O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Beogradu je doneo presudu P 4868/2019 dana 27.11.2019. godine kojom je u I stavu izreke delimično usvojio tužbene zahteve tužilaca i utvrdio za osnovana njihova potraživanja prema tuženom Kompanija International CG DP Beograd – u stečaju u utvrđenim iznosima; u II stavu izreke odbio tužbene zahteve u delu kojim je traženo da sud utvrdi za osnovana potraživanja tužilaca prema istom tuženom za navedene iznose u tom stavu izreke; u III stavu odbio je zahtev tužilaca za oslobađanje od obaveze plaćanja sudske takse; u IV stavu izreke utvrdio je da je tužba povučena u odnosu na tuženu Kompanija Generalexport DP Beograd – u stečaju; u V stavu izreke odbio je zahtev tuženog Kompanija Generalexport DP Beograd – u stečaju za naknadu troškova parničnog postupka; u VI stavu izreke odbio je tužbene zahteve tužilaca kojim su tražili da se solidarno obavežu Agencija za privatizaciju republike Srbije (trećetužena) i Republika Srbija (četvrtotužena) da tužiocima isplate u ovom stavu navedene iznose evra sa kamatama; u VII stavu izreke obavezao je tuženog Kompaniju International CG DP Beograd – u stečaju da tužiocima isplati naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 42.400,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i u VIII stavu izreke obavezao je tužioce da isplate četvrtotuženoj naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 51.000,00 dinara, te u IX stavu izreke odbio je zahtev trećetuženog za naknadu troškova parničnog postupka.

Privredni apelacioni sud je doneo presudu Pž 616/20 dana 03.06.2020. godine kojom je odbio žalbe tuženog Kompanija International CG DP Beograd – u stečaju i tužilaca, i presudu Privrednog suda u Beogradu Po 4868/2019 od 27.11.2019. godine potvrdio u stavu I, VI, VII i VIII izreke, dok je usvojio žalbu drugotuženog, preinačio prvostepenu presudu u delu odluke o troškovima postupka tako što je obavezao tužioce da drugotuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 6.000,00 dinara i troškove drugostepenog postupka u iznosu od 12.000,00 dinara.

Tužioci su podneli blagovremenu reviziju pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku, kojom pobijaju navedenu drugostepenu presudu u delu o odluke kojom su odbijeni tužbeni zahtevi tužilaca u odnosu na trećetuženog i četvrtotuženog, zbog pogrešne primene materijalnog prava. Razlozi istaknuti u reviziji kojom se obrazlaže potreba za posebnom revizijom u suštini se svode na potrebu za ujednačavanjem sudske prakse.

Odgovor na reviziju su podneli i trećetuženi i četvrtotuženi.

Prema odredbama člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/2011... 18/2020), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmatre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). O dozvoljenosti i osnovanosti revizije odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od 5 sudija.

Razmatrajući dozvoljenost izjavljene revizije, revizijski sud nalazi da ne postoji potreba za posebnom revizijom protiv pravnosnažne odluke kojom je odlučeno o tužbenim zahtevima tužilaca protiv tuženog Republika Srbija, iz konkretnog činjeničnog i pravnog osnova. Prema navodima revidenta, tužbeni zahtev u odnosu na četvrtotuženog zasnovao je na odgovornosti zbog proboja pravne ličnosti, zbog propusta koje tvrdi da su u postupku usvajanja socijalnog programa učinili nadležni organi subjekata privatizacije, prvo i drugotuženog, i trećetuženi, a s obzirom na svojstvo četvrtotuženog kao vlasnika prvo i drugotuženog, i osnivača trećetuženog. Kod ovako istaknutih osnova tužbenog zahteva prema četvrtotuženom, s obzirom na sadržinu sudske zaštite koja se u ovoj parnici u odnosu na četvrtotuženog traži iz konkretnih činjeničnih okolnosti, ne proizilazi da postoji potreba za razmatranjem pravnih pitanja od opšteg interesa, ili pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana, niti potreba za novim tumačenjem prava. Revidenti ne ukazuju na drugačije pravnosnažne sudske odluke kojima je u istovetnoj činjeničnoj situaciji na drugačiji način primenjeno materijalno pravo u odlučivanju o tužbenom zahtevu u odnosu na Republiku Srbiju. Stoga nema potrebe za ujednačavanjem sudske prakse.

Međutim, u odnosu na pravnosnažnu presudu po tužbenim zahtevima u odnosu na treće tuženog, revizijski sud nalazi da su ispunjeni uslovi predviđeni citiranom odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku za izuzetnu dozvoljenost revizije, radi ujednačavanja sudske prakse.

Pre svega, uočava se da su u izradi prvostepene i drugostepene presude učinjene greške u označavanju trećetuženog. Prema stanju u spisima predmeta, u postupku koji se vodio pred Trećim osnovnim sudom u Beogradu po tužbi ovde tužilaca od 11.09.2015. godine, prekinut je postupak po tužbi tužilaca protiv označenog trećetuženog: Agencija za vođenje sporova u postupku privatizacije Beograd kao pravnog sledbenika Agencije za privatizaciju Republike Srbije. Po predlogu tužilaca, postupak je i nastavljen u odnosu na tako označenu trećetuženu Agenciju za vođenje sporova u postupku privatizacije Beograd kao pravnog sledbenika Agencije za privatizaciju Republike Srbije Beograd, rešenjem Trećeg osnovnog suda u Beogradu P1 220/18 od 12.10.2018. godine, kojim se taj sud oglasio stvarno nenadležnim za postupanje i rešio da nakon pravnosnažnosti rešenja spise predmeta dostavi Privrednom sudu u Beogradu kao stvarno i mesno nadležnom sudu, koji je i doneo prvostepenu presudu. U toku postupka je i od strane tužilaca označena Agencija za vođenje sporova u postupku privatizacije kao pravni sledbenik Agencije za privatizaciju, a i trećetuženi se podneskom od 07.07.2016. godine označio kao Agencija za vođenje sporova u postupku privatizacije Beograd kao pravni sledbenik Agencije za privatizaciju u skladu sa članom 31. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o privatizaciji („Službeni glasnik RS“ br 112/2015). Iz navedenih razloga revizijski sud nalazi da se radi o grešci u pisanju prvostepene i drugostepene presude u imenu trećetuženog, koja se u skladu sa odredbom člana 362. stav 1. Zakona o parničnom postupku može otkloniti rešenjem predsednika veća prvostepenog i drugostepenog suda.

Revizijski sud dalje nalazi da je o tužbenim zahtevima u odnosu na trećetuženog odlučeno na način koji odstupa od sudske prakse izražene u pravnosnažnim sudskim odlukama, primenom materijalnog prava kakva odstupa i od ukazivanja u odluci Ustavnog suda Už 4639/2012 od 08.05.2013. godine.

Tužioci u konkretnoj parnici traže naknadu štete od trećetuženog jer je nezakonitim radnjama sprečio isplatu utuženih potraživanja tužiocima, iznosa od po 200 evra za svaku punu godinu radnog staža koju su tužioci, i ranije zaposleni ĐĐ kao pravni prethodnik tužilje GG, ostvarili zaključno sa 31.12.2007. godine, a po osnovu usvojenog socijalnog programa kao sastavnog dela Programa restrukturiranja prvotuženog, tada u restrukturiranju, od 24.12.2017. godine i Programa restrukturiranja drugotuženog, tada u restrukturiranju, od 17.12.2007. godine.

Prema činjeničnom stanju na kome su zasnovane nižestepene presude, tužioci, i pravni prethodnik tužilje GG, ĐĐ, evidentirani su u Pregledu evidentiranih radnika za period od 09.06.2008. do 14.11.2008. godine sa određenim godinama radnog staža, a u postupku stečaja nad prvotuženim i nad drugotuženim smatraju se delimično utvrđenim njihova potraživanja kao stečajnih poverilaca. Obe kompanije su objavile javni poziv radi prijavljivanja lica koja ostvaruju pravo na novčanu naknadu u skladu sa socijalnim programima koji su sastavni deo programa restrukturiranja obe kompanije, kojim je predviđena isplata novčane naknade u visini od 200 evra za svaku punu godinu radnog staža koji je zaposleni ostvario u kompaniji International CG uključujući i zavisnim društvima koja su osnovana od strane te kompanije i kompanije Generalexport, zaključno sa 31.12.2007. godine, a najviše do ukupnog iznosa od 20.660.600 evra, ako su državljani Republike Srbije i uz saglasnost za isplatu od strane Ministarstva finansija, a nakon zaključenja transakcija – „dana ispunjenja“ za imovinske celine Blok XX i Kopaonik. Tužioci su se nalazili na dostavljenom Pregledu evidentiranih radnika po osnovu isplate navedene naknade, osim tužioca DD, čije potraživanje je delimično utvrđeno u dostavljenim zaključcima. Dan ispunjenja za imovinsku celinu blok XX nastupio je 25.06.2008. godine, a za Kopaonik 29.05.2009. godine. Agencija za privatizaciju, čiji je pravni sledbenik trećetuženi, je 01.06.2009. godine pismeno obavestila Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja da je nastupio dan ispunjenja, te da bi Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja trebalo da se obrati Ministarstvu finansija za saglasnost na isplatu novčane naknade zaposlenima i bivšim zaposlenima dve kompanije, prvotuženog i drugotuženog. Ministarstvo finansije je dopisom od 03.07.2009. godine dalo mišljenje da je moguće prihvatiti isplatu naknade iz sredstava budžeta, samo pod uslovom da se realizacija vrši u okviru sredstava predviđenih Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2009. godinu, odnosno bez angažovanja dodatnih sredstava iz budžeta Republike Srbije.

Nižestepeni sudovi su odbili tužbene zahteve u odnosu na trećetuženog za naknadu štete nastale neizmirivanjem obaveza prvo i drugotuženog po osnovu usvojenog Programa restrukturiranja, čiji je sastavni deo socijalni program, za isplatu novčane naknade u visini od 200 evra za svaku godinu radnog staža ostvarenog kod prvo i drugotuženog, uključujući i zavisna društva, zaključno sa 31.12.2007. godine, nakon dospeća navedenih obaveza zaključenim transakcijama za imovinsku celinu Blok XX i Kopaonik. Drugostepeni sud smatra da je obaveza prvotuženog da tužiocima isplati glavno potraživanje na ime naknade od 200 evra za svaku godinu radnog staža nastala 29.05.2009. godine, ali da je preuranjen tužbeni zahtev u odnosu na trećetuženog s obzirom da je osnov obaveze prvotuženog, a i drugotuženog, sadržan u usvojenim socijalnim programima, dok je osnov obaveze trećetuženog naknada štete, za koju u momentu donošenja prvostepene presude još nije poznato da li su je tužioci pretrpeli i u kom obimu, jer je neizvesno da li će njihovo utvrđeno potraživanje biti namireno u stečajnom postupku i u kom obimu. Zbog toga nalaze tužbeni zahtev preuranjenim.

Revizijski sud ne prihvata za pravilna stanovišta izražena u nižestepenim presudama.

Kako je izraženo i u razlozima presude Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1341/2016, koji se poziva i na razloge izražene u odluci Ustavnog suda Už 4639/12 od 08.05.2013. godine (kako se u ostalom odredio i drugostepeni sud), šteta je po tužioce nastala danom dospeća njihovog potraživanja po socijalnom programu prema prvotuženom. Kako tužioci nisu ostvarili svoje potraživanje ni u trenutku dospeća potraživanja, ni u vreme donošenja prvostepene presude, time je došlo do umanjenja njihove imovine u smislu odredbe člana 155. Zakona o obligacionim odnosima. Okolnost da krajnji ishod nastojanja tužilaca da u postupku stečaja nad prvotuženim ostvare predmetno potraživanje zavisi od toka tog postupka, odnosno od namirenja iz stečajne mase prvotuženog, ne sprečava ostvarenje potraživanja prema trećetuženom, kao solidarnom dužniku sa prvotuženim. Zakon o privatizaciji („Službeni glasnik RS“ br 38/01 ... 123/07) koji je važio u vreme kada su tužioci stekli pravo na novčanu naknadu koju potražuju u odnosu na prvotuženog po osnovu socijalnog programa, a u odnosu na trećetuženog kao naknadu štete, u članu 4. stav 1. je predvideo da je i Agencija za privatizaciju, čiji je pravni sledbenik trećetuženi, subjekat nadležan za sprovođenje privatizacije. U članu 5. stav 1. tog zakona je određeno da Agencija za privatizaciju prodaje kapital, odnosno imovinu i promoviše, inicira, sprovodi i kontroliše postupak privatizacije u skladu sa zakonom. Zakonom o agenciji za privatizaciju („Službeni glasnik RS“ br 38/2001 i 135/2004), kojim je osnovana Agencija za privatizaciju radi promovisanja, iniciranja, sprovođenja i kontrole postupka privatizacije, ima svojstvo pravnog lica sa pravima, obavezama i odgovornostima utvrđenim tim zakonom i Statutom, a u okviru poslova koje je zakon stavio Agenciji u nadležnost. Ona pokreće inicijativu za izradu programa restrukturiranja, koji se smatra donetim kada Agencija donese odluku o prihvatanju tog programa (član 23. stav 8.). Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Agencija za privatizaciju je prihvatila programe restrukturiranja prvotuženog i drugotuženog, sa socijalnim programom kojim je utvrđena visina potraživanja zaposlenih i bivših zaposlenih, koje potraživanje je predmet tužbenog zahteva tužilaca u odnosu na prvotuženog, zbog čijeg neispunjenja tužioci trpe štetu. Prema prihvaćenom Programu restrukturiranja dan dospeća potraživanja iz socijalnog programa je nastuio. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nedostatak tako prihvaćenog Programa restrukturiranja je u tome što nije definisan izvor sredstava za isplatu tužiocima. Naime, nastao je spor o tome da li će potraživanja biti isplaćena iz budžeta, za šta saglasnost nije dalo Ministarstvo finansija, ili iz sredstava dobijenih prodajom imovinskih celina u postupku privatizacije. Takva nepreciznost Programa restrukturiranja i u njemu sadržanog socijalnog programa, moraju se tretirati kao propusti tužene Agencije za privatizaciju, odnosno njenog sledbenika trećetuženog, što je stanovište izraženo u navedenim odlukama Vrhovnog kasacionog suda i Ustavnog suda. U tom smislu pobijana pravnosnažna presuda, kojom se zauzima stav da je neosnovan jer je preuranjen tužbeni zahtev u odnosu na trećetuženog, je suprotna iskazanim stavovima i usvojenoj sudskoj praksi.

Revizijski sud zauzima stav da je šteta po tužioce zbog neisplaćivanja iznosa utvrđenog socijalnim programom nastala dospećem tog potraživanja, a da solidarna odgovornost trećetuženog sa prvotuženim kao subjektom privatizacije koji je obavezan Programom restrukturiranja i socijalnim programom na isplatu, i ne zavisi od obima i mere u kojoj će potraživanje biti namireno u stečajnom postupku nad prvotuženim, jer će u toj meri potraživanje prestati isplatom, saglasno odredbi člana 414. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Međutim, visina potraživanja svakog od tužilaca nije raspravljena u okviru činjeničnog stanja na kome je zasnovana drugostepena presuda. Prema stanju u spisima predmeta, trećetuženi je u odgovoru na tužbu osporio tužbeni zahtev i sa razloga što tužioci ne dokazuju u kom periodu su bili zaposleni, i osporio je i visinu tužbenog zahteva, te ističe i prigovor zastarelosti potraživanja.

Kako navedeno nižestepeni sudovi nisu raspravili, činjenično stanje nije potpuno utvrđeno za odluku o tužbenim zahtevima u odnosu na trećetuženog.

Prema iznetom je doneta odluka kao u trećem stavu izreke ove odluke po odredbi člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Odbačena je revizija tužilaca protiv drugostepene presude u delu u kome je odlučeno u odnosu na četvrtotuženog, kao nedozvoljena, na osnovu odredbe člana 410. Zakona o parničnom postupku. Drugostepenom presudom je odlučeno o tužbenim zahtevima koji pojedinačno ne prelaze iznos od 40.000 evra, zbog čega revizija nije dozvoljena po odredbi člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku.

Odbijen je zahtev četvrtotuženog za naknadu troškova sastava odgovora na reviziju, zato što taj trošak nije bio potreban u revizijskom postupku, shodno članu 154. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić