Privredni apelacioni suda u Beogradu presudom Pž br.5140/13 od 12.03.2014. godine odbija žalbu tužioca kao neosnovanu i potvrđuje presudu Privrednog suda u Beogradu P br.31/2010 od 21.02.2013. godine ispravljenu rešenjem toga suda od 23.05.2013. godine u stavovima II, III, IV i VI izreke. Stavom drugim ukida prvostepenu presudu u stavovima VIII i IX izreke i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv drugostepene presude, tužilac-protivtuženi izjavljuje blagovremenu i dozvoljenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Revizijski sud je ispitao revizijom pobijanu drugostepenu presudu na način propisan članom 399. prethodno važećeg Zakona o parničnom postupku, koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP (“Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 55/14) i odlučio kao u izreci revizijske presude iz sledećih razloga:

Revizija tužioca-protivtuženog nije osnovana.

Nižestepene presude nisu zahvaćene bitnom povredom iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. Neosnovano je pozivanje revidenta na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 1. u vezi člana 220, 223. i 259. stav 2. Zakona o parničnom postupku, jer je drugostepeni sud pravilno ocenio neosnovanim žalbene navode tužioca, u prilog određivanja novog veštačenja. Sudski veštak koji je sačinio osnovni nalaz i mišljenje je kroz izjašnjenje i dopunske nalaze odgovorio na sve primedbe tužioca, te nije bilo potrebe za novim veštačenjem. U pobijanoj presudi su dati razlozi o svim odlučnim činjenicama koji nisu međusobno nejasni ni protivrečni pa je zbog toga neosnovano ukazivanje revidenta i na bitnu povredu iz člana 361. stav 2. tačka 12. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac-protivtuženi, potražuje prema tuženom-protivtužiocu iznos od 13.531.898,13 USD i 469.689,83 evra i to: po osnovu realizovanih izvoznih poslova, sadržanih na kontu 21000 zapisnika o usaglašavanju poslovnih knjiga između parničnih stranaka sa stanjem na dan 30.09.2002. godine u iznosu od 5.070.199,97 USD i 296.407,95 evra; na kontu 21002 u iznosu od 957.404,76 USD, na kontu broj 21003 iznos od 6.950.640,66 USD, na ime realizovanih izvoznih poslova za Irak, Burmu i Alžir. Na ime datog avansa dobavljačima potraživanje po kontu 14002 iznosi 142.661,42 USD i 173.281,88 USD i na ime više razduženog materijala po osnovu dorade po kontu 89003 zaključak 29144 potraživanje iznosi 410.991,32 USD sa domicilnom kamatom od 30.09.2002. godine.

Predmet protivtužbenog zahteva je potraživanje tuženog- protivtužioca, koje proističe iz navedenog zapisnika o usaglašavanju poslovnih knjiga sa stanjem na dan 30.09.2002. godine u ukupnom iznosu od 13.531.898,13 USD i 469.689,83 evra sa domicilnom kamatom od 30.09.2002. godine i iznosu od 666.546,57 dinara sa pripadajućom kamatom, a po osnovu raznih poslova kao što su uvezena i isporučena a neplaćena roba, potraživanje na ime avansa, potraživanje na ime provizija, potraživanje za uvezenu robu za tužioca-protivtuženog koju je platio tuženi-protivtužilac, po osnovu troškova koje je za tužioca-protivtuženog platio tuženi-protivtužilac i potraživanje po osnovu neplaćene komisione proviziju za usluge uvoza robe i izvoza robe, kao i po osnovu ugovora o cesiji zaključenog između tuženog- protivtužioca kao novog poverioca i preduzeća I.O. L.T.D. kao starog poverioca od 04.05.2009. godine u iznosu od 1.229.996,75 USD.

Parnične stranke su bile u dugoročnom poslovnom odnosu po osnovu samoupravnog sporazuma o zajedničkom izvršenju osnovnog ugovora od 25.07.1983. godine, sporazuma o zajedničkom izvršenju osnovnog ugovora od 1986. godine, ugovora br. 5 od 30.04.1992. godine i po osnovu ugovora o trajnoj poslovnoj saradnji od 01.09.1994. godine na način i pod uslovima bliže navedenim u samim sporazumima, odnosno ugovorima.

Parnične stranke su 06.02.2003. godine sačinile i potpisale zapisnik o usaglašavanju poslovnih knjiga sa stanjem na dan 30.09.2002. godine. Ostali su sporni i otvoreni zaključci za obaveze prema dobavljačima, za date avanse dobavljačima, potraživanja od uvoznika, obaveze za dinarsku proviziju za izvoz i uvoz i obaveze prema dobavljačima i izmirena u inostranstvu i sporna potraživanja po uvozu. Utvrđeno je da je potraživanje tužioca – protivtuženog po osnovu izvoza kablova u Alžir u iznosu od 3.459.753,51 USD kompenzovano sa obavezom tužioca protivtuženog za nabavljeni repromaterijal za njegove potrebe koje je finansirano kreditnim sredstvima odobrenim preko tuženikove firme. U pogledu realizovanih izvoznih poslova u Burmu utvrđeno je da je tuženi protivtužilac naplatio posao izvoza proizvoda tužioca-protivtuženog od Burmanskog inokupca. Imajući u vidu odredbe ugovora broju 5/L od 30.04.1992. godine, prvostepeni sud utvrđuje kao osnovano potraživanje tužioca- protivtuženog po tom osnovu u iznosu od 957.404,86 USD (po kontu broj 21002) i u iznosu od 533.217,66 USD (po kontu broj 21000). U pogledu potraživanja tužioca-protivtuženog po osnovu izvoznih poslova u Iraku, a na kontu broj 21003, u iznosu od 6.950.640,66 USD prvostepeni sud utvrđuje da je tuženi u periodu od 80 do 90. godine izvezao i prodao robu tužioca-protivtuženog iračkim kupcima po ceni od 2.021.162,19 USD (tuženi-protivtužilac je bio direktan izvoznik) a da je deo robe izvezen u Irak preko drugih izvoznika (2.722.073,24 USD preko E.i. iz S., 647.616,10 USD preko J. SDPR i IMP LJ.) i iznos od 1.559.253,17 USD preko SDPR-a i U.I. iz S.). Celokupna naplata od iračkih uvoznika i investitora počev od 84. godine regulisana je na međudržavnom nivou na osnovu sporazuma prestavnika Vlade SFRJ i Republike Irak i realizovana preko Centralne banke Iraka i J. AD J.banka, koja je bila ovlašćena da preuzme sve poslove oko vođenja neizmerenih računa i koja, je prihvatila ponudu Vlade Republike Iraka od 16.11.2005.godine za regulisanje iračkog duga i to otpisom 80%, dok je za preostalo potraživanje od 20% preuzela obveznice Republike Irak. O navedenom je informisala tuženog-protivtužioca dopisom u kome je između ostalog naveden ukupan iznos usaglašenih potraživanja (svedenih na vrednost od 20%) u zamenu za obveznice od 6.226.321,43 USD u okviru koga se nalaze svedena potraživanja tužioca protivtuženog. J. SDPR je takođe potpisao sa Republikom Irak sporazum o regulisanju iračkog duga pod uslovima koji su važili za komercijalna potraživanja tako da su se svi komitenti SDPR izjasnili za prihvatanje isplate 10,25% od tretiranog duga i dali saglasnost za otpis 89,75% od tretiranog duga. Tužilac-protivtuženi se obraćao SDPR radi regulisanja iračkog duga. Tuženi- protivtužilac je 28.03.2007. godine naplatio cenu robe izvezenu u Irak i to samo u delu u kojem je bio direktan izvoznik robe tužioca-protivtuženog putem preuzetih iračkih obveznica u iznosu od 1.067.704,73 USD isplatom od 10,25% potraživanja od iračkih kupaca u izsnosu od 2.021.162,19 USD od kojih po odbitku izvozničke provizije tuženog-protivtužioca od 20.620,69 USD tužiocu-protivtuženom pripada iznos od 1.047.083,80 USD. Tuženi- protivtužilac je za iznos preuzetog i naplaćenog dela obveznica u tom iznosu koji pripada tužiocu predložio kompenzaciju u toku veštačanja sa sopstevenim potraživanjima po osnovu izvršenog uvoza robe za potrebe tužioca evidentirane na kontu 44001.

Prvostepeni sud zaključuje da je od ukupno utuženog potraživanja tužioca po osnovu izvoznih poslova u Irak u iznosu od 6.950.640,66 USD osnovano potraživanje u iznosu od 1.047.083,80 dinara, dok potraživanje tužioca-protivtuženog po izvoznim poslovima u Irak u iznosu od 4.889.674,77 USD nije naplaćeno od strane tuženog-protivtužioca. Usvaja tužbeni zahtev tužioca – protivtuženog i utvrđuje da postoji njegovo potraživanje prema tuženom-protivtužiocu u iznosu od 3.176.085,93 USD i 317.138,63 evra na ime glavnog duga i 66.443,95 USD i 9.072,11 evra na ime domicilne kamate. Takođe utvrđuje i da postoji protivpotraživanje tuženog-protivtužioca prema tužiocu-protivtuženom za navedeni iznos na ime glavnog duga i domicilne kamate i utvrđuje da su se navedena potraživanja prebila do iznosa od 3.242.529,88 USD i 326.210,74 evra. Odbija zahtev tužioca protivtuženog kojim je tražio isplatu iznosa od 324.529,80 USD i 326.210,74 evra kao i zahtev tužioca-protivtuženog kojim je tražio da se obaveže tuženi-protivtužilac da mu plati iznos od 10.289.368,25 USD i iznos od 143.479,09 evra.

S obzirom na tako utvrđeno činjenično stanje, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je potvrdio prvostepenu presudu u delu u kojem su utvrđena potraživanja parničnih stranaka izvršen njihov preboj a za veći iznos odbijen zahtev tužioca-protivtuženog.

Revident u revizijskim razlozima izražava suprotan pravni stav od izraženog stava nižestepenih sudova. Prema tom izraženom stavu, nižestepeni sudovi su pogrešno utvrdili visinu potraživanja tužioca po osnovu izvoznih poslova u Alžir i Irak ukazujući da do međusobnog prebijanja uzajamnih potraživanja nije moglo da dođe, jer su potraživanja tuženog- protivtužioca bila zastarela.

Revizijski sud ne prihvata u reviziji izražene pravne stavove. Ovo iz razloga što je, potraživanje tužioca po osnovu izvoza kablova u Alžir kompenzovano sa obavezom tužioca za nabavljeni repromaterijal za njegove potrebe a koja nabavka je finansirana kreditnim sredstvima odobrenim preko tuženikove inofirme. Navedeno proizilazi iz protokola zaključenog između parničnih stranaka dana 21.01.1994. godine, koji je sproveden rešenjem NBS 02.02.1994. godine, (ispravljen rešenjem 24.04.1994. godine). Iz sadržine zaključenog protokola i rešenja Narodne banke Jugoslavije, proizilazi da se sprovedena kompenzacija odnosi upravo na potraživanje po osnovu izvoznog posla u Alžir.

U pogledu izvoznog posla u Irak, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da tuženi-protivtužilac nije bio u svim slučajevima direktan izvoznik tužiočeve robe u Irak već da je izvoz robe išao i preko drugih firmi. Potraživanje za isporučenu robu u ukupnom iznosu od 6.950.640,66 USD naplaćeno je samo u delu u kome je ovde tuženi bio direktan izvoznik putem preuzetih iračkih obveznica u iznosu od 1.047.083,80 USD. Imajući u vidu da ni direktni izvoznici nisu svoje potraživanja od Iraka naplatili u celini, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da potraživanje tužioca po tom osnovu u visini od 4.889.674,77 USD nisu dospela i ne u punom iznosu, imajući u vidu uslove naplate koji su regulisani međudržavnim sporazumom. Potraživanja od iračkih uvoznika među kojima je i potraživanja tužioca su regulisana na međudržavnom nivou uz delimični otpis duga, pa se nemogućnost naplate potraživanja u punom iznosu ne može pripisati u krivicu tuženom, jer na uslove koji su regulisani međusobnim sporazumom tuženi- protivtužilac nije mogao uticati. Stoga se neosnovano revizijskim isticanjem o pogrešno utvrđenoj visini potraživanja osporava pravilnost ovakvog zaključka nižestepenih sudova.

Pravilan je zaključak nižestepenih sudova, da ugovor od 04.05.2009. godine nije ništav u smislu člana 103. Zakona o obligacionim odnosima, jer je tužilac-protivtuženi o prenosu potraživanja uredno obavešten 12.05.2009. godine. Takođe su sudovi pravilno ocenili neosnovanim istaknuti prigovor zastarelosti ustupljenog potraživanja. Iz činjeničnog utvrđenja proizilazi da navedeno potraživanje nije bilo zastarelo u momentu susretanja što znači da su se stekli uslovi za prebivanje potraživanja u smislu člana 339. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Kako ostali revizijski navodi nisu od pravnog značaja za drugačije presuđenje, to je Vrhovni kasacioni sud odbio reviziju tužioca-protivtuženog kao neosnovanu, na osnovu procesnog ovlašćenja iz člana 405. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci revizijske presude.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić, s.r.