U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudije dr Dragiše B. Slijepčevića, kao predsednika veća, sudije Gordane Ajnšpiler-Popović i sudije Branka Stanića, kao članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA banka ..., Republika ..., koju zastupaju advokati Prica i partneri iz …, ... broj ..., protiv tuženog BB u stečaju ..., ulica ... broj ..., koju zastupa advokat Zoran Trandafilović iz …, ulica ... broj ..., u postupku po reviziji tuženog protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 2950/16 od 19.05.2016.godine, na sednici veća održanoj dana 11.05.2017.godine, donosi

P R E S U D U

1. DELIMIČNO SE odbija revizija tuženog i potvrđuje presuda Privrednog apelacionog suda Pž 2950/16 od 19.05.2016.godine u delu stava I kojim je odbijena žalba tuženog kao neosnovana i potvrđena presuda Privrednog suda u Beogradu P br. 4030/15 od 12.02.2016.godine u delu stava I kojim je usvojen tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno potraživanje tužioca prema tuženom u iznosu od 2.316.273,97 USD sa domicilnom kamatom zemlje porekla valute na iznos od 2.000.000 USD počev od 03.01.2002. godine do 24.12.2012. godine, a od 25.12.2012. godine pa do isplate kamate po Zakonu o zateznoj kamati i u stavovima III i IV, kao i odluka o troškovima drugostepenog suda sadržana u stavu II drugostepene presude.

2. DELIMIČNO SE uvažava revizija pa se preinačava navedena presuda iz stava 1. ove izreke u delu stava I, kojim je dosuđena kamata na iznos od 316.273,97 USD, te se ista PREINAČUJE u navedenom delu i presuđuje:

ODBIJA SE zahtev tužioca da se obaveže tuženi da tužiocu na iznos od 316.273,97 USD isplati domicilnu kamatu zemlje porekla valute počev od 03.01.2002. godine do 24.12.2012. godine, a od 25.12.2012. godine pa do isplate kamate po Zakonu o zateznoj kamati, kao neosnovan.

3. ODBIJA SE zahtev revidenta za troškove postupka po reviziji.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Beogradu P br. 4030/2015 od 12.02.2016. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužioca delimično, pa je utvrđeno potraživanje tužioca prema tuženom u iznosu od 2.316.273,97 USD sa domicilnom kamatom zemlje porekla valute počev od 03.01.2002. godine pa do 24.12.2012. godine, a od 25.12.2012. godine pa do isplate sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati. Tužbeni zahtev tužioca odbijen je u delu zahteva da se utvrdi potraživanje tužioca prema tuženom u iznosu od 1.077.583,57 USD sa zateznom kamatom od 03.01.2002. godine do isplate. Stavom III odbijen je kompenzacioni prigovor tuženog istaknut na iznos od 683.075,02 USD, dok je izrekom pod IV obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 4.287.447,00 dinara.

Odlučujući po žalbi tuženog Privredni apelacioni sud je presudom Pž 2950/16 od 19.05.2016.godine, odbio žalbu tuženog kao neosnovanu i potvrdio presudu Privrednog suda u Beogradu P br. 4030/15 od 12.02.2016.godine u stavovima I, III i IV, odbijajući zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka kao neosnovan.

Nezadovoljan navedenom drugostepenom presudom, tuženi podnosi reviziju, kojom istu pobija zbog povreda odredaba ZPP iz člana 374. stav 2. tačka 12. i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao revizijom pobijanu drugostepenu presudu na način propisan članom 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 od 28.09.2011.godine i „Službeni glasnik RS“ br. 55/14) i odlučio kao u izreci revizijske presude iz sledećih razloga:

Revizija tuženog nije osnovana u pogledu odluke o glavnom dugu, a delimično je osnovana u pogledu odluke o dosuđenoj zateznoj kamati.

Revizijom pobijana presuda nije zahvaćena bitnom povredom iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koje se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. Pri donošenju revizijom pobijane presude nisu učinjene ni apsolutno bitne povrede odredaba ZPP, na koje se revizijom ukazuje, jer je izreka presude jasna i u skladu sa dokazima izvedenim u toku postupka do zaključenja glavne rasprave, kao i sa ispravama i dokazima u spisima.

Predmet tužbenog zahteva je utvrđivanje potraživanja tužioca prema tuženom na ime isplate po super garanciji tužioca u iznosu od 2.000.000 USD sa obračunatom domicilnom kamatom za period od 14.05.1999. godine do 31.12.2001. godine u iznosu od 1.393.857,54 USD, sve sa domicilnom kamatom počev od 03.01.2002. godine do isplate. U toku postupka tuženi je istakao prigovor prebijanja za iznos od 683.075,02 USD, pa je stoga i on bio predmet odlučivanja.

U toku postupka pred nižestepenim sudovima utvrđeno je da je BB banka dana 08.02.1999. godine izdala avansnu platežnu kontragaranciju broj 9724-4- 00789 na iznos od 2.000.000,00 USD sa rokom važnosti do 01.07.1999. godine u korist tužioca, te da je tužilac na zahtev tuženog izdao garanciju broj 4031041/1065 u korist VV, ... koja je izdala garanciju u korist GG, ... sa rokom važnosti od 31.05.1999. godine. Navedenom garancijom tužilac je garantovao urednu otplatu primljenog avansa u slučaju da DD kao prodavac ne vrati primljeni avans saglasno Ugovoru br. 1/99 od 06.02.1999. godine zaključenog sa GG kao kupcem. Kako DD nije vratila primljeni avans niti je isporučila ugovorene količine robe to je aktivirana garancija VV i istovremeno je aktivirana i kontragarancija, a sve na osnovu Zahteva za aktiviranje kontragarancije i naloga za isplatu od 14.05.1999. godine, koju isplatu od 2.000.000 USD je tužilac, izvršio sa svog računa kod ĐĐ, ... dana 14.05.1999. godine. Pravni prethodnik tuženog nesporno po pozivu tužioca izvršenom 21.06.1999. godine tužiocu nije uplatio dugovani iznos od 2.000.000 USD sa traženom kamatom. Rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu St. br. 22/02 od 03.01.2002. godine otvoren je stečajni postupak nad tuženom BB u kome je tužilac prijavio svoje potraživanje na ime aktiviranja i izvršenog zaduženja garancije tužioca broj 4031041/1065 za iznos od 2.000.000 USD sa zateznom kamatom, koje potraživanje mu je osporeno sa uputom na parnicu, a koji postupak je i pokrenut podnošenjem ove tužbe.

Prema rešenjima Saveznog sekretarijata za spoljnu trgovinu SFRJ pravni prethodnik tuženog Organizacija udruženog rada BB ... je osnovao predstavništvo u Njujorku, odnosno ekspozituru koja je poslovala pod nazivom BB, Agencija Njujork, SAD, a koja je Rešenjem NBJ upisana u registar finansijskih organizacija u inostranstvu pod nazivom BB New York Agency u SAD sa sedištem u Njujorku i koja Agencija prema propisima SR Jugoslavije nije imala status pravnog lica.

Ugovorom o poravnanju od 27.11.2007. godine zaključenog između Agencije za osiguranje depozita Republike Srbije i bankarskog nadzornika Države Njujork, rešeno je pitanje tužbenih zahteva i pravnih lekova u vezi sa pravima ugovornih strana na upravljanje stečajnim postupkom nad Agencijom tuženog, kao predstavništva banke tuženog i žalbe koju je podnela Agencija u skladu sa čl. 304. Zakona o stečaju-Zakonik SAD, tom 11, tako što su se saglasile da obezbede međusobnu saradnju u odgovarajućim stečajnim postupcima razmenom materijala i dokumenata koji se odnose između ostalog na potražioce i iznose potraživanja, a što je potvrđeno i Izmenama i dopunama Ugovora o poravnanju od 20.03.2009. godine zaključenog između Agencije za osiguranje depozita Republike Srbije i Superintendenta banaka Države Njujork, kojim je potvrđen ugovor o rešavanju spora o pravu nadležnosti vođenja likvidacije Agencije tuženog u stečaju, koja je poslovala uz dozvolu Države Njujork. Prema Ugovoru o poravnanju od 27.11.2007. godine početkom osamdesetih nadzornik je BB ... izdao dozvole za rad predstavništva u Njujorku, te kako su se početkom devedesetih godina javili razlozi za sumnju u pogledu ekonomske stabilnosti banaka, to je nadzornik preduzeo korake radi umanjenja rizika od nelikvidnosti predstavništva banaka u Njujorku kao poverilaca. Tužilac je prijavio svoje potraživanje u postupku likvidacije Agencije Njujork na iznos od 30.427,89 USD na osnovu Obaveštenja o postupku prijave potraživanja objavljenog u dnevnom listu „EE“ dana 31.08.2011. godine, koje je i evidentirano u listi priznatih i odbačenih prijava potraživanja, a takođe ova Agencija je imala potraživanje prema pravnom prethodniku tužioca AA ... .

Prema nalazu i mišljenju veštaka ekonomsko-finansijske struke u veštačenju sprovedenom u prvostepenom postupku nižestepeni sudovi su utvrdili da se potraživanje koje je tuženi isticao kroz kompenzacioni prigovor, a u iznosu od 483.075,02 USD odnosi na potraživanja Agencije tuženog u Njujorku. Nalazeći da je osnovan prigovor nedostatka aktivne legitimacije na strani tuženog da ističe svoja potraživanja prema tužiocu, jer se ista odnose na potraživanja Agencije tuženog u Njujorku, a koja Agencija je prema zaključku nižestepenih sudova imala svojstvo pravnog lica ceneći to prema propisima Sjedinjenih Američkih Država (iako je činjenica da Agencija nije imala svojstvo pravnog lica prema propisima naše zemlje). Iz navedenog nižestepeni sudovi zaključuju da tužena BB nije mogla u prigovoru kompenzacije isticati potraživanja Agencije koje ja imala svojstvo pravnog lica u Sjedinjenim Američkim Državama, pa je iz navedenih razloga i odbijen prigovor kompenzacije kao neosnovan. Nižestepeni sudovi smatraju da navedeno stanovište dokazuje i činjenica da je postavljen nadzornik nad radom navedene Agencije u Njujorku, koji je preduzeo korake radi umanjenja rizika od nelikvidnosti predstavništava banaka u Njujorku, kao poverilaca iz čega i sledi da je Agencija od osnivanja bila pod nadzornom kontrolom bankarskog nadzornika, a prema zakonodavstvu Sjedinjenih Američkih Država. Takođe smatraju da činjenica da je sama Agencija za osiguranje dopozita Republike Srbije, kao poverenik banke tuženog u postupku stečaja nad Agencijom u Njujorku podnosilac žalbe, ukazuje da se stečajni postupak nad Agencijom u Njujorku vodi prema američkim propisima. Navedeno je prema stanovištu nižestepenih sudova prihvaćeno i Ugovorom o poravnanju kojim je utvrđeno pravo nadležnosti vođenja likvidacije Agencije od strane superitendenta Države Njujork. Sve su navedeno razlozi zbog kojih je odbijen prigovor prebijanja istaknut od strane tuženog zbog nedostatka aktivne legitimacije na strani tuženog BB u stečaju za stavljanje u preboj potraživanja koja se odnose na potraživanja Agencije BB iz Njujorka.

Pravilno su nižestepeni sudovi imajući u vidu da nije sporno da se potraživanje tužioca prema tuženom odnosi na potraživanje po osnovu supergarancije, a na ime plaćene garancije tužioca u iznosu od 2.000.000 USD sa obračunatom kamatom primenili materijalno pravo kada su tuženog obavezali na isplatu iznosa koji je tužilac isplatio po garanciji, a na ime garancije za izvršenje obaveza, odnosno vraćanje avansa za obaveze DD , kao prodavca, te da su se aktiviranjem supergarancije od strane tužioca, u roku važenja supergarancije izdate od strane tuženog stekli uslovi za naplatu iznosa po aktiviranoj kontragaranciji, pa je stoga osnovano potraživanje tužioca za iznos od isplaćenih 2.000.000 USD sa zateznom kamatom na osnovu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima, a zbog docnje tuženog u isplati navedenog iznosa, obračunatom sve do dana otvaranja stečaja nad tuženim, odnosno do 31.12.2001.godine. U pogledu visine obračunate kamate pravilno nižestepeni sudovi zaključuju da je merodavno pravo za obračun kamate pravo Republike Srbije na osnovu člana 20. tačka 20. Zakona o rešavanju sukoba Zakona sa propisima drugih zemalja, kojim je propisano da ako nije izabrano merodavno pravo i ako posebne okolnosti slučaja ne ukazuju na drugo pravo kao merodavno za ostale ugovore primenjuje se pravo mesta gde se u vreme prijema ponude nalazilo prebivališe, odnosno sedište ponudioca. U konkretnom slučaju tuženi kao ponudilac, koji je uputio tužiocu molbu za izdavanje avansne platežne garancije u vreme ponude imao je sedište na teritoriji Republike Srbije, pa je stoga pravilno stanovište nižestepenih sudova da se kamata za period od dana padanja u docnju do trenutka otvaranja stečajnog postupka obračunava prema propisima Republike Srbije, a što prema nalazu veštaka iznosi 316.273,97 USD. Iz navedenih razloga pravilno je obavezan tuženi da na ime duga plati 2.316.273,97 USD, od čega 316.273,97 USD predstavlja zateznu kamatu obračunatu po propisima Republike Srbije za period od trenutka nastupanja docnje u isplati po garanciji do dana otvaranja postupka stečaja. I visina dosuđene stope zatezne kamate u skladu je sa propisima Republike Srbije i pravilno dosuđena prema važenju propisa u određenom periodu.

Pravilno je takođe stanovište prvostepenog suda da zatezna kamata nastavlja da teče i po otvaranju stečaja nad tuženim, a shodno izričitim odredbama Zakona o stečajnom postupku, te da stoga tužilac ima prava na zateznu kamatu i za period posle otvaranja stečaja, a sve do dana isplate. Međutim, navedeno se odnosi samo na iznos glavnog duga od 2.000.000 USD na koji zatezna kamata nastavlja da teče i po otvaranju postupka stečaja, a ne i na iznos obračunate zatezne kamate za period od padanja u docnju do otvaranja postupka stečaja u iznosu od 316.273,97 USD, koji sam predstavlja obračunatu zateznu kamatu, jer je shodno opštim principima Zakona o obligacionim odnosima članom 277. i 400. zabranjeno obračunavanje kamate na kamatu, a što je sud dosuđivanjem zatezne kamate na već obračunati i glavnom dugu pripisani iznos obračunate kamate za period do otvaranja stečaja učinio. Izuzetak od navedene zabrane dosuđenja kamate na kamatu shodno članu 400. stav 3. Zakona o obligacionim odnosima, odnosi se isključivo na kreditno poslovanje banaka i drugih bankarskih organizacija, a u konkretnom slučaju radi se o drugoj vrsti bankarskog posla, odnosno o bankarskoj garanciji, pa stoga nema osnova za navedeno dosuđenje kamate na već obračunatu kamatu.

Iz navedenih razloga, pogrešno su primenili materijalno pravo nižestepeni sudovi kada su dosudili zateznu kamatu na deo glavnog duga koji zapravo predstavlja obračunatu i neisplaćenom glavnom dugu pripisanu kamatu od 316.273,97 USD, pa je stoga u označenom delu preinačena odluka nižestepenih sudova i odbijen zahtev tužioca u pogledu tražene kamate na obračunati iznos zatezne kamate do dana otvaranja postupka stečaja.

U pogledu odluke o istaknutom prigovoru prebijanja, prema nalaženju ovoga suda odluka nižestepenih sudova kojima je prigovor odbijen je pravilna, ali ne i iz razloga koji su navedeni u odlukama nižestepenih sudova, već iz razloga koji se navode u ovoj odluci.

Pogrešno je stanovište nižestepenih sudova da se ocena da li je Agencija BB u Njujorku imala svojstvo pravnog lica vrši primenom propisa Sjedinjenih Američkih Država, a što je i uslovilo priznavanje svojstva pravnog lica navedenoj Agenciji i dalju odluku o nedostatku aktivne legitimacije tuženog da u postupku ističe prigovor kompenzacije u pogledu njenih potraživanja prema tužiocu. Naime, da li Agencija osnovana od strane tužene BB ..., odnosno njenog prethodnika, kao njena ekspozitura-predstavništvo u Njujorku ima status pravnog lica ocenjuje se prema domaćem pravu, kao pravu zemlje po kome je ekspozitura osnovana, a na osnovu člana 17. stav 1. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja. Kako je utvrđeno da je navedena Agencija tuženog u Njujorku osnovana bez svojstva pravnog lica- Rešenje NBJ o upisu u Registar finansijskih organizacija u inostranstvu pod nazivom BB New York Agency u SAD sa sedištem u Njujorku, a koja prema domaćim propisima nema status pravnog lica, to je pogrešan zaključak nižestepenih sudova o statusu navedene Agencije i pravu po kome se on utvrđuje. Stoga nisu pravilni razlozi koje su sudovi naveli za ocenu prigovora nedostatka aktivne legitimacije u pogledu potraživanja Agencije iz Njujorka, jer navedena Agencija prema propisima po kojima je osnovana-domaći propisi nema status pravnog lica, a jedino su naši propisi i merodavni za ocenu navedenog statusa.

Kao nesporno je utvrđeno da je u trenutku otvaranja stečaja nad tuženim postavljen bankarski nadzornik Države Njujork koji je izdao Agenciji dozvolu za rad i da je 90-tih godina kada su se pojavili razlozi za sumnju u pogledu ekonomske stabilnosti banaka navedeni nadzornik preduzeo korake radi umanjenja rizika od nelikvidnosti predstavništva banaka u Njujorku kao poverilaca, ali to ne znači da je ona imala status pravnog lica. To ukazuje da je u navedenoj situaciji došlo suštinski do sprovođenja sporednog stečajnog postupka nad delom imovine tuženog-imovinom koja se tada zatekla u Agenciji tuženog u Njujorku, a radi prevashodnog namirenja poverilaca sa navedene teritorije. Na vođenje sporednog stečajnog postupka u pogledu imovine i Agencije tuženog u Njujorku ukazuju i sporazumi o saradnji navedenih organa sa organima stečajnog postupka nad tuženim koji se sprovodi u Republici Srbiji. Stoga, sva potraživanja koja navedena Agencija ima deo su stečajne mase koja će u sporednom stečajnom postupku prevashodno služiti za namirenje stranih poverilaca, odnosno poverilaca navedene Agencije, a tek potom ukoliko bude preostalo sredstava po namirenju poverilaca u sporednom stečajnom postupku ista će biti preneta u glavni stečajni postupak koji se sprovodi nad tuženim u Republici Srbiji. Iz navedenih razloga u ovoj fazi postupka pre nego što je okončan sporedni postupak i namireni svi poverioci, te eventualno preostala imovina preneta tuženom u glavni stečajni postupak koji se sprovodi u Srbiji, ne može se od strane tuženog isticati kompenzacioni prigovor koji se odnosi na potraživanje njene Agencije u Njujorku nad kojom se sprovodi stečajni postupak, jer je navedeno potraživanje deo stečajne mase navedenog sporednog postupka.

Iz iznetih razloga, pravilna je odluka kojom je odbijen prigovor kompenzacije iako je od strane nižestepenih sudova pogrešno cenjeno da Agencija tuženog ima status pravnog lica primenom propisa Sjedinjenih Američkih Država, a na šta se inače u reviziji shodno iznetom opravdano ukazuje.

Iz navedenih razloga, a na osnovu člana 414. i 416. Zakona o parničnom postupku odlučeno je kao u izreci ove revizijske odluke. Kako je tuženi u postupku po reviziji uspeo u neznatnom delu, to je o traženim troškovima revizijskog postupka odlučeno kao u izreci, odnosno isti nisu priznati tuženom.

Predsednik veća-sudija,

dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić