Pravnosnažnom međupresudom Privrednog suda u Čačku P 507/11 od 11.09.2013. godine donetom u ovoj parnici, utvrđeno je da je osnovano potraživanje tužioca prema tuženom za naknadu za korišćenje nepokretnosti, u vremenskom periodu od 28.06.2007.godine do 28.06.2010.godine. Radi se o nepokretnostima ukupne površine 4 hektara i 30 m2, na pojedinačno navedenim parcelama upisanim u list nepokretnosti LN … i … KO … . Vlasnik nepokretnosti je Republika Srbija, a tužilac gazduje tim parcelama i upisan je kao korisnik zemljišta u katastru nepokretnosti. Tuženi se zahtevima od 06.07.2009.godine i 29.10.2009.godine tužiocu obratio za davanje odobrenja za korišćenje tih parcela, a tužilac je dopisom od 24.11.2009.godine dao tuženom saglasnost i obavestio ga o godišnjoj ceni zakupa, utvrđenoj cenovnikom tužioca, koja cena je iskazana u evrima. Tuženi se saglasio sa uslovima koje mu je ponudio tužilac. U periodu na koji se odnosi zahtevana naknada, tuženi je koristio parcele. U tom periodu kod tužioca su bila na snazi četiri cenovnika, s tim da je visina zakupnine za sve relevantne kategorije zemljišta po svim cenovnicima bila ista i određena u evrima. U postupku je utvrđena visina naknade za period od 28.06.2007.godine do 28.06.2010.godine za predmetnu površinu zemljišta po cenovnicima tužioca u iznosu od 145.776,00 evra, s tim što je pravnosnažnom presudom donetoj u ovoj parnici P 176/15 od 19.05.2017.godine tuženi obavezan da tužiocu po istom osnovu i za isti period plati iznos od 30.998,11 evra sa kamatom. Radi se delom o parcelama koje se u katastru nepokretnosti vode kao šuma, od kojih su određene parcele zatrpane jalovinom i nalaze se u trećoj zoni zemljišta, delom su putevi i nalaze se u drugoj zoni zemljišta, s tim što se zbog stalnog dovoza jalovine i tehnološkog odpada povećava zauzetost površine. Deo zemljišta su livade i pašnjaci, a prema faktičkom stanju su deponija, odnosno prostor za deponovanje zemljišta, odpadnog materijala i kamena, tako da na njima nije zastupljen pašnjak. Na parceli broj … je izgrađen betonski objekat. Tuženi na osnovu rešenja Republičkog sekretarijata za privredu 04 br. 4947/19 od 05.11.1963.godine i rešenja br. 310-212/69 od 09.05.1969.godine vrši eksploataciju miniralnih sirovina na predmetnim parcelama kao eksploatacionim poljima. Međutim, nema uređene imovinskopravne odnose sa vlasnikom zemljišta, zbog čega se navedenim zahtevima i obratio tužiocu za zaključenje ugovora o zakupu parcela, odnosno radi regulisanja imovinskopravnih odnosa. Dopisom tužioca od 24.11.2009.godine, tuženi je obavešten da je visina zakupnine za zemljište na parceli broj …, broj …, broj …, broj …/…, broj …/…, broj …/…, broj … u određenim iznosima u evrima po metru kvadratnom, a tuženi je svojim potpisom i pečatom da saglasnost na taj dopis. Međutim, tužilac se potom tuženom, dopisom od 29.12.2009.godine, obratio zahtevom da da saglasnost na sporazum o izmirenju naknade za korišćenje šumskog zemljišta za eksploataciju mineralnih sirovina za vremenski period od 01.01.2007.godine do 31.12.2009.godine. Tome se tuženi protivi.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja su nižestepeni sudovi usvojili tužbeni zahtev za isplatu novčanog iznosa od 114.777,89 evra u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan nastanka dužničko-poverilačkog odnosa sa navedenom kamatom za period od 28.06.2010.godine do isplate, na ime naknade za korišćenje nepokretnosti u periodu od 28.06.2007.godine do 28.06.2010.godine.

Drugostepeni sud obrazlaže pobijanu presudu ralozima da je tuženi do momenta zaključenja ugovora o zakupu nepokretnosti 24.11.2009.godine iste koristio bez pravnog osnova, te da tužiocu duguje naknadu za korišćenje po odredbi člana 219. Zakona o obligacionim odnosima u visini koja je određena cenovnikom tužioca. Naime, nalazi da je među parničnim strankama 24.11.2009.godine dopisom tužioca na koji je tuženi dao saglasnost za korišćenje predmetnih parcela, zaključen ugovor o zakupu koji ne zahteva posebnu formu i da je tuženi time, kao zakupac, dužan da plaća zakupninu u rokovima određenim ugovorom ili po odredbi člana 393. stav 1. ZOO, a s obzirom na docnju u ispunjenju novčane obaveze dužan je i zakonsku zateznu kamatu od dana podnošenja tužbe u smislu člana 279. stav 3. ZOO. Obrazlažući aktivnu legitimaciju tužioca, poziva se na odredbe člana 54d, te člana 9, 10. i 12. Zakona o šumama, prema kojima tužilac, kao javno preduzeće za gazdovanje šumama u državnoj svojini obuhvaćenim šumskim područjima, jeste ovlašćen da pruža i usluge izdavanja šumskog zemljišta shodno članu 54a Zakona o šumama. Sa druge strane, plaćanje naknade za korišćenje šuma je zakonska obaveza za lica koja koriste šumu i šumsko zemljište.

Pitanje aktivne legitimacije tužioca i osnovanosti zahteva za naknadu za korišćenje šumskog zemljišta kojim gazduje tužilac, u odnosu na tuženog, pravnosnažno je raspravljeno međupresudom Privrednog suda u Čačku 4P 138/2018 od 26.12.2018.godine, donetom u ovoj parnici, koja je potvrđena presudom Privrednog apelacionog suda Pž 8669/2013 od 20.12.2013.godine. Dakle, postojanje osnova potraživanja ne postavlja se u kontekstu ispitivanja revizijom pobijane presude. Od značaja za visinu potraživanja jeste pravna priroda osnova potraživanja. Revizijski sud ne deli stav drugostepenog suda, da je među strankama zaključen ugovor o zakupu 24.11.2009.godine saglasnošću tuženog iskazanom na dopis tužioca, te da stoga tuženi tužiocu duguje zakupninu po cenovniku tužioca, odnosno u visini na koju je dao saglasnost, posebno ne za period pre 24.11.2009.godine, na koga se i odnosi tužbeni zahtev. Tuženi je bespravno koristio zemljište kojim gazduje tužilac, u svojini Republike Srbije, jer nije imao uređen pravni odnos sa tužiocem povodom korišćenja zemljišta kojim tužilac gazduje, radi eksploatacije mineralnih sirovina. O tome su se parnične stranke saglasile dopisima pre otpočinjanja ove parnice. Među njima ne postoji ni uređen obligacionopravni odnos u smislu saglasnosti volja o uslovima korišćenja zemljišta od strane tuženog za period na koga se tužbeni zahtev odnosi. Osnov prava tužioca na naknadu od tuženog za bespravno korišćenje zemljišta je u odredbi člana 219. Zakona o obligacionim odnosima. Prema toj odredbi zakona, kada je neko tuđu stvar upotrebio u svoju korist, imalac može zahtevati, nezavisno od prava na naknadu štete, ili u odsustvu ove, da mu ovaj naknadi korist koju je imao od upotrebe. U konkretnom slučaju, prema utvrđenom činjeničnom stanju i prema navodima stranaka, zemljište koje tuženi koristi je u različitim kategorijama prema faktičkom stanju, s obzirom da je veći deo parcela zatrpan jalovinom i da se zbog stalnog dovoza jalovine i tehnološkog otpada prilikom eksploatacije mineralnih sirovina od strane tuženog, povećava zauzetost površine. Prema faktičkom stanju na parcelama je deponija zemljišta, otpadnog materijala i kamena, a na jednoj parceli je izgrađen betonski objekat, tako da se ne može govoriti o neizmenjenom stanju parcela, šumskog zemljišta, livada i pašnjaka. Upravo to u konkretnom slučaju nalaže primenu odredbe člana 219. ZOO, a ne odredbe člana 38. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, koja podrazumeva upotrebu pri kojoj identitet stvari ostaje očuvan uz moguće smanjenje vrednosti zbog upotrebe. Za upotrebu tuđe stvari u smislu člana 219. ZOO naknadu tužiocu duguje i savestan sticalac. Tuženi jeste savestan sticalac nepokretnosti radi korišćenja u svrhu eksploatacije mineralnih sirovina, i upravo to ga sprečava da održajem stekne svojinu na nepokretnostima, jer njegova državina nije vlasnička, odnosno na osnovu prava na eksploataciju mineralnih sirovina sa predmetnih parcela tuženi nema državinu podobnu za sticanje prava svojine održajem, u smislu odredaba člana 28. Zakona o osnovana svojinskopravnih odnosa, jer je njegova državina određena po obimu i svrsi odlukama nadležnih organa kojim mu je omogućeno eksploatisanje mineralnih sirovina.

Kako je već izraženo u ranije donetoj revizijskoj odluci ovoga suda, tuženi, iz okolnosti da bez uređenih imovinskopravnih odnosa sa vlasnikom ili držaocem nepokretnosti iste koristi, ne može crpeti koristi, ne može biti u povoljnijem položaju prema tužiocu od lica koja su zaključila ugovore o zakupu nepokretnostima kojima tužilac gazduje.

Prema odredbama Zakona o šumama („Službeni glasnik RS“ br. 46/91 ... i 101/2005), koji je bio na snazi u vreme korišćenja u periodu na koga se odnosi tužbeni zahtev, šumskim zemljištem u državnoj svojini gazduju javna preduzeća, kao što je tužilac u konkretnom slučaju, u skladu sa njihovim funkcijama i pod uslovima i na način utvrđenim zakonom (član 7.). Prema odredbi člana 76. istog Zakona, šume i šumsko zemljište u državnoj svojini ne može da se izdaje u zakup, a izuzetno može da se da u zakup ako se time obezbeđuje njegovo racionalno korišćenje, pod uslovima određenim u opštem aktu preduzeća koje gazduje tim zemljištem. Kako je utvrđeno od strane prvostepenog suda, Pravilnikom o raspolaganju nepokretnostima u državnoj svojini koji je tužilac doneo 03.08.2006.godine utvrđeno je da se šumsko zemljište može dati u zakup pored ostalog i za eksploataciju mineralnih sirovina (član 19.). Predviđeno je da se visina zakupnine za zakup nepokretnosti u državnoj svojini kojom gazduje tužilac utvrđuje cenovnikom koji donosi upravni odbor tužioca. Kako je utvrđeno, u spornom periodu bila su na snazi četiri cenovnika tužioca, kojima je određena cena korišćenja šumskog zemljišta u tri zone, među kojima i za namenu deponija, stovarišta, za eksploataciju mineralnih sirovina, šumskih saobraćajnica i izgrađenih objekata. Upravo prema cenovnicima je utvrđena visina duga tuženog za predmetni period za korišćenje predmetnog zemljišta, na iznos od 145.776,00 evra. Prema utvrđenju prvostepenog suda, pravnosnažno je raspravljeno u obavezi tuženog prema tužiocu u iznosu od 30.998,00 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na da dan isplate, kako je bila određena naknada po cenovniku od 26.02.2010.godine, a revizijom pobijanom odlukom se tuženi obavezuje na isplatu razlike do iznosa od 145.776,00 evra. Tuženi je obavezan da tužiocu plati protivvrednost iznosa od 114.777,89 evra u dinarima po srednjem kursu NBS na dan nastanka dužničko-poverilačkog odnosa. Ovo stoga što je utvrđeno da je cenovnicima tužioca koji su bili na snazi u periodu od 28.06.2007.godine do 26.02.2010.godine bilo predviđeno plaćanje zakupnine na navedeni način, u evrima, sa obavezom plaćanja dinarske protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan nastanka dužničko- poverilačkog odnosa.

Međutim, nižestepeni sudovi nisu utvrdili koji je dan nastanka dužničko- poverilačkog odnosa prema kome se utvrđuje srednji kurs evra prema dinarima. Kada je taj dan ostao nepoznat, odnosno neutvrđen, onda se ne može proveriti pravilnost primene cenovnika tužioca za utvrđenje visine obaveze tuženog. Tužilac je odredio naknadu za zakup zemljišta svojim cenovnikom u evrima, ali kao parametru, tako da obaveza glasi u dinarima prema kursu koji važi na dan nastanka dužničko- poverilačkog odnosa. Kada je taj dan poznat, onda se iznos u evrima konvertuje u dinare prema kursu na taj dan, i potraživanje je izraženo u odgovarajućoj visini obaveze u dinarima. To je razlog zbog koga se pobijana presuda ne može preinačiti, jer nije poznata dinarska protivvrednost obaveze tuženog prema tužiocima na određeni dan nastanka dužničko-poverilačkog odnosa, koji nije utvrđen. Zato su drugostepena i prvostepena presuda ukinute u pobijanom delu i predmet je vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje, kako bi na osnovu utvrđene činjenice o danu nastanka dužničko-poverilačkog odnosa između tuženog i tužioca, odredio visinu obaveze tuženog prema tužiocu na ime naknade za bespravno korišćenje šumskog zemljišta u dinarima, kao ekvivalent obaveze po cenovniku izražene u evrima, po kursu na taj dan, i na osnovu toga doneo pravilnu i zakonitu odluku o visini obaveze tuženog prema tužiocu.

To su razlozi prema kojima je odlučeno kao u izreci, po odredbi člana 416. stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić