Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović, Tatjane Miljuš, Jasmine Stamenković i dr. Ilije Zindovića, članova veća, u pravnoj stvari tužioca GP „Planum“ AD iz Beograda, čiji je punomoćnik Nemanja Jolović, advokat iz ..., protiv tuženog Transportno društvo „C&LC Group“ DOO iz Beograda, čiji je punomoćnik Vlada Kezić, advokat iz ..., radi sticanja bez osnova, vrednost predmeta spora 4.510.450,40 dinara, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 9563/2021 od 09.12.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 12.05.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog, kao izuzetno dozvoljenoj, izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 9563/2021 od 09.12.2021. godine.

UKIDA SE presuda Privrednog apelacionog suda Pž 9563/2021 od 09.12.2021. godine i međupresuda Privrednog suda u Beogradu P 1739/19 od 07.07.2021. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Međupresudom Privrednog suda u Beogradu P 1739/19 od 07.07.2021. godine, utvrđeno je postojanje osnova tužbenog zahteva.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 9563/2021 od 09.12.2021. godine odbijena je žalba tuženog kao neosnovana i potvrđena međupresuda Privrednog suda u Beogradu P 1739/19 od 07.07.2021. godine i odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv drugostepene presude tuženi je izjavio posebnu reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava, a usled potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud je prihvati odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj, radi davanja tumačenja normi koje regulišu institut preuzimanja duga.

Predmet tužbe je zahtev tužioca za isplatu iznosa od 4.510.450,40 dinara na ime sticanja bez osnova, sa zakonskom zateznom kamatom i to na iznos od 4.433.990,60 dinara od 09.02.2018. godine i na iznos od 76.459,70 dinara od 13.06.2018. godine.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju parnične stranke bile su u ugovornom odnosu na osnovu dva ugovora o preuzimanju duga zaključena dana 05.02.2018. godine i 26.03.2018. godine između tužioca u svojstvu dužnika, tuženog u svojstvu poverioca i „Azvirt“ ogranka Beograd u svojstvu preuzimaoca duga. Navedenim ugovorom je konstatovano da je dužnik podizvođač preuzimaoca duga na realizaciji projekta Koridor II, izgradnja auto-puta E-763, sektor II: Ljig – Preljina, na osnovu podizvđačkog ugovora od 16.10.2012. godine, te je tužilac u cilju izvršenja svojih obaveza prema preuzimaocu duga angažovao tuženog u cilju izvođenja radova. Odredbom člana 4. predmetnog ugovora predviđeno je da kada preuzimalac duga namiri potraživanje poverioca do iznosa naznačenog u članu 3. ugovora, on postaje poverilac dužnika do ukupnog iznosa preuzetog duga ovim ugovorom. Prvostepeni sud utvrđuje da je osnov potraživanja tužioca u činjenici da je preuzimalac duga po osnovu ugovora o preuzimanju duga od 05.02.2018. godine uplatio tuženom dana 09.02.2018. godine iznos od 106.821.360,00 dinara, što na dan uplate iznosi 900.000 evra, a da je ispostavljen račun broj 14 uz okončanu situaciju tuženog od 26.03.2018. godine iznosio 864.000 evra, ili na dan plaćanja 102.387.369,60 dinara iz čega proizlazi da je tuženom plaćeno 4.433.990,60 dinara više. Po osnovu ugovora o preuzimanju duga od 26.03.2018. godine preuzimalac duga je uplatio tuženom iznose od 2.500.000,00 dinara i 26.000.000,00 dinara dana 05.06.2018. godine i 13.06.2018. godine, a usaglašavanjem salda – nezavisna potvrda stanja na dan 09.03.2018. godine međusobno usklađena potraživanja između tužioca i tuženog iznose 28.423.540,13 dinara, pa proizlazi da je plaćeno više 76.459,87 dinara. Iz izjava Privrednog društva „Azvirt“ ogranak Beograd preuzimaoca duga od 09.06.2021. godine i 11.06.2021. godine, prvostepeni sud je utvrdio da je izvršeno međusobno prebijanje potraživanja između navedenog Privrednog društva i tužioca, tako što je potraživanje tužioca po okončanoj situaciji umanjeno za dug od 900.000 evra u skladu sa ugovorom o preuzimanju duga od 07.02.2018. godine i za dug od 28.500.000,00 dinara prema ugovoru o preuzimanju duga od 25.04.2018. godine.

Na osnovu navedenog, prvostepeni sud je zaključio da su ispunjeni uslovi za donošenje međupresude u skladu sa odredbom člana 210. Zakona o obligacionim odnosima. Polazeći od sadržine člana 4. ugovora o preuzimanju duga, kojim je predviđeno da namirenjem potraživanja poverioca po ugovorima naznačenih iznosa preuzimalac duga postaje poverilac dužnika do ukupnog iznosa preuzetog duga po predmetnim ugovorima, pa kako je u konkretnom slučaju tužilac u celosti isplatio preuzimaocu duga iznos od 900.000 evra, odnosno 28.500.000,00 dinara, što proizilazi iz dostavljenih izjava preuzimaoca duga od 09.06.2021. godine i 11.06.2021. godine, prvostepeni sud nalazi da postoji osnov da tužilac razliku u više plaćenom iznosu potražuje od tuženog.

Drugostepeni sud nalazi da je na utvrđeno činjeničnog stanje prvostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo, kada je utvrdio da postoji osnov tužbenog zahteva i da je za svoju odluku dao jasne i dovoljne razloge koje prihvata u celosti.

Ceneći navode tuženog kao revidenta Vrhovni kasacioni sud nalazi da se zaključak nižestepenih sudova ne može prihvatiti kao osnovan.

Prema odredbi člana 448. Zakona o obligacionim odnosima preuzimanjem duga, preuzimalac stupa na mesto pređašnjeg dužnika, a ovaj se oslobađa obaveze. Izemđu preuzimaoca duga i poverioca postoji ista obaveza koja je dotle postojala između pređašnjeg dužnika i poverioca.

Privredno društvo „Azvirt“ ogranak Beograd je na osnovu ugovora o preuzimanju duga od 05.02.2018. godine i 26.03.2018. godine preuzeo dug tužioca kao dužnika prema tuženom kao povericu u iznosu od 900.000 evra i u iznosu od 28.500.000,00, koje obaveze proističe iz međusobnih odnosa poverioca i dužnika. Ugovoreni, preuzeti iznos duga, preuzimalac duga platio je tuženom kao poveriocu. Kauza ugovora o preuzimanju duga je svakako u oslobađanju duga koju preuzimalac duga ima prema tužiocu, a koji razlozi se tiču odnosa između tužioca i preuzimaoca duga. Naime, iz ugovorenih konstatacija proizlazi da je dužnik – tužilac podizvođač preuzimaoca duga na realizaciji projekta Koridor 11, izgradnja auto-puta E-763, sektor II: Ljig – Preljina na osnovu podizvođačkog ugovora od 16.12.2012. godine. Tužilac je i cilju izvršenja svojih obaveza prema preuzimaocu duga angažovao tuženog kao poverioca u cilju izvođenja radova.

Osnovno pravno dejstvo ugovora o preuzimanju duga je da je preuzimalac duga novi dužnik potraživanja koje je poverilac imao prema pređašnjem dužniku koji se oslobađa obaveze.

Odredbama člana 450. Zakona o obligacionim odnosima regulisana su i druga pravna dejstva ugovora o preuzimanju duga i to, da preuzimalac duga može istaći poveriocu sve prigovore koji proističu iz pravnog odnosa između pređašnjeg dužnika i poverioca iz koga proističe preuzeti dug, ali i one prigovore koje preuzimalac duga kao novi dužnik ima neposredno prema samom poveriocu.

Primenom gore navedenih odredaba koje regulišu pravna dejstva ugovora o preuzimanju duga proizlazi da je preuzimalac duga aktivno legitimisan i za povrćaj više plaćeneg iznosa na ime duga koji je preuzeo, a koji proističe iz ugovornog odnosa poverioca i dužnika. U konkretnom slučaju, ugovorima o preuzimanju duga, preuzimalac duga preuzeo je obavezu da isplati tuženom kao poveriocu iznos od 900.000 evra i iznos od 28.500.000,00 dinara, koje iznos je preuzimalac duga i isplatio. Činjenica da je kasnije ispostavljenim računom broj 14 u okončanoj situaciji tuženog od 26.03.2018. godine utvrđeno da obaveza tužioca iznosi 864.000 evra ili na dan plaćanja 102.387.369,60 dinara, te da je tuženom plaćeno više 4.433.990,60 dinara kao i da je usaglašavanjem salda od 09.03.2018. godine utvrđeno da ukupan dug iznosi 28.423.540,13 dinara, te da je tuženom plaćeno više 76.459,87 dinara, ne daje pravo tužiocu da zahteva razliku u više plaćenom iznosu, već je preuzimalac duga koji je i isplatio ugovoreni iznos, aktivno legitimisan za vraćnje razlike, što je posledica pravnog dejstva ugovora o preuzimanju duga.

Sledom navedenog, pogrešan je stav nižestepenih sudova da aktivna legitimacija tužioca u ovom sporu proizlazi iz činjenice da je tužilac u skladu sa članom 4. ugovora o preuzimanju duga ispunio svoju obavezu prema preuzimaocu duga. Navedenim članom propisano je da namirenjem potraživanja poverioca do ugovorenih naznačenih iznosa preuzimalac duga postaje poverilac dužnika do ukupnog iznosa preuzetog duga po predmetnim ugovorima, što je stvar odnosa između pređašnjeg dužnika i preuzimaoca duga. Sa druge strane i činjenica da je tužilac kao podizvođač radova kompenzovao svoje potraživanje iz podizvođačkog ugovora zaključenog između tužioca i preuzimaoca duga sa potraživanjem preuzimaoca duga prema tužiocu po osnovu ugovora o preuzimanju, ima za posledicu regulisanje odnosa između istih, a ne i da je time tužilac stupio na mesto preuzimaoca duga i time stekao pravo da razliku između plaćenog i stvarno dugovanog iznosa potražuje od tuženog na ime neosnovanog obogaćenja.

Međutim, revizijski sud nema uslova da preinači nižestepene presude, jer je drugostepenom odlukom odbijena žalba tuženog i potvrđena međupresuda kojom je utvrđeno da postoji osnov tužbenog zahteva, jer se međupresudom odlučuje samo o jednom elementu tužbenog zahteva, postojanju pravnog osnova, a ne o tužbenom zahtevu u celosti. Shodno tome, revizijski sud je ukinuo nižestepene presude primenom člana 416. ZPP.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će imati u vidu gore navedeno i pravilnom primenom materijalnog prava odlučiti o osnovanosti tužbenog zahteva.

Predsednik veća-sudija,

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić