Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Ispitujući pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 125/04 ... 111/09), Vrhovni sud je odlučio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Ne stoje revizijski navodi o tome da je drugostepena presuda doneta uz bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku time što je drugostepeni sud preuzeo stav iz prvostepene presude koga revident smatra protivrečnim izreci te presude, a da za to nije dao jasne razloge. Naime, u drugostepenoj presudi su izneti dovoljni i jasni razlozi o oceni žalbenih navoda od značaja i o primeni materijalnog prava od strane drugostepenog suda, saglasno odredbi člana 382. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnik tužioca Metalservis Akcionarsko društvo za promet metalne i elektrotehničke robe - Holding Beograd i Mešovito preduzeće za proizvodnju i trgovinu Sinex doo Beograd zaključili su 25.05.2005. godine Ugovor o osnivanju Društva za proizvodnju, promet i usluge Sinex Metalservis doo Beograd, kojim ugovorom je u članu 16. predviđeno da Metalservis ad, pravni prethodnik tužioca, kao svoj ulog u društvo upisuje i uplaćuje u gotovom novcu iznos od 250,00 EUR-a u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu na dan uplate, a u stvarima, bez tereta i drugih ograničenja, ulog u iznosu od 1.078.000,00 EUR-a u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu na dan procene, i to nepokretnosti, dok tuženi kao svoj ulog u društvo upisuje i uplaćuje u gotovom novcu 250,00 EUR-a u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu na dan uplate, a u stvarima, bez tereta i drugih opterećenja, ulog u iznosu od 1.215.617,00 EUR-a u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu na dan procene, i to kompletnu liniju za preradu i formatizaciju papira i kartona od 40-500 gr/m2 uz obavezu montaže linije i privođenja nameni i uvođenja u metodologiju i tenologiju prerade papira. Članom 20. istog Ugovora predviđeno je da osnivači srazmerno svojim uplaćenim ulozima, odnosno unetim ulozima u imovinu društva, stiču udeo u društvu i to pravni prethodnik tužioca Metalservis ad Beograd udeo od 47%, a Sinex doo Beograd udeo od 53%. Prema podacima iz APR-a osnivač Metalservis ad ima udeo od 47%, i to upisani i uplaćeni novčani kapital od 250,00 EUR-a i nenovčani od 1.078.000,00 EUR-a, a Sinex doo udeo od 53%, i upisani i uplaćeni novčani kapital od 250,00 EUR-a na dan 25.05.2005. godine, a nenovčani u iznosu od 1.215.617,00 EUR-a. Kod Agencije za privredne registre izvršena je registracija predmetnog Ugovora o osnivanju 01.06.2005. godine. Ugovor o osnivanju potpisan je od strane ugovornih strana. Odlukom upravnog odbora tužioca od 13.05.2005. godine odlučeno je da se osniva društvo sa ograničenom odgovornošću sa sedištem u Beogradu, čiji su osnivači Metalservis ad Holding Beograd sa 47% osnivačkog uloga u novcu i stvarima i Sinex doo Beograd sa 53% osnivačkog uloga u novcu i stvarima. Zaključenju ugovora je prethodio Sporazum o utvrđivanju vrednosti nenovčanih uloga u stvarima za osnivanje Privrednog društva „Sinex Metalservis“ doo Beograd od 23.05.2005. godine. Taj Sporazum zaključen je između pravnog prethodnika tužioca i tuženog, i overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu dana 25.05.2005. godine pod br. .../... Ov .../... i isti je potpisan od strane zakonskih zastupnika udelničara. Vrednost nenovčanog uloga pravni prethodnik tužioca utvrdio je na osnovu procene vrednosti poslovnog prostora koja je izvršena 23.05.2005. godine. Procenu vrednosti opreme tuženog izvršila je Komisija za procenu. Između tužioca i tuženog vođeno je više parničnih postupaka, između ostalog i postupak pred Privrednim sudom u Beogradu u predmetu P 16161/10 koji je pravnosnažno okončan presudom Privrednog suda u Beogradu od 01.07.2013. godine kojom je odbijen tužbeni zahtev da se utvrdi da je ništav navedeni Ugovor o osnivanju privrednog društva Sinex Metalservis doo Beograd.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je prilikom zaključenja ugovora tužilac bio upoznat sa tekstom predloženog ugovora, da je ugovor zaključen u zakonom propisanoj formi sa overenim potpisima ugovarača kod nadležnog suda, da je zaključenju ugovora prethodio sporazum o utvrđivanju vrednosti nenovčanih uloga, te da su slobodnom voljom ugovorne strane utvrdile vrednost svojih udela, usled čega je predmetni ugovor zaključen u svemu u skladu sa zakonskim propisima. Kako ugovor predstavlja nesumnjivu volju ugovornih strana, to sud nema ovlašćenja da uređuje poslovni odnos između parničnih stranaka na drugačiji način od onog kako je to bilo predviđeno samim ugovorom, odnosno Sporazumom. Drugostepeni sud posebno obrazlaže da su prema odredbi člana 14. stav 2. Zakona o privrednim društvima koji je važio u momentu osnivanja društva Sinex Metalservis doo Beograd, osnivači privrednog društva ovlašćeni da vrednost udela odrede sporazumno, što predstavlja izraz saglasnosti volja ugovornih strana. Ugovor je u celosti proizveo pravna dejstva, obligaciona i statusna, a ulozi i njihova vrednost utvrđeni su u skladu sa tada važećim zakonom, uz saglasnost ugovornih strana. Drugostepeni sud smatra da se odredba člana 14. stav 5. Zakona o privrednim drušvima primenjuje samo za slučaj da takvog sporazuma nema, te se ne može primeniti na konkretan slučaj. Kako su stranke na dan zaključenja ugovora sporazumno utvrdili vrednost uloga i na osnovu toga utvrdili udele osnivača, sudovi su odbili tužbeni zahtev za utvrđenje drugačijih vrednosti nenovčanih uloga i drugačije udele stranaka u privrednom društvu Sinex Metalservis doo Beograd.

Revident osporava materijalnopravno stanovište nižestepenih sudova. Ukazuje da su osnivači privrednog društva Sinex Metalservis doo Beograd prilikom procene vrednosti svojih nenovčanih uloga bili u obavezi da primenjuju odredbe zakona kojima se uređuje računovodstvo i revizija, u smislu odredbe člana 14. stav 5. tada važećeg Zakona o privrednim drušvima, jer se sve procene vrednosti nenovčanih uloga imaju vršiti u skladu sa tom odredbom, te da je na osnovu veštačenja koja su kao dokaz izvedena u prvostepenom postupku utvrđeno da su pokretne stvari koje je u skladu sa ugovorom o osnivanju društva trebalo da unese tuženi kao svoj osnivački ulog višestruko precenjene, a da njihova vrednost procenjena u skladu sa odredbama zakona ni približno ne odgovara vrednosti koje je nesavesnom, netačnom i nezakonitom procenom navodno utvrđena, na osnovu čega registrovana visina udela stranaka u privrednom društvu koje su osnovali ne odgovara stvarnom stanju.

Revizija nije osnovana.

U vreme osnivanja privrednog društva Sinex Metalservis doo Beograd na snazi je bio Zakon o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 125/04). U članu 14. regulisana je procena nenovčanih uloga. U stavu 2. propisano je da vrednost nenovčanih uloga ortačkog društva i komanditnog društva, kao i društva s ograničenom odgovornošću i zatvorenog akcionarskog društva, utvrđuju sporazumno ortaci, članovi ili akcionari u skladu sa osnivačkim aktom. Stavom 3. je propisano da ako se vrednost nenovčanog uloga ne utvrdi na način iz stava 2. ovog člana, ortaci, članovi ili akcionari mogu procenu vrednosti tog uloga poveriti ovlašćenom procenjivaču ili podneti zahtev da ga u vanparničnom postupku odredi sud. Stav 5. istog člana propisuje da se procena vrednosti nenovčanih uloga vrši u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje računovodstvo i revizija.

Dakle, procenu nenovčanog uloga kod društva sa ograničenom odgovornošću, moguće je bilo izvršiti na dva načina: sporazumno, kada članovi društva na osnovu saglasnosti volja utvrđuju vrednost nenovčanog uloga, ili, ukoliko ne postoji sporazum, da se procena vrednost uloga poveri ovlašćenom procenjivaču koga odrede članovi, ili na zahtev članova to učini sud u vanparničnom postupku. Isto rešenje predviđa i sada važeći Zakon o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 36/2011 ... 109/2021), s tim što na detaljniji način propisuje da se vrednost nenovčanog uloga utvrđuje 1) od strane jedinog osnivača društva ili sporazumno od strane svih članova društva, ili 2) putem procene, u skladu sa čl. 51. do 58. ovog zakona.

U situaciji kada je vrednost nenovčanog uloga utvrđena sporazumno, u ovom postupku postavilo se pitanje da li se sa uspehom može zahtevati da sud odredi drugačiju vrednost nenovčanog uloga, i po tom osnovu, da utvrdi drugačiju srazmeru udela osnivača, budući da tada važeći Zakon o privrednim društvima nije sadržao odredbe o tome.

Vrhovni sud nalazi da sporazum o utvrđenju vrednosti nenovčanog uloga na osnovu kog je zaključen ugovor o osnivanju privrednog društva, predstavlja materijalnopravnu osnovu na kojoj su osnivači odredili veličinu svojih udela, u skladu sa odredbom člana 14. stav 2. Zakona o privrednim društvima, i takav podatak registrovali kod Agencije za privredne registre. Stoga tužbeni zahtev koji bi za posledicu imao promenu ugovorom predviđene vrednosti nenovčanih uloga i, po tom osnovu, promenu veličine udela osnivača, ne može biti osnovan jer time sud zadire u statusna dejstva osnivačkog ugovora i sporazum osnivača, bez osnova za to u zakonu.

Osnivači su prilikom osnivanja privrednog društva Sinex Metalservis doo Beograd odlučili da sporazumno utvrde vrednost nenovčanih uloga, odnosno pravni prethodnik tužioca je saglasnom voljom sa tuženim, prihvatio samostalnu procenu vrednosti nenovčanog uloga koji je u novoosnovano privredno društvo uneo tuženi. Na saglasnosti volja osnivača počiva i validnost tako utvrđene vrednosti nenovčanih uloga, u kojoj srazmeri su osnivači stekli i udele. U toj situaciji osporavanje ugovorom utvrđenih vrednosti nenovčanih uloga i udela moglo se činiti u postupku po tužbi za utvrđenje da je registracija podataka o privrednom subjektu ništava, sa razloga iz člana 69. stav 1 tačka 2. Zakona o registraciji privrednih subjekata („Sl. glasnik RS“, br. 55/2004 i 61/2005), konkretno da je registracija izvršena na osnovu dokumenta sa neistinitim podacima, budući da tužilac praktično tvrdi da su u Sporazum o utvrđivanju vrednosti nenovčanih uloga, kao dokumenta koji se prilaže uz registraciju osnivanja privrednog društva, uneti neistiniti podaci. Ali, ta tužba se mogla podneti u tada zakonom predviđenom roku od 30 dana od dana kada je podnosilac tužbe saznao za razloge ništavosti, ali se ne može podneti posle isteka roka od tri godine od dana izvršene registracije.

Stoga je pravilan zaključak prvostepenog suda da se pitanje vrednosti uloga tužioca i tuženog moglo istaći u postupku osporavanja upisa novoosnovanog društva.

Ovo zbog statusnopravnog dejstva ugovora o osnivanju privrednog društva kojim je sporazumno određena vrednost nenovčanih uloga u društvo i srazmerno tome udela članova društva.

Kako je iskazano i u rešenju Vrhovnog kasacionog suda Prev 166/2014 i Pzz 4/2014 od 05.03.2015. godine, ugovor o osnivanju ima i obligacionopravne elemente, odnosno dejstva, te se i moglo tražiti utvrđenje ništavosti ugovora o osnivanju Sinex Metalservis doo Beograd, odnosno njegove odredbe o ulozima i udelima, prema opštim pravilima obligacionog prava. Samo u slučaju utvrđenja ništavosti konkretne odredbe ugovora o osnivanju društva mogla se u sudskom postupku utvrđivati drugačija vrednost udela prema vrednosti uloga. Međutim, pitanja ništavosti, odnosno valjanosti ugovora o osnivanju Sinex Metalservis doo Beograd pravnosnažno je raspravljeno, odbijanjem tužbenog zahteva za utvrđenje ništavosti ugovora o osnivanju društva Sinex Metalservis doo Beograd, pravnosnažnom presudom Privrednog suda u Beogradu P 16161/2010 od 01.07.2013. godine. Kod takvog stanja stvari, nema zakonskog osnova da se u sudskom postupku utvrdi drugačija vrednost uloga i udela u društvu, od utvrđene sporazumom koji je proizveo statusnopravna dejstva i nije ništav, saglasno odredbi člana 14. stav 2. Zakona o privrednim društvima, a sve sa razloga na kojima tužilac zasniva tužbu. Takav ugovor obavezuje ugovorne strane.

U prilog navedenom shvatanju ide i sadašnje rešenje Zakona o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 36/11...109/21), koji u članu 59. procesnu legitimaciju za pobijanje sporazumno utvrđene vrednosti nenovčanog uloga daje poveriocu društva, i to samo ako društvo nije u mogućnosti da izmiruje obaveze u redovnom toku poslovanja. Međutim, i u tom slučaju nema promene vrednosti nenovčanog uloga (ni izmene veličine udela po tom osnovu), već je član društva koji je uneo taj nenovčani ulog u obavezi da razliku do sporazumno utvrđene vrednosti tog uloga isplati društvu.

Zato su bez uticaja na pravilno presuđenje revizijski navodi kojima se insistira na primeni odredbe člana 14. stav 5. Zakona o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 125/04“), jer u situaciji kada su sudovi utvrdili da su stranke sporazumno utvrdile vrednost nenovčanih uloga na kom osnovu počiva osnivački akt koji je u svemu punovažan, to je onda pravilna odluka kojom su sudovi odbili tužbeni zahtev u celosti.

Kako ne postoje razlozi zbog kojih je revizija izjavljena, kao ni razlozi o kojima revizijski sud vodi računa po službenoj dužnosti, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 405. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković