U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Miljuš, Tatjane Matković Stefanović, Jasmine Stamenković i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici po tužbi tužioca Grad Kraljevo, koga zastupa Gradsko javno pravobranilaštvo Kraljeva, protiv tuženog Privredno društvo za iskop i preradu kamena „MM Stena“ DOO Kraljevo – u stečaju, čiji je punomoćnik Sonja Marušić, advokat u ..., radi utvrđenja prava svojine, vrednost predmeta spora 100.000,00 dinara, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 1Pž 8900/21 od 21.12.2022. godine, u sednici veća održanoj 08.02.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 1Pž 8900/21 od 21.12.2022. godine.

USVAJA SE revizija, PREINAČUJU SE presuda Privrednog apelacionog suda 1Pž 8900/21 od 21.12.2022. godine i presuda Privrednog suda u Kraljevu 9P 227/21 od 28.07.2021. godine tako što se ODBIJA tužbeni zahtev tužioca Grad Kraljevo protiv tuženog Privredno društvo za iskop i preradu kamena „MM Stena“ DOO Kraljevo – u stečaju, da se utvrdi da je tužilac nosilac prava javne svojine – vlasnik objekta Upravne zgrade na kat. parceli broj .. KO ..., neto površine 93 m2, objekat izgrađen na kat. parceli broj .. KO ..., koja parcela je upisana u list nepokretnosti br. .. KO ..., kao vlasništvo Grada Kraljeva, kao objekat koji je izgrađen 2004. godine i nije evidentiran u katastru, što je tuženi dužan priznati i dozvoliti upis u katastar nepokretnosti, i OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 36.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate, u roku od 8 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni apelacioni sud je doneo presudu 1Pž 8900/21 dana 21.12.2022. godine, kojom je odbio žalbu tuženog kao neosnovanu i potvrdio presudu Privrednog suda u Kraljevu P 227/21 od 28.07.2021. godine, kojom je utvrđeno da je tužilac nosilac prava javne svojine – vlasnik objekta upravne zgrade na kat. parceli broj .. KO ..., neto površine 93 m2, objekat izgrađen na kat. parceli broj .. KO ..., koja parcela je upisana u list nepokretnosti br. .. KO ..., kao vlasništvo Grada Kraljeva, kao objekat koji je izgrađen 2004. godine i nije evidentiran u katastru, što je tuženi dužan priznati i dozvoliti upis u katastar nepokretnosti, te obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 160.000,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio posebnu reviziju, pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku, kojom presudu pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava. Tuženi ističe da se radi o pravnom pitanju od opšteg interesa i pravnom pitanju u interesu ravnopravnosti građana, te potrebu za ujednačavanjem sudske prakse.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br.72/2011 ... 10/23 – dr. Zakon) predviđeno je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Prema stavu 2. tog člana, o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana, odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija.

Ceneći razloge revizije Vrhovni sud je odlučio da dozvoli posebnu reviziju, radi ujednačavanja sudske prakse o sticanju javne gradske svojine na nepokretnostima. Stoga je odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Pobijanu presudu je Vrhovni sud ispitao po odredbama člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011...10/2023 – dr zakon) i zaključio da je revizija osnovana, jer je o tužbenom zahtevu odlučeno pogrešnom primenom materijalnog prava.

Pobijana presuda je doneta bez bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, katastarska parcela broj .. KO ... upisana je kao javna svojina tužioca. Tuženi je sa tužiocem zaključio ugovor o zakupu nepokretnosti dana 27.11.2003. godine, kojim se tužilac kao zakupodavac obavezao da tuženom da u zakup nepokretnosti označenu kao deo tadašnje katastarske parcele broj .. KO ..., po kulturi majdan kamena, na vreme od 5 godina, sa mogućnošću produženja ugovora, a tuženi kao zakupac je stekao pravo da na nepokretnosti izvodi investiciona ulaganja, radi obavljanja svoje delatnosti, u skladu sa projektnom tehničkom dkumentacijom i uz prethodnu saglasnost zakupodavca. Ugovorom je predviđeno da je po prestanku ugovora tuženi dužan da tužiocu preda nepokretnost i da zakupac nema pravo na naknadu za eventualno uvećanu vrednost nepokretnosti koja je data u zakup, koja nastane investicionim ulaganjima. Na parceli koja je bila predmet ugovora o zakupu nalazila se upravna zgrada od drveta, koju je tuženi srušio i na njenom mestu 2004. godine izgradio nov objekat od čvrstog materijala, koji je predmet tužbenog zahteva. Tuženi nije dokazao da je srušio postojeću drvenu upravnu zgradu i izgradio novi objekat uz prethodnu saglasnost tužioca. Objekat nije evidentiran u katastru, a njegova tržišna vrednost je 3.025.727,81 dinar.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je zaključio da u konkretnoj situaciji nema mesta primeni odredaba Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa o sticanju svojine građenjem na tuđem zemljištu, s obzirom da je zemljište u državnoj, sada javnoj svojini, dato tuženom na korišćenje i upotrebu, a ne radi izgradnje objekta. Sticanje svojine građenjem na zemljištu u državnoj svojini bilo bi suprotno zakonu o svojini Republike Srbije koji je bio na snazi u vreme izgradnje predmetnog objekta, kao i Zakonu o prometu nepokretnosti koji je bio na snazi u istom periodu. To su razlozi zbog kojih drugostepeni sud smatra da je pravilna prvostepena presuda kojom je utvrđeno da je tužilac nosilac prava javne svojine – vlasnik objekta upravne zgrade na katastarskoj parceli broj .. KO ... .

Revident osporava pravilnost primene materijalnog prava kod donošenja nižestepenih presuda tako što smatra da je stekao svojinu na objektu građenjem na zemljištu tužioca, 2004. godine, pa je tužilac mogao u roku od 3 godine od završetka izgradnje objekta tražiti da mu pripadne pravo svojine na objektu ili da se objekat poruši, ili da i objekat i zemljište pripadnu tuženom, pri čemu bi tuženi bio dužan da tužiocu isplati naknadu za zemljište. Kako je taj rok prošao, smatra da tužilac može tražiti samo naknadu za zemljište, kao obligaciono pravni zahtev podložan zastarevanju. Osporava da postoji pravni osnov sticanja svojine na objektu od strane tužioca. Sa druge strane, smatra da je tuženi stekao pravo svojine na zgradi po osnovu građenja, a i na parceli, koja može biti predmet sticanja putem održaja.

Vrhovni sud nalazi da se ne mogu prihvatiti za pravilne razlozi nižestepenih sudova za usvajanje tužbenog zahteva.

Zakon o prometu nepokretnosti („Službeni glasnik RS“ br. 42/98) koji je bio na snazi u vreme građenja predmetnog objekta, uređivao je promet nepokretnosti, kao raspolaganje nepokretnostima pravnim poslom i to prenos prava svojine na nepokretnosti sa jednog na drugo lice, prenos prava korišćenja na nepokretnosti u državnoj svojini sa jednog na drugog nosioca prava korišćenja na nepokretnosti u državnoj svojini i prenos prava u pogledu raspolaganja nepokretnosti u društvenoj svojini sa jednog na drugog nosioca prava na nepokretnosti u društvenoj svojini, pa se ne odnosi na predmetnu situaciju u kojoj zgrada koja je predmet spor nije bila predmet raspolaganja pravnim poslom. Dalje, Zakon o sredstvima u svojini Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 53/95 ... 44/99) koji je bio na snazi kao propis kojim je uređena svojina Republike Srbije u vreme izgradnje spornog objekta, propisivao je šta se smatra sredstvima u državnoj svojini. Nižestepeni sudovi nisu primenili ovaj zakon, niti su prema njemu definisali osnov po kome smatraju da je tužilac stekao pravo svojine na objektu koga je izgradio tuženi. Tim zakonom, međutim, određeno je šta se smatra sredstvima u državnoj svojini, između ostalog i sredstva koja su u skladu sa zakonom stečena, odnosno koja steknu organi i organizacije jedinica teritorijalne autonomije i lokalne samouprave (član 1 stav 1. alineja 2. tačka 2). Prema odredbi člana 8. stav 1. tog zakona, o pribavljanju i otuđenju nepokretnosti koje koriste organi teritorijalnih jedinica odlučuje Vlada Republike Srbije, a po članu 8a stav 3, pribavljanje nepokretnosti, u smislu ovog zakona jeste i izgradnja objekata. Prema članu 24. tog zakona, ugovor o pribavljanju nepokretnosti u državnoj svojini, koje koriste organi teritorijalnih jedinica, zaključuje, u ime Republike Srbije, zakonom ovlašćen direktor Direkcije ili drugo lice koje on za to ovlasti.

Ugovor o zakupu nepokretnosti 27.11.2003. godine između tužioca i tuženog je za predmet zakupa imao nepokretnost označenu kao tadašnji deo parcele broj .. KO ..., po kulturi majdan kamena, ne i izgradnju zgrade kao način pribavljanja nepokretnosti u državnu svojinu po navedenom zakonu.

Zakonom o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011, 88/2013, 105/2014, 104/2016, 108/2016, 113/2017, 95/2018, 153/2020, javnu svojinu čini pravo svojine Republike Srbije, pravo svojine autonomne pokrajine i pravo svojine jedinice lokalne samouprave – opštinska, odnosno gradska svojina (član 2) a predmet javne svojine su prirodna bogatstva, dobra od opšteg interesa i dobra u opštoj upotrebi, za koja je zakonom utvrđeno da su u javnoj svojini, stvari koje koriste organi i organizacije Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, ustanove, javne agencije i druge organizacije čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave i druge stvari koje su, u skladu sa zakonom, u javnoj svojini (član 3).

Ne proizlazi iz utvrđenog činjeničnog stanja da je tužilac pribavio predmetnu zgradu u državnu svojinu, sada gradsku svojinu. Ne proizlazi da je ostvaren osnov sticanja u smislu citiranih odredaba Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije važećeg u vreme građenja, 2004. godine, koji bi vodio današnjoj javnoj svojini grada.

Iz tih razloga su preinačene prvostepena i drugostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev, primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, a tužilac je obavezan da tuženom naknadi troškove žalbenog postupka i postupka po reviziji, u iznosima od po 18.000,00 dinara za sastav žalbe i za sastav revizije, ukupno 36.000,00 dinara, primenom odredbe člana 165. stav 2. i člana 153. i 154. Zakona o parničnom postupku, te važeće Advokatske tarife, dok nije odlučivano o zahtevu za naknadu troškova za sudske takse, jer taj zahtev nije određen u smislu člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković