Odlučujući o žalbi tuženog, Privredni apelacioni sud je presudom 2Pž 1247/20 od 10.09.2020. godine u I stavu izreke odbio žalbu i potvrdio presudu Privrednog suda u Sremskoj Mitrovici P 349/2017 od 21.10.2019. godine, ispravljenu rešenjem istog suda P 349/2017 od 10.06.2020. godine u I, III, IV i VI stavu izreke, dok je, u II stavu izreke, odbacio žalbu tuženog izjavljenu protiv odluke u stavu II i V izreke presude, kao nedozvoljenu.

Protiv navedene pravnosnažne presude Privrednog apelacionog suda je tuženi izjavio dozvoljenu i blagovremenu reviziju, kojom presudu pobija u delu kojim je odbijena njegova žalba i potvrđena prvostepena presuda, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/2011 ... i 18/2020) i našao da je revizija tuženog osnovana.

Osnovano revident ukazuje da je pobijana presuda zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. Zakona o parničnom postupku, jer u obrazloženju drugostepene presude jeste izostala ocena žalbenih navoda tuženog o faktičkom nastavku postupka bez određenja u odnosu na koga se postupak nastavlja iza preminulog VV, kao tuženog. Prvobitnom tužbom obuhvaćena su dva tužena, VV i BB. Pošto je VV preminuo, postupak je nastavljen u odnosu na BB, ali bez određenja da li se postupak u odnosu na njega nastavlja i kao pravnog sledbenika iza VV. Ovo tim pre što je prvostepeni sud naveo da su testamentom oglašeni za naslednike iza VV GG kćerka ostavioca i BB sin ostavioca. Ovo je od značaja za činjenični i pravni osnov odgovornosti tuženog BB i njegovu pasivnu legitimaciju u odnosu na tužbeni zahtev. Zbog toga izostanak odluke o nastavku postupka u odnosu na određeno lice iza pokojnog VV kao tuženog, jeste i bitna povreda odredaba parničnog postupka u smislu člana 374. stav 1. u vezi člana 225. stav 1. Zakona o parničnom postupku jer može biti od značaja za pravilnost odluke o tužbenom zahtevu.

Pobijana presuda doneta je na osnovu pogrešne primene materijalnog prava, zbog čega je i činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Prema sadržini drugostepene presude, predmet spora je naknada štete u vidu izmakle koristi koju bi tužilac kao većinski vlasnik privrednog društva sa 96,75% udela ostvario na ime učešća u dobiti privrednog društva, što je tuženi kao manjinski član društva i ovlašćeni zastupnik društva svojim radnjama sprečio.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana presuda o takvom predmetu spora, tužilac, koji je više godina bio van Srbije, punomoćjem od 29.05.2002. godine je ovlastio VV da u njegovo ime i za njegov račun preduzme faktičke i pravne radnje u cilju pristupanja privrednom društvu DD DOO ..., potpisuje dokumenta, štiti interese, sve postupajući kao dobar domaćin i privrednik. Tužilac je pristupio društvu DD DOO ... u svojstvu člana društva dana 30.05.2002. godine. Sa tim svojstvom je upisan u registar pri Trgovinskom sudu u Sremskoj Mitrovici 07.06.2002. godine. Na osnovu ugovora koga su potpisali BB i VV kao punomoćnik tužioca, od 27.09.2004. godine, o pristupanju društvu i regulisanju međusobnih obaveza, kojim je utvrđeno da je tužilac kao suosnivač istupio iz privrednog društva, a VV pristupio društvu i da je tužilac sav svoj osnivački udeo preneo na VV bez naknade, sprovedena je promena u registru rešenjem Trgovinskog suda u Sremskoj Mitrovici od 04.10.2004. godine. Po saznanju za navedeni ugovor tužilac je 01.03.2006. godine opozvao punomoćje od 29.05.2002. godine. VV i BB su oglašeni krivim pravnosnažnom presudom, što su 27.09.2004. godine sačinili lažnu javnu ispravu u nameri da je upotrebe kao pravu, i to ugovor o pristupanju društva i regulisanju međusobnih obaveza između suosnivača preduzeća DD DOO, u koji ugovor su uneli neistiniti sadržaj, na koji način su kao saizvršioci izvršili određeno krivično delo. Pravnosnažnom presudom Trgovinskog suda u Sremskoj Mitrovici poništen je ugovor o pristupanju društvu i regulisanju međusobnih obaveza od 27.09.2004. godine i utvrđeno da je ništav upis promene osnivača, kojom je kao osnivač brisan tužilac, i povećanja osnovnog kapitala privrednog društva DD DOO, i upisa kao osnivača VV. Rešenjem Agencije za privredne registre od 09.07.2008. godine je tužilac upisan kao osnivač DD DOO umesto VV i kao direktor umesto BB. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka je utvrđena visina dobiti u spornom periodu od 2005. do 31.03.2008. godine u ukupnom iznosu od 3.811.832,22 dinara. Prema utvrđenju prvostepenog suda iznos od 327.017,80 dinara je dobit za 2005. godinu, 7.312,00 dinara u 2006. godini, 343.609,88 dinara u 2007. godini i 3.133.892,54 dinara u periodu od 01.01. do 31.03.2008. godine. Tako je dobit utvrđena prema zvaničnim finansijskim izveštajima i knjigovodstvenoj evidenciji DD DOO ... . Utvrđena je dobit i od prodaje roba i usluga koju DD DOO nije evidentirao u poslovnim knjigama, a koju neevidentiranu dobit je društvo ostvrilo uplatama na račun u inostranstvu, u banci u ..., i koji iznos dobiti je zadržao za sebe tuženi koji je imao deponovan potpis na istom računu. U periodu od 31.01.2006. do 17.07.2007. godine na račun je uplaćen iznos od ukupno 1.065.927,02 evra. U periodu od 01.12.2007. do 21.05.2008. godine uplaćen je iznos od ukupno 423.027,75 evra i u periodu od 10.04.2006. godine do 25.12.2006. godine uplaćen je iznos od 537.001,07 evra. Iako društvo nije donosilo odluke o raspodeli dobiti, zaključak je nižestepenih sudova da bi tužilac o raspodeli dobiti odlučivao, s obzirom da je većinski vlasnik sa 96,75% udela u društvu. Tužilac je, izvršenjem krivičnog dela od strane tuženog, onemogućen u pravima koja je imao kao član društva sa udelom od 96,75%, odnosno za isti procenat utvrđenog iznosa dobiti preduzeća. Zato je tužbeni zahtev usvojen za 96,75% od navedenih iznosa dobiti u evrima.

Stav je drugostepenog suda na osnovu napred iznetih činjenica, da je radnjama tuženog kao manjinskog člana i tadašnjeg ovlašćenog zastupnika privrednog društva, za tužioca kao osnivača i većinskog vlasnika, u spornom periodu nastupila šteta koja je vezana za nezakonito rukovođenje privrednim društvom od strane tuženog i da je visina štete pravilno utvrđena. Upravo je radnjom tuženog, krivičnim delom za koje je pravnosnažno osuđen, tužilac sprečen da ostvaruje svoja prava u privrednom društvu čiji je većinski vlasnik, nije mogao da zakaže skupštinu i da odluči o raspolaganju imovinom društva, pa između ostalog i o tome da li će se iz ostvarene dobiti društva određeni iznos isplatiti članovima na ime učešća u dobiti. Drugostepeni sud nalazi da je tužilac sprečen da ostvari dobit u visini procenta svog udela u dobiti privrednog društva koju je osnovano prema redovnom toku stvari očekivao u dosuđenom iznosu, imajući u vidu da je od odluke tužioca kao većinskog vlasnika zavisila podela dobiti u okviru društva. Pasivnu legitimaciju tuženog BB drugostepeni sud nalazi na osnovu odredbe člana 40. tada važećeg Zakona o privrednim društvima („Službeni glasnik RS“ br 125/04), kao lica koje je prouzrokovalo povredom dužnosti utvrđenih u skladu sa tim zakonom štetu članu privrednog društva, ovde tužioca i u činjenici da je BB univerzalni sukcesor VV, kao testamentalni i zakonski naslednik.

Zaključci na kojima je zasnovana drugostepena presuda ne mogu se prihvatiti za pravilne.

Stav drugostepenog suda da je tužilac sprečen da ostvari dobit u visini procenta svog udela u dobiti privrednog društva, koju je osnovano očekivao prema redovnom toku stvari - je upitan. Utvrđeno je, i drugostepeni sud je prihvatio za pravilno utvrđenje, da je visina štete koju je tužilac pretrpeo jednaka procentu od 96,75 od iznosa koji je društvo DD DOO ... ostvarilo u periodu od 31.01.2006. godine do 21.05.2008. godine. Ti iznosi predstavljaju neevidentiranu dobit društva u periodu u kome je tužilac izvršenjem krivičnog dela od strane tuženog onemogućen u pravima koja je imao kao član društva. Istovremeno, utvrđeno je da je tužilac član društva postao 30.05.2002. godine, a da je po saznanju za ugovor o pristupanju društvu i regulisanju međusobnih obaveza od 27.09.2004. godine, 01.03.2006. godine sačinio opoziv punomoćja sada pokojnom VV od 29.05.2002. godine. Iz navedenog proizilazi da tužilac od 30.05.2002. godine kada je postao član društva do 01.03.2006. godine nije ni pokušavao da ostvaruje svoja prava člana društva i da na taj način utiče na raspodelu dobiti društva, pa i na utvrđivanje iznosa učešća u dobiti po osnovu osnivačkog udela. Zatim, utvrđeno je da je ostvarena dobit u privrednom društvu u 2005. godini u visini od 327.017,80 dinara. Takođe je utvrđeno da društvo nije vršilo raspored dobiti, ni u 2005. godini, kada tužilac izvesno nije bio sprečen da inkriminisanim radnjama tuženog i VV učestvuje u odlučivanju o ostvarenoj dobiti privrednog društva. Na ovaj način je dovedeno u pitanje shvatanje nižestepenih sudova da je tužilac onemogućen radnjama tuženog da prema redovnom toku stvari ostvari dobit, i to u visini koja je utvrđena prema neevidentiranom prometu.

Prema odredbi člana 189. Zakona o obligacionim odnosima oštećenik ima pravo na naknadu obične štete i na naknadu izmakle koristi. Pri oceni visine izmakle koristi uzima se u obzir dobitak koji se mogao osnovano očekivati prema redovnom toku stvari ili prema posebnim okolnostima, a čije ostvarenje je sprečeno štetnikovom radnjom ili propuštanjem. U situaciji kada u prethodnom periodu tužilac nije učestvovao u odlučivanju o poslovanju društva, pa je tek u 2006. godini saznao da nije član društva, što je postao 2002. godine, ne može se prihvatiti za dokazano da je osnovano mogao očekivati prema redovnom toku stvari da će u narednom periodu, od 2006. do 2008. godine kao učešće u dobiti društva ostvariti 96,75% ukupne dobiti društva. Na koji način se prema redovnom toku stvari raspodeljivala dobit društva članovima društva, može se zaključiti samo prema prethodnom relevantnom periodu. To su nižestepeni sudovi propustili da utvrde.

Neevidentirana dobit privrednog društva u spornom periodu za sada ne proizilazi kao očekivana dobit društva prema redovnom toku stvari i u istoj srazmeri prema osnivačkom udelu i dobit članova. O takvom redovnom toku stvari nema podataka iz prethodnog perioda. Proizilazio bi zaključak da se radi o dobitku prema posebnim okolnostima, koje su nastupile u 2006. godini. Ovo stoga što nije iskazana neevidentirana dobit društva u prethodnom periodu. U odnosu na neevidentiranu dobit društva, revident ukazuje na činjenice iz kojih proizilazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo kada su zaključivali šta je dobit društva. U obrazloženju prvostepene presude konstatovano je da je tuženi osporio autentičnost dokumentacije na osnovu koje je veštačenjem utvrđena visina prihoda koji nisu evidentirani u knjigovodstvu tuženog. U više navrata u obrazloženju prvostepene presude navedeno je da se zaključci izvode pod pretpostavkom da je dokumentacija verodostojna. Dalje, izraženo je da je za nalaz i mišljenje veštaka bitna činjenica da je samo u šest slučajeva označen osnov doznake koju je izvršio ĐĐ na račun ... – ... AG, za koji je račun je izraženo da se ne može zaključiti da li je otvoren u skladu sa odredbama materijalnog prava o deviznom poslovanju privrednih društava. Zaključak je iz dopunskog nalaza veštaka da nije moguće utvrditi vlasništvo računa, kao ni osnov doznaka na taj račun i podignute gotovine sa tog računa. Veštak je izradio varijantu nalaza pod pretpostavkom da je naknadno priložena dokumentacija verodostojna. Sumnju u verodostojnost dokumentacije prvostepeni sud je otklonio time što je verodostojnost dokumentacije potvrdilo društvo ĐĐ. Na osnovu iznetog je utvrđena neevidentirana dobit koja je ostvarivana tako što je po instrukcijama navedenim u ispostavljenim računima društvo ĐĐ uplaćivalo na račun u inostranstvu iznose: u periodu od 31.01.2006. godine do 17.07.2007. godine iznos od 1.065.927,02 evra, u periodu od 01.12.2007. godine do 21.05.2008. godine iznos od ukupno 423.027,75 evra i u periodu od 10.04.2006. godine do 25.12.2006. godine uplaećn iznos od ukupno 537.001,07 dinara. Prema tome, zaključak je da je za dobit društva u nižestepenim presudama uzet celokupan iznos koji je ĐĐ uplatio po ispostavljenim računima na račun u inostranstvu. Iz takvog utvrđenja proizilazi da su nižestepeni sudovi izjednačili dobit privrednog društva sa ukupnim prihodom po ispostavljenim računima. Po tada važećem Zakonu o računovodstvu i reviziji („Službeni glasnik RS“ br 46/2006 i 111/2009), kojim je uređen način vođenja poslovnih knjiga, priznavanje i procenjivanje imovine i obaveza, prihoda i rashoda i dr., određeno je, između ostalog, da bilans uspeha predstavlja pregled prihoda, rashoda i rezultata ostvarenih u određenom vremenskom periodu. Dobit društva izjednačava se sa uspehom, kao rezultatom između prihoda i rashoda (član 25.) Kada se od ukupno ostvarenih prihoda oduzmu ukupno učinjeni troškovi tokom poslovne godine, dobija se računovodstveni dobitak ili gubitak. Detalje obračuna definišu računovodstveni propisi. Ne proizilazi iz utvrđenog činjeničnog stanja, posebno iz izjednačavanja dobiti privrednog društva sa prilivom sredstava po ispostavljenim fakturama, da su nižestepeni sudovi pravili razliku između prihoda i dobiti privrednog društva. Na to ukazuje i revident. Drugostepeni sud se u pobijanoj presudi nije izjasnio o istim žalbenim navodima tuženog. Dobit preduzeća je definisana i Zakonom o porezu na dobit prvnih lica („Službeni glasnik RS“ br 25/2001 ... 84/2004) koji je važio u spornom periodu. Prema odredbi člana 6. tog zakona, oporezivana dobit utvrđuje se u poreskom bilansu usklađivanjem dobiti obveznika iskazane u bilansu uspeha, koji je sačinjen u skladu sa računovodstvenim standardima i propisima kojima se uređuje računovodstvo, na način utvrđen ovim zakonom. Za utvrđivanje dobiti relevantni su rashodi, prema računovodstvenim standardima i propisima kojima se uređuje računovodstvo i na taj način se može utvrditi relevantan iznos dobiti koji je u skladu sa odredbama Zakona o privrednim društvima („Službeni glasnik RS“ br 125/04).

Prema odredbi člana 40. Zakona o privrednim društvima, na koji se poziva i drugostepeni sud, tužilac ima pravo da podnese individualnu tužbu u svoje ime protiv bilo kog lica iz člana 31. stav 1. ovog zakona, među kojima je i zastupnik društva, što je utvrđeno da je tuženi bio, za naknadu štete koje mu to lice prouzrokuje povredom dužnosti utvrđenih u skladu sa ovim zakonom. Prema činjenicama i razlozima iznetim u obrazloženjima nižestepenih presuda proizilazi da je tuženi odgovoran što je krivičnim delom koga je učinio kao član društva sprečio tužioca da ostvari dobit, svojim nezakonitim rukovođenjem, i to u visini procenta tužiočevog udela u dobiti privrednog društva. Pri tom, nije utvrđena saglasno propisima dobit društva iz koje je mogla biti raspodela dobiti članovima društva i nije utvrđeno kolika bi ta dobit bila prema redovnom toku stvari, već je dobit članova društva izjednačena sa prihodom društva u spornom periodu. Zbog toga, i zbog činjenice da nije razlučena odgovornost tuženog kao direktora i manjinskog člana društva za štetu koje je trpeo tužilac i njegova odgovornost kao jednog od pravnih slednika VV, odluka nižestepenih sudova se ne može prihvatiti za pravilnu.

To su razlozi zbog kojih je revizija usvojena, i ukinute su drugostepena i prvostepena presuda, u odnosnom delu, po odredbi člana 416. Zakona o parničnom postupku, stav 2., jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotpuno utvrđeno i nema uslova za preinačenje revizijom pobijane presude.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić