. 46/06), pripadnost pravnog lica određuje se po pravu države po kome je ono osnovano. Ako pravno lice ima stvarno sedište u drugoj državi, a ne u onoj u kojoj je osnovano i po pravu te druge države ima njenu pripadnost, smatraće se pravnim licem te države. Ova odredba ne definiše status Jugobanka d.d. New York Agency. Iz utvrđenog činjeničnog stanja za sada proizilazi da je Agenciju osnovala Jugobanka d.d. Beograd po pravu SR Jugoslavije, bez svojstva pravnog lica. Da li se može smatrati da je Jugobanka d.d. New York Agency ipak imala svojstvo pravnog lica i to po pravu Države Njujork, nije raspravljeno, jer nije poznato pravo Države Njujork. Izneta je pretpostavka da je to tako, na osnovu upisa Agencije u Njujorku i sprovedenog postupka likvidacije. Dalje, odnos između tuženog i Agencije, bez obzira koji je njen pravni status bio, mora se ceniti i prema aktima tuženog kao osnivača, što je u sprovedenom postupku izostalo.

Prema napred iznetom, zaključak nižestepenih sudova o nedostatku pasivne legitimacije je preuranjen i za sada pogrešan.

Zbog takvog pogrešnog zaključivanja o aktivnoj i pasivnoj legitimaciji izostalo je utvrđenje o visini potraživanja na koje bi eventualno tužilac imao pravo prema tuženom.

Izneto je rezultiralo ukidanjem drugostepene i prvostepene presude i vraćanjem predmeta prvostepenom sudu na ponovno suđenje, po odredbi člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić