Privredni apelacioni sud je pobijanom presudom Pž br. 6669/13 od 16.04.2015.godine, u stavu prvom izreke odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio prvostepenu presudu privrednog suda u Beogradu P br. 7933/12 od 28.05.2013.godine u delu stava drugog izreke, kojim je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje potraživanja u iznosu zakonske zatezne kamate na iznos glavnog potraživanja do 20.04.2012.godine od 25.469.899,85 dinara, kao i u stavovima petom, šestom i sedmom izreke. Stavom drugim izreke drugostepene presude, ukinuta je prvostepena presuda u delu stava drugog izreke, kojim je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje potraživanja u iznosu od 112.119.756,28 dinara, kao i u stavovima četvrtom i osmom izreke i predmet je u tom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak.

Blagovremenom i dozvoljenom revizijom tužilac pobija stav prvi izreke drugostepene presude, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 55/14) i odlučio da je revizija tužioca delimično osnovana.

Pobijana presuda nije zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti, a revizijom tužioca ne ukazuje se na postojanje drugih bitnih povreda. Međutim, delom je osnovan revizijski navod tužioca da su nižestepene presude donete uz pogrešnu primenu materijalnog prava zbog čega činjenično stanje nije pravilno i potpuno utvrđeno što je razlog za njihovo delimično ukidanje.

Prema do sada utvrđenim činjenicama, predmet tužbenog zahteva je utvrđenje potraživanja tužioca prema tuženom u ukupnom iznosu od 757.976.153,14 dinara (pri čemu je za jedan deo utvrđeno povlačenje tužbe), kao i utvrđenje razlučnog prava tužioca, a sve na osnovu osporenog potraživanja u stečajnom postupku tuženog i to na ime neisplaćene cene iz kupoprodajnih ugovora zaključenih 2009.godine i 2010.godine, između tužioca i pravnog prethodnika tuženog, sa zakonskom zateznom kamatom do otvaranja stečajnog postupka; na osnovu isplate jemstva ... banci ... ... sa zakonskom zateznom kamatom do otvaranja stečajnog postupka; na ime naknade po osnovu isplate jemstva ... banci, te naknade zbog isplate po osnovu ugovora o pristupanju dugu koje je tužilac zaključio sa Bankom ... i ... sa pripadajućim kamatama. Tužilac je takođe tražio da mu se prizna razlučno pravo na osnovu kuporpodajnog ugovora i isplate po osnovu pristupanja dugu Banci ... ..., za iznos glavnog potraživanja, kamate do dana otvaranja stečajnog postupka i zakonske zatezne kamate na iznos glavnog potraživanja od dana otvaranja stečajnog postupka do dana realizacije vrednosti imovine koja služi za obezbeđenje potraživanja, a to je stan broj ..., ... u ulici ... broj ..., postojeći na kp.br. .../... iz lista nepokretnosti ... KO ... i poslovnoj zgradi za koju nije utvrđena delatnost broj ... izgrađenoj na kp.br. ... iz lista nepokretnosti ... KO ....

Prema utvrđenju prvostepenog suda ugovore o kupoprodaji tužilac je kao prodavac zaključivao sa prethodnikom tuženog u svojstvu kupca koji nije platio kupoprodajnu cenu. Potraživanja po ovim ugovorima obezbeđena su hipotekom na nepokretnostima tuženog, koje su predmet zahteva tuženog da mu se prizna pravo odvojenog namirenja-razlučno pravo. Tužilac je poslovnim bankama eskontovao menice, koje mu je tuženi predao, ali su iste zbog blokade računa tuženog menične iznose naplatile od tužioca uz kamatu i troškove eskonta. Odlučujući o delu tužbenog zahteva koji se odnosi na potraživanje tužioca po osnovu plaćene kamate za kašnjenje u naplati menica i plaćenih troškova eskonta prvostepeni sud je isti delimično usvojio, a delimično odbio, nalazeći da je u ovom delu potraživanje tužioca zastarelo u skladu sa članom 78. stav 3. Zakona o menici. Troškove eskonta i kamate za kašnjenje u naplati menica prvostepeni sud tretira kao troškove naplate po menici. U vezi zahteva koji se odnosi na zakonsku zateznu kamatu na navedene iznose koje je tužilac platio povodom troškova eskonta i kamate na eskontovane menice odbija tužbeni zahtev za kamatu do otvaranja stečajnog postupka, odnosno 20.04.2012.godine u ukupnom iznosu od 25.469.899,85 dinara sa obrazloženjem da je iznos glavnog duga plaćen na ime kamate, pa se kamata na te iznose može zahtevati samo od podnošenja zahteva sudu za isplatu, odnosno podnošenja prijave potraživanja saglasno članu 279. stav 2. ZOO.

Izneto stanovište prvostepenog suda, drugostepeni sud podržava, u delu odbijenog zahteva za zakonsku zateznu kamatu uz konstataciju da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo, odredbu člana 78. stav 3. Zakona o menici u delu odbijenog tužbenog zahteva za glavno potraživanje tužioca po osnovu eskonta menica ukazujući da prvostepeni sud treba da ispita i utvrdi konačnu pravnu prirodu potraživanja čije se utvrđenje tužbom traži, odnosno da se opredeli da li se ovde radi o potraživanju čiji je osnov menično-pravni zahtev, ili je reč o regresnom zahtevu povodom osnovnog posla koji je menicama bio obezbeđen.

Odredba člana 279. stav 2. propisuje pravo na zateznu kamatu na iznos neisplaćene kamate od dana podnošenja zahteva za njenu isplatu. To podrazumeva da se radi o neisplaćenoj kamati između poverioca i dužnika. U konkretnom slučaju prema obrazloženju nižestepenih sudova radi se o kamati na eskontovane menice koju je tužilac platio banci. Stoga zavisno od utvrđenja pravne prirode glavnog potraživanja čije se utvrđenje traži zavisi i odluka o kamati, te primena odredbe člana 279. stav 2. ZOO, te se u ovom delu pravnosnažno odbijenog tuženog zahteva nižestepene presude morale biti ukinute.

Dalje je prvostepeni sud utvrdio da je tužilac sa Bankom ... i ... zaključio ugovore o pristupanju dugu, radi izmirenja potraživanja tih banaka po osnovu ugovora o kreditima, koje su banke zaključile sa tuženim. Po tim ugovorima tužilac je izmirio dug prema bankama, te je dozvoljena promena upisa hipotekarnih poverilaca, tako što je umesto Banke .... ..., kao hipotekarnog poverioca na ime ugovora o pristupanju dugu upisan ovde tužilac.

Prvostepeni sud odbija tužbene zahteve tužioca za utvrđenje osnovanosti potraživanja tužioca na ime isplata po osnovu pristupanja dugu i utvrđenja razlučnog prava po tom osnovu u odnosu na isplatu koju je izvršio Banci ..., sa obrazloženjem da je na osnovu ugovora o pristupanju dugu tužilac isplatio svoj dug, te da nema pravo regresa prema tuženom saglasno članu 451. ZOO, niti se mogu primeniti odredbe o subrogaciji iz člana 28. Zakona o hipoteci.

Izneto pravno stanovište nižestepenih sudova može i prihvatiti u odnosu na isplatu tužioca ... imajući u vidu da pristupilac dugu i dužnik duguju poveriocu samostalno ceo dug, odnosno da između dužnikove obaveze prema poveriocu i obaveze trećeg lica prema poveriocu ne postoji odnos solidarnosti, osim ako nije ugovorena. Stoga je neosnovan revizijski navod o pogrešnoj primeni odredbe člana 413. ZOO kada je u pitanju potraživanje zasnovano na ugovoru o pristupanju dugu, koji je zaključio tužilac sa ..., jer se ne radi o jednoj obavezi tužioca i tuženog nastaloj ugovorom u privredi već obavezama koje su nastale iz različitih ugovora kako pravilno zaključuju nižestepeni sudovi.

Međutim, osnovan je revizijski navod da je pogrešan stav nižestepenih sudova da tužilac kao pristupilac dugu odgovara za dug samostalno, a ne solidarno sa tuženim kada je u pitanju ugovor o pristupanju dugu zaključen između Banke ... i tužioca, imajući u vidu da je ovim ugovorom predviđeno da sadužnik stupa u solidarnu obavezu prema banci, što je tužilac isticao tokom prvostepenog postupka u podnesku od 06.02.2013.godine. Stoga je sporno da li je tužilac u konkretnom slučaju dug poveriocu Banka ... isplatio kao sopstveni dug po ugovoru o pristupanju dugu ili je isplatio dug po kreditu tuženog, kao solidarni dužnik, jer solidarna obligacija postoji i onda kada je činidba deljiva, ali postoji neki pravni osnov koji sprečava deobu činidbe, a taj osnov može biti ugovor, zakonska odredba, sudska odluka, testament. Pasivna solidarna obligacija stvara obavezu da kada jedan od solidarnih dužnika izmiri dug poveriocu po članu 423. stav 1. ZOO ima pravo zahtevati od svakog sadužnika da mu naknadi deo obaveze koji pada na njega. Međutim, saglasno članu 424. ZOO ako je solidarna obaveza zaključena isključivo u interesu jednog solidarnog dužnika ima za posledicu da je taj dužnik u obavezi da naknadi ceo iznos onom dužniku koji je u potpunosti isplatio dug poveriocu.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će utvrditi sve relevantne činjenice, te će uz pravilnu primenu materijalnog prava ponovo odlučiti o postavljenom tužbenom zahtevu u ukinutom delu i troškovima koji zavise od konačnog ishoda spora.

Na osnovu svega izloženog Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. i 417. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci revizijske presude.

Predsednik veća-sudija,

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić