Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović, Tatjane Miljuš, Jasmine Stamenković i dr. Ilije Zindovića, članova veća, u pravnoj stvari tužioca SZTR „Stanovo dragstor“ ... AA iz ..., čiji je punomoćnik Radomir Petrić, advokat iz ..., protiv tuženih 1. „Srbija“ TP AD Beograd, 2. Republika Srbija, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Kragujevcu, 3. Grad Kragujevac, koga zastupa Gradski javni pravobranilac Grada Kragujevca, radi utvrđenja, vrednost predmeta spora 50.000,00 dinara, odlučujući o reviziji trećetuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 5671/19 od 26.08.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 20.04.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji trećetuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 5671/19 od 26.08.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDA SE presuda Privrednog apelacionog suda Pž 5671/19 od 26.08.2021. godine i presuda Privrednog suda u Kragujevcu P 990/2018 od 15.08.2019. godine u stavu jedan i delu stava dva kojim je obavezan trećetuženi da nakadi troškove parničnog postupka i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Kragujevcu P 990/2018 od 15.08.2019. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužioca, pa je utvrđeno prema tuženima da je tužilac vlasnik nepokretnosti u ... u ulici ..., upisanih u list nepokretnosti broj ... KO ..., postojećih na kp. br. .../... i to: pomoćne zgrade, br. zgrade ..., površine 257 m2 i pomoćne zgrade, br. zgrade ..., površine 54 m2, sa pravom korišćenja pripadajućeg zemljišta pod zgradama i zemljišta uz zgradu – objekat u površini od 218 m2, što su tuženi dužni da priznaju, trpe i dozvole da tužilac na osnovu ove presude svoje pravo upiše u javnim evidencijama prava na nepokretnosti. U stavu dva obavezan je drugotuženi i trećetuženi da tužiocu solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 99.300,00 dinara.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 5671/19 od 26.08.2021. godine, odbijena je žalba trećetuženog i potvrđena presuda Privrednog suda u Kragujevcu P 990/2018 od 15.08.2019. godine, a odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, trećetuženi je izjavio posebnu reviziju na osnovu člana 404. ZPP, zbog pogrešne primene materijalnog prava, a radi ujednačavanja sudske prakse i zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP, da se revizija trećetuženog smatra izuzetno dozvoljenom, radi razmatranja pravnog pitanja od opšteg interesa jer predmet tužbenog zahteva je utvrđenje prava svojine na nepokretnostima koje su u katastru upisane kao nepokretnosti u javnoj svojini.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 i 55/14) Vrhovni kasacioni sud je ustanovio da je revizija trećetuženog osnovana.

U postupku donošenja drugostepene odluke nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Predmet tužbenog zahteva je utvrđenje da je tužilac vlasnik nepokretnosti u ..., u ulici ..., upisanih u list nepokretnosti broj ... KO ..., postojećih na kp. br. .../... i to: pomoćne zgrade, br. zgrade ..., površine 257 m2 i pomoćne zgrade, br. zgrade ..., površine 54 m2, sa pravom korišćenja pripadajućeg zemljišta pod zgradama i zemljišta uz zgradu – objekat u površini od 218 m2, što su ovde tuženi dužni da priznaju, trpe i dozvole da tužilac na osnovu presude upiše svoje pravo u javnim evidencijama prava na nepokretnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju prvotuženi u svojstvu prodavca i tužilac kao kupac, zaključili su ugovor o kupoprodaji gore navedenih nepokretnosti u ... u ul. ... br. ... Ov. br. .../... od 01.06.2012. godine na kat. parceli .../... upisanu u List nepokretnosti br. ... za kupoprodajnu cenu od 140.000 evra, koju je tužilac isplatio i stupio u posed istih. U navedenom listu nepokretnosti, parcela .../... upisana je kao javna svojina Grada Kragujevac, a nepokretnosti broj ... i ... (pomoćne zgrade) na Republiku Srbiju, Grad Kragujevac kao državna svojina. Utvrđeno je da je Trgovinsko preduzeće „Srbija“ osnovano 01.01.1970. godine spajanjem TP „Kragujevac“ i TP „Drina“. Trgovinskom preduzeću „Drina“ se 24.08.1965. godine pripojilo TP „Kotlenik“ i na preduzeće „Drina“ su preneta sva prava i obaveze pripojenog preduzeća. Po osnovu rešenja Narodnog odbora Opštine Kragujevac od 28.04.1961. godine, BB, raniji sopstvenik neizgrađenog građevinskog zemljišta označenog kao kp. br. .../... KO ... isto je predao u posed TP „Kotlenik“ kome je odobrena uža lokacija na navedenoj parceli za podizanje robne kuće. Prvostepeni sud je utvrdio da je deo obaveze po zaključenom ugovoru o investicionom kreditu od 14.11.1962. godine SO Kragujevac prenela iz dobijenog zajma na TP „Moravu“ iz Kragujevca. Zaključkom SO Kragujevac od 7.12.1968. godine, poslovne prostorije koje koriste radne organizacije, a čiji je osnivač Opština Kragujevac, prenete su na trajno korišćenje radnim organizacijama pod uslovom da sve obaveze kojima su opterećene poslovne prostorije preuzumu i otplate u ime opštine, osim poslovnih prostorija koje se nalaze u „Zelenom prodoru“ i na zemljištu na kome je Generalnim urbanističkim planom Grada Kragujevac predviđena izgradnja javnih površina, a koje se ruše zbog realizacije navedenog plana.

Katastarska parcela .../... na kojoj se nalaze sporne nepokretnosti nastala je spajanjem dela parcele ... i .../... . Rešenjem RGZ-a SKN Kragujevac od 03.12.2015. godine odbijen je zahtev prvotuženog da se izvrši ispravka upisa nosioca prava na predmetnim nepokretnostima. Po osnovu ugovora o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije od 20.09.2007. godine sa pripadajućim aneksima prodato je 70% društvenog kapitala subjekta privatizacije TP „Srbija“ Kragujevac, a kupac je izmirio sve obaveze. U programu privatizacije navedene su nepokretnosti koje je koristio subjekat privatizacije, te je pod brojem ... na trećoj strani upisan objekat pod nazivom SU „Udarnik“ koji se nalazi na kp. br. .../... KO .. u ulici ... ..., površine 300 m2 neto. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka građevinske struke utvrđeno je da je pomoćna zgrada broj ..., na kp. br. .../... upisana u LN ... KO ..., da se radi o poslovnoj zgradi samoposluga ukupne bruto površine 257 m2, koja se koristi kao prodavnica peciva „Kraljev dvor“ i trgovina mešovite robe RJ „Brioni“; da je ista izgrađena tokom 1961. godine na osnovu regularne projektne dokumentacije i izdate građevinske dozvole; da su spoljni gabariti objekta i arhitektura objekta nepromenjeni; da je narodni odbor opštine Kragujevac prilikom izdavanja rešenja o građevinskoj dozvoli načinio tehničku grešku kada je umesto da za lokaciju napiše broj katastarske parcele i ZKUL napisao ugao Kosovske i Cara Dušana; da je RGZ SKN Kragujevac prilikom preuzimanja podataka iz zemljišne knjige pravilno upisala objekat u ulici ..., što odgovara stvarnom stanju na terenu. Na osnovu dopunskog nalaza i mišljenja veštaka proizilazi da je reč o zgradi za koju je izdata građevinska dozvola TP „Kotlenik“ za izgradnju robne kuće u Kragujevcu; da oba objekta u tehnološkom smislu predstavljaju jednu celinu, a površina zemljišta uz zgrade je 41,21% od ukupne površine parcele koja sa objektima predstavlja jedinstvenu celinu, pa je nužno za redovnu upotrebu objekta kako u poslovnom smislu, tako i u smislu investicionog održavanja.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud nalazi da se radi o nepokretnostima koje su u katastru bile upisane kao državna svojina, a koje su bile obuhvaćene privatizacijom, pa zaključuje da je prvotuženi u smislu odredaba člana 20. i 21. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa imao osnov za sticanje prava svojine na predmetnim nepokretnostima, a time i mogućnost otuđenja bez smetnji. Svoj stav prvostepeni sud potkrepljuje utvrđenim činjenicama u pogledu pravnog sledbeništva i na osnovu sadržine zaključka SO Kragujevac od 17.12.1968. godine kojim su sve poslovne prostorije u Kragujevcu koje koriste radne organizacije čiji je osnivač Opština Kragujevac prenete na trajno korišćenje radnim organizacijama, pod uslovom da sve obaveze kojim su opterećene poslovne prostorije preuzmu i otplate u ime Opštine. Prvostepeni sud nalazi da je Opština Kragujevac imala ovlašćenje da izvrši prenos prava korišćenja na sredstvima ili državnoj svojini, te je prenosom na pravne prethodnike TP „Srbija“ (preduzeće „Drina“) preneto pravo trajnog korišćenja koje u sebi sadrži i pravo raspolaganja tom imovinom bez mogućnosti sticanja svojine.

U pogledu prava korišćenja na zemljištu, prvostepeni sud je shodno članu 70. Zakona o planiranju i izgradnji i članu 3. stav 3. Zakona o prometu nepokretnosti koji su važili u momentu zaključenja ugovora o prodaji nepokretnosti, zaključio da je osnovan zahtev za utvrđenje prava korišćenja zemljišta pod zgradom, kao i zemljišta oko zgrade u površini od 218 m2, za koju površinu je prethodno utvrdio da je nužna za redovnu upotrebu objekta.

Drugostepeni sud nalazi da je na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pravilno primenjeno materijalno prao, a razloge koje je prvostepeni sud dao kao jasne i neprotivrečne prihvata u celosti.

Ceneći navode trećetuženog kao revidenta, Vrhovni kasacioni sud nalazi da se za sada zaključak nižestepenih sudova ne može prihvatiti kao osnovan.

Ugovorom o kupoprodaji nepokretnosti Ov. br. .../... od 01.06.2012. godine prvotuženi je tužiocu preneo nepokretnosti koje se nalazi u Kragujevcu u ulici ... broj ... i to poslovni prostor ukupne površine 257 m2, pomoćna zgrada, poslovni prostor ukupne površine 54 m2, pomoćna zgrada, sa pripadajućim zemljištem, površine 218 m2, na kp. br. .../..., upisane u list nepokretnosti broj ... KO .., a tužilac je isplatio kupoprodajnu cenu i stupio u posed predmetnih nepokretnosti.

Prema članu 20. i 33. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa pravo svojine stiče se po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem. Pravo svojine stiče se i odlukom državnog organa, na način i pod uslovima određenim zakonom. Na osnovu pravnog posla pravo svojine na nepokretnosti stiče se upisom u javne knjige ili na drugi odgovarajući način određen zakonom.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju predmet zaključenog ugovora o prodaji nepokretnosti i to parcela kao gradsko – građevinsko zemljište u katastru nepokretnosti je upisana kao javna svojina Grada Kragujevca, a predmetne nepokretnosti – objekti pomoćna zgrada ... i pomoćna zgrada ..., objekti izgrađeni pre donošenja propisa o izgradnji objekta su upisani kao objekti u državnoj svojini čiji je korisnik Grad Kragujevac.

Kako prvotuženi kao prodavac spornih nepokretnosti nije upisan u katastar kao vlasnik nepokretnosti, nužno je da se na nesumnjiv način razjasni da li je i po kom pravnom osnovu prvotuženi stekao pravo svojine na predmetnim nepokretnostima pre raspolaganja istih ugovorom o kupoprodaji na osnovu koga tužilac traži utvrđenje prava svojine na istim.

Ne može se prihvatiti zaključak nižestepenih sudova da je SO Kragujevac u okviru svojih ovlašćenja na pravnog prethodnika TP „Srbija“ (preduzeće „Drina“) prenela pravo trajnog korišćenja na spornim nepokretnostima , jer to ne proizilazi ni iz jednog izvedenog dokaza. Iz sadržine zaključka SO Kragujevac od 17.12.1968. godine proizilazi da se sve poslovne prostorije u Kragujevcu koje koriste radne organizacije čiji je osnivač Opština Kragujevac prenesu na trajno korišćenje radnim organizacijama, pod uslovom da sve obaveze kojima su opterećene poslovne prostorije preuzmu i otplate u ime opštine, izuzimajući poslovne prostorije koje se nalaze u „Zelenom prodoru“ i na zemljištu na kome je Generalnim urbanističkim planom Grada Kragujevca, predviđena izgradnja javnih površina, a koje se ruše zbog realizacije Generalnog urbanističkog plana. Sledi da navedeni akt ne može biti dokaz o postojanju bilo kog prava prvotuženog na predmetnim nepokretnostima, jer iz sadržine istog takav zaključak ne proizlazi, kako osnovano navodi revident.

Ne može se sa sigurnošću prihvatiti ni navod da je prvotuženi i po osnovu pravnog sledbeništva mogao da raspolaže predmetnim nepokretnostima jer je pravnom prethodniku prvotuženog izdata građevinska dozvola za robnu kuću, pri čemu iz dostavljenog Ugovora o investicionom kreditu zaključeniog između TP „Morava“ (pravnog prethodnika) i Komunalne banke u Kragujevcu proizilazi da je Skupština Opštine kao korisnik kredita zaključila ugovor sa Komunalnom bankom Kragujevac, radi izgradnje robne kuće u Staroj i Novoj radioničkoj koloniji, pri čemu revident ističe da se objekti ne nalaze na ovim lokacijama, već u naselju Stanoje, a koje sve činjenice nisu cenjene prilikom donošenja zaključka da je prvotuženi bio vlasnik predmetnih prostorija.

Iz obrazloženja nižestepenih odluka proizlazi i da prvotuženi ima pravni osnov po kome je stekao pravo svojine, a samim tim i pravo raspolaganja istih po osnovu zaključenih ugovora o kupoprodaji, jer su predmetne nepokretnosti obuhvaćene programom privatizacije.

U postupku privatizacije vrši se promena vlasništva kapitala ili imovine pravnih lica koja posluju društvenim ili javnim kapitalom pod uslovima i načinom predviđenim zakonom. Agencija za privatizaciju kao subjekat nadležan za sprovođenje privatizacije prodaje kapital, promoviše, inicira i kontroliše postupak privatizacije. Ako su programom privatizacije obuhvaćene sporne nepokretnosti, praktično znači da Republika Srbija preko Agencije, prodaje predmetne nepokretnosti, što znači da iz društvene svojine prelaze u svojinu subjekta privatizacije, a kupac postaje vlasnik kapitala, u kom slučaju ugovor o prodaji 70% društvenog kapitala subjekta privatizacije predstavlja pravni osnov za sticanje prava svojine.

Međutim, kako na nesumljiv način nije raspravljeno da li su programom privatizacije obuhvaćene sporne nepokretnosti i da li su iste prodate kao imovina subjekta privatizacije, pri čemu je u u samom programu privatizacije pod brojem ... navedeno: naziv objekta SU „Udarnik“, lokacija ..., kp. br. .., godina izgradnje 1966, neto površine 280 m2, revizijski sud je primenom člana 416. ZPP, ukinuo nižestepene odluke jer za pravilnu primenu materijalnog prava nisu raspravljene sve pravno relevantne činjenice.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će raspraviti da li su programom privatizacije obuhvaćene sporne nepokretnosti pomoćna zgrada pod ... i ... pa zavisno od toga da li je prvotuženi imao valjan pravni osnov da istim dalje raspolaže ugovorom o kupoprodaji koji je zaključio sa tužiocem. Ukoliko je prvotuženi u postupku privatizacije stekao pravo svojine na spornim nepokretnostima, sa prenosom prava svojine na spornim nepokretnostima prenosi se i pravo svojine na zemljištu ispod objekta i za redovnu upotrebu objekta. Shodno tome, prvostepeni sud će pravilnom primenom materijalnog prava na utvrđeno činjenično stanje doneti novu odluku o osnovanosti tužbenog zahteva.

Predsednik veća-sudija,

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić