Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Prev 816/2021
08.06.2022. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužioca „SOKOJ – Organizacija muzičkih autora Srbije“ Beograd, čiji je punomoćnik Predrag Knežević, advokat iz ..., protiv tuženog „KANAL 9“ d.o.o. Novi Sad, čiji je punomoćnik Miljan Čelić, advokat iz ..., radi duga, vrednost predmeta spora 1.293.600,00 dinara, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 324/21 od 25.08.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 08.06.2022. godine, doneo je:

P R E S U D U

I ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog, izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 324/21 od 25.08.2021. godine.

II ODBIJA SE zahtev tužioca za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Beogradu P 4085/2019 od 05.11.2020. godine u stavu I izreke odbijen je predlog tuženog za vraćanje u pređašnje stanje zbog propuštanja pristupa na ročište za glavnu raspravu zakazano za 05.11.2020. godine. U stavu II izreke ukinuto je rešenje o izvršenju Privrednog suda u Novom Sadu IIv 117/2019 od 25.01.2019. godine, u celosti u obavezujućem delu. Stavom III izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev, pa je obavezan tuženi da tužiocu isplati iznos od 27.396,46 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na iznose i za periode navedene u ovom stavu izreke. Stavom IV izreke odbijen je tužbeni zahtev tužioca u delu kojim je tražio da sud obaveže tuženog da mu isplati pojedinačne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, bliže navedeno tim stavom izreke.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 324/21 od 25.08.2021. godine u stavu I izreke preinačena je prvostepena presuda u stavu IV izreke i usvojen je tužbeni zahtev tužioca pa je obavezan tuženi da tužiocu isplati pojedinačne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, bliže navedeno tim stavom izreke. Stavom II izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 324/21 od 25.08.2021. godine godine, tuženi je preko punomoćnika iz reda advokata, blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava. U odgovoru na reviziju tužilac je predložio da se revizija tuženog odbije u celini kao neosnovana. Troškove na ime sastava odgovora na reviziju je tražio i opredelio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/11...sa izmenama) i utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

Predmet spora je potraživanje autorske naknade za emitovanje muzičkih dela sa repertoara tužioca od strane tuženog u periodu od januara 2016. godine zaključno sa septembrom 2016. godine i od novembra 2016. godine, zaključno sa aprilom 2018. godine.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom od strane prvostepenog suda, parnične stranke su zaključile Ugovor broj .../... od 01.11.2007. godine, kao i Aneks tog ugovora od 21.11.2014. godine. Po ovom ugovoru tužilac je dao tuženom dozvolu za emitovanje muzičkih dela sa repertoara tužioca. Aneksom ugovora predviđeno je da će se za emitovanje muzičkih dela sa repertoara tužioca – do 10% korišćenja repertoara u odnosu na ukupno trajanje programa autorska naknada obračunavati primenom trenutno važeće Tarife u momentu nastanka obaveze, a ugovorne strane postigle su saglasnost da će u slučaju izmene važeće Tarife naknada, nakon objavljivanja u Službenom glasniku Republike Srbije, tužilac bez zaključivanja posebnog aneksa, obračunavati naknadu u skladu sa novo važećom Tarifom, od dana stupanja nove Tarife na snagu. Zaključenjem predmetnog Aneksa od 21.11.2014. godine, izvršena je izmena osnovnog ugovora, koji su stranke zaključile u pogledu načina određivanja visine naknade, koju je tuženi u obavezi da isplaćuje tužiocu u budućem periodu. U utuženom periodu primenjivala se Tarifa tužioca od 23.12.2011. godine, kojom je predviđeno da osnovicu za obračun naknade i primenu procenta čine ukupni prihodi ostvareni u okviru radijske, odnosno televizijske delatnosti, pri čemu se visina procenta određuje prema zastupljenosti muzičkog repertoara u odnosu na ukupno trajanje programa, ali isto je predviđena i minimalna naknada za TV emitovanje muzičkih dela, kao najniži iznos naknade za korišćenje repertoara tužioca, koja se obračunava prema stanovniku u servisnoj zoni pokrivenosti.

Tokom postupka izveden je dokaz veštačenjem od strane veštaka ekonomsko – finansijske struke, koji je svoj nalaz i mišenje dao u dve varijante. Prema prvoj varijanti, obračunata je visina autorske naknade primenom Tarife naknada koju naplaćuje tužilac po osnovu emitovanja muzičkih dela na radio i televizijskim stanicama broj 98/11, koja je objavljena u Službenom Glasniku RS dana 23.12.2011. godine i koja se primenjivala u utuženom periodu. Prema toj varijanti visina potraživanja tužioca je 1.266.356,34 dinara, a imajući u vidu da je prema Tarifi naknada, važećoj u utuženom periodu, minimalna naknada za TV emitovanje iznosila 6000 bodova, a da je tužilac obračunavao naknadu sa 4000 bodova, imajući vidu zonu pokrivenosti od 100.001 do 300.000 stanovnika. Veštak je imao u vidu da je tuženi u periodu 01.01.-30.09.2016. godine i 01.11.-31.12.2016. godine po osnovu mesečne autorske naknade uplatio iznos od po 13.200,00 dinara za period januar – avgust 2016. godine, odnosno za septembar 2016. godine iznos od 26.400,00 dinara, kao i da je tuženi na dan 01.01.2016. godine evidentirao više uplaćeni iznos na račun tužioca od 26.236,22 dinara. Prema drugoj varijanti, veštak je visinu autorske naknade obračunao prema procentu ostvarenog prihoda tuženog, primenom člana 6. Tarife za zastupljenost muzičkog programa do 10% u procentu ukupnih prihoda 2,2%, te je prema tome, uzimajući u obzir uplate tuženog, visina naknade u iznosu od 27.396,46 dinara po računima broj .../17, .../17, .../18, .../18, .../18 i .../18.

Prvostepeni sud usvaja drugu varijantu nalaza veštaka i obavezuje tuženog na isplatu iznosa od 27.396,46 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom bliže opisanom u stavu trećem izreke, a odbija tužbeni zahtev za pojedinačne iznose, preko dosuđenog, sa zakonskom zateznom kamatom na te iznose, bliže opisanom u stavu četvrtom izreke prvostepene presude. Prema razlozima prvostepene presude, tuženi je ugovorom, a zatim i zaključenim aneksom, dao svoju saglasnost na primenu Tarife tužioca, važeće u momentu nastanka obaveze pa je isti u obavezi da tužiocu isplati iznose autorske naknade u skladu sa članom 5. i 6. Tarife, tako da osnovicu za obračun naknade i za primenu procenta čine ukupni prihodi koje tuženi kao korisnik ostvaruje obavljajući radijsku, odnosno televizijsku delatnost, a ne iznos minimalne naknade, takođe predviđen Tarifom. Prema stanovištu prvostepenog suda, odredba člana 170. Zakona o autorskom i srodnim pravima, Tarifa mora da bude primerena vrsti i načinu iskorišćavanja autorskog dela, odnosno predmeta srodnog prava, a naknada se po pravilu određuje u procentualnom iznosu od prihoda koji moraju biti u srazmeri sa značajem, koji za prihode korisnika ima iskorišćavanje predmeta zaštite. Određivanje naknade prema visini ostvarenog prihoda, prema nalaženju prvostepenog suda, a u zavisnosti od zastupljenosti muzičkog repertoara odražava zakonsko načelo gde iznos naknade treba da bude u srazmeri sa značajem koji za prihod korisnika ima iskorišćavanje predmeta zaštite. Iz navedenih razloga je, prema zaključku prvostepenog suda, načelo srazmere narušeno kada se iznos minimalne naknade vezuje samo za broj stanovnika u određenom području na kome korisnik obavlja radijsku, ili televizijsku delatnost. Prvostepeni sud je primenom odredbe člana 101. Zakona o obligacionim odnosima, doneo odluku kao u stavu trećem i četvrtom izreke prvostepene presude, a kako je napred opisano.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u stavu četvrtom izreke i obavezao tuženog da tužiocu isplati pojedinačne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, bliže navedeno stavom prvim izreke drugostepene presude, nalazeći da je trebalo primeniti prvu varijantu nalaza i mišljenja sudskog veštaka. Prema stanovištu drugostepenog suda, kolektivna organizacija, u smislu člana 170. stav 4. Zakona o autorskom i srodnim pravima, ima pravo da istovremeno utvrdi i iznos minimalne naknade, čiji su elementi za obračun definisani Tarifom. Stoga, drugostepeni sud prihvata obračun minimalne naknade, koji je propisan Tarifom naknada, koju naplaćuje tužilac po osnovu emitovanja muzičkih dela na radio i televizijskim stanicama broj 98/11 i iz navedenih razloga preinačava prvostepenu presudu u stavu četvrtom izreke prvostepene presude i usvaja tužbeni zahtev, kako je opisano u stavu prvom izreke drugostepene presude.

Prema oceni revizijskog suda, zaključak drugostepenog suda je pravilan, a pobijana odluka je doneta pravilnom primenom materijalnog prava i to odredbe člana 170. stav 1, 2. i 4. Zakona o autorskom i srodnim pravima.

Tuženi u reviziji ističe da je tužilac primenio nevažeću Tarifu naknada. koja nije doneta uz saglasnost i u dogovoru sa korisnicima, niti je usklađena sa Zakonom o autorskom i srodnim pravima. Ovi navodi nisu osnovani.

Obračun naknade za korisnike se vrši na osnovu zaključenog ugovora i Tarife o naknadi, koju tužilac naplaćuje po osnovu emitovanja muzičkih dela na radio i televizijskim stanicama u zavisnosti od prihoda korisnika i značaja koji iskorišćavanje predmeta zaštite ima za korisnika, primenom odgovarajućeg procenta na njegove prihode. Tarifa po kojoj je obračunata sporna naknada je objavljena u Službenom glasniku RS broj 98/2011 i doneta u skladu sa tada važećim Zakonom o autorskom i srodnim pravima. Prema stavu 4. člana 170. Zakona o autorskom i srodnim pravima, kolektivna organizacija ima pravo da istovremeno utvrdi i iznos minimalne naknade, čiji elementi za obračun su definisani Tarifom. Minimalna naknada je ustanovljena za slučaj da naknada utvrđena u odnosu na prihode korisnika, ne obezbeđuje adekvatnu zaštitu nosilaca autorskih i srodnih prava koja se koriste.

U konkretnom slučaju naknada, koja je predmet spora, obračunata je u skladu sa aneksom ugovora, čija zakonitost od strane tuženog nije osporena tokom spora. Obračun je izvršen primenom Tarife o određivanju minimalne naknade za emitovanje muzičkih dela. Tarifu, bilo da se posmatra kao sastavni deo ugovora, bilo kao podzakonski akt, ne može prvostepeni sud da ocenjuje tako što će određivati da su minimalne naknade nepravične i nezakonite i da je zbog toga ne primenjuje. Određivanje minimalne naknade je zakonsko ovlašćenje organizacije iz člana 170. Zakona o autorskom i srodnim pravima - konkretno tužioca. Prema stanju u spisima predmeta, Ustavni sud je odbacio inicijative za ocenu ustavnosti i zakonitosti odredbi Tarife naknada koju naplaćuje tužilac po osnovu emitovanja muzičkih dela na radio i televizijskim stanicama broj 98/11, koja je objavljena u Službenom Glasniku RS dana 23.12.2011. godine.

Stoga, neosnovano tuženi u reviziji navodi da tužiocu ne pripada pravo na iznos naknade, koju je obračunao i tražio prema aneksu ugovora, a koju mu je dosudio drugostepeni sud, zbog čega revizijski sud na osnovu procesnih ovlašćenja iz člana 414. Zakona o parničnom postupku, odbija reviziju tuženog i potvrđuje pobijanu drugostepenu presudu, kao u stavu prvom izreke presude.

Kako se ne radi o troškovima potrebnim radi vođenja parnice u smislu člana 154. Zakona o parničnom postupku, to je u stavu drugom izreke presude, odbijen zahtev tužioca za naknadu troškova povodom sastava odgovora na reviziju.

Predsednik veća-sudija
Branko Stanić

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić