U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Gordana Ljupković, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ...., čiji je punomoćnik Nebojša Gramić, advokat iz ..., radi utvrđenja i isplate po tužbi i radi utvrđenja po protivtužbi, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 4214/2017 od 23.10.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda Gž 4214/2017 od 27.12.2018. godine, u sednici održanoj 11.02.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 4214/2017 od 23.10.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda Gž 4214/2017 od 27.12.2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Zaječaru P 226/2017 od 05.06.2017. godine, prvim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca – protivtuženog i utvrđeno da je tuženi – protivtužilac zauzeo deo parcele kp.br. ... KO ..., koja je u svojini tužioca u merama i granicama bliže navedenim u ovom stavu izreke i obavezan tuženi – protivtužilac da sporni prostor preda tužiocu u državinu i svojinu, ukloni ogradu postavljenu na kp.br. ... KO ... u merama i granicama bliže navedenim u tom stavu izreke i ukloni postavljenu ogradu i severno od preostalog dela kp.br. ... do kp.br. ... u dužini od 0,8 metara, koja je sa betonskim temeljom, gvozdenim stubom i žicom. Drugim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca – protivtuženog i utvrđeno da tuženi – protivtužilac nema pravo službenosti prolaza na delu kp.br. ... KO ..., koji je u svojini tužioca, kao poslužnog dobra, u merama i granicama bliže navedenim u ovom stavu izreke, dok je tužba tužioca – protivtuženog u delu kojim je traženo da se tuženi obaveže da sa opisanog dela ukloni beton koji je postavljen bez saglasnosti tužioca, odbačena. Trećim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca – protivtuženog i obavezan tuženi – protivtužilac da mu na ime naknade za korišćenje kp.br. ... KO ..., u svojini tužioca, u merama i granicama bliže navedenim u ovom stavu izreke, kao povlasnog dobra, na godišnjem nivou isplaćuje iznos od 15.000,00 dinara, najkasnije do 31.01. tekuće godine za tu godinu, počev od donošenja presude, pa dok službenost prolaza tuženog traje, dok je tužba tužioca – protivtuženog u delu kojim je traženo da se obaveže na isplatu zaostalih rata sa zakonskom zateznom kamatom od dana podnošenja tužbe 20.04.2015. godine do isplate, za period počev od 01.01.2013. godine do dana pravnosnažnosti presude, je odbačena. Četvrtim stavom izreke, delimično je usvojen protivtužbeni zahtev tužioca – protivtuženog, pa je prema tužiocu – protivtuženom utvrđeno da tuženi – protivtužilac ima pravo službenosti prolaza kolima i pešice preko dela kp.br. ... i kp.br. .../... ... u svojini tužioca – protivtuženog, kao poslužnog dobra, u korist drugog dela kp.br. ... u svojini tuženog – protivtužioca, kao povlasnog dobra, u merama i granicama bliže opisanim u ovom stavu izreke, što je protivtuženi u obavezi da prizna i omogući nesmetano korišćenje, dok se protivtužbeni zahtev u kome je tražena službenost prolaza delom poslužnog dobra u pravcu juga u dužini od još 0,75 metara do granice sa kp.br. .../... odbijen kao neosnovan. Petim stavom izreke, obavezan je tuženi – protivtužilac da tužiocu - protivtuženom na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 350.280,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 4214/2017 od 23.10.2018. godine, ispravljene rešenjem istog suda Gž 4214/2017 od 27.12.2018. godine, ukinuta je prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i trećem izreke, osim u delu kojim je tužba tužioca odbačena, i u stavu četvrtom izreke, kojim je protivtužbeni zahtev odbijen kao neosnovan, i usvojen je zahtev tužioca i utvrđeno da je tuženi zauzeo deo parcele kp.br. ... KO ..., u svojini tužioca, u merama i granicama bliže opisanim u ovom stavu izreke i obavezan je tuženi da sporni prostor preda tužiocu u državinu i svojinu i ukloni ogradu ostavljenu na kp.br. ... KO ... . Drugim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno da tuženi nema pravo službenosti prolaza na delu kp.br. ... KO ..., u svojini tužioca, kao poslužnog dobra, u merama i granicama bliže opisanim u ovom stavu izreke. Trećim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i tuženi obavezan da tužiocu na ime naknade za korišćenje kp.br. ... KO ..., u svojini tužioca, u merama i granicama bliže opisanim u ovom stavu izreke na godišnjem nivou isplaćuje iznos od 15.000,00 dinara, najkasnije do 31.01. tekuće godine za tu godinu, počev od dana donošenja prvostepene presude, pa dok službenost prolaza tuženog traje. Četvrtim stavom izreke, odbijen je tužbeni zahtev tuženog – protivtužioca u delu kojim je tražena službenost prolaza delom poslužnog dobra o pravcu juga u dužini od još 0,75 m do granice sa kp.br. .../..., kao neosnovan. Petim stavom izreke, obavezan je tuženi – protivtužilac da tužiocu – protivtuženom na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 243.520,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi - protivtužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku, u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. ZPP (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 49/13, 74/13, 55/14 i 87/18), i utvrdio da je revizija dozvoljena i neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom pred drugostepenim sudom, pravnosnažnom presudom na osnovu priznanja Opštinskog suda u Zaječaru P 194/97 od 24.04.1997. godine, utvrđeno je da je tužilac vlasnik dela kp.br. ... KO ... u površini od 460 m2, u merama i granicama bliže navedenim u ovoj presudi. Tuženi je vlasnik preostalog dela kp.br. ... KO ... i za dolazak pešice i kolima do svog dela parcele koristi prolaz koji se prostire preko dela parcele koji je vlasništvo tužioca, koji prolaz je nesporan do širine od 3m. Predmetna parcela od formiranja nije promenila oblik i granice, odnosno granične tačke i granične linije parcele nakon formiranja nikad nisu promenjene, dok je promena površine parcele nastala zbog načina obračuna površine. Tuženi za dolazak do svog dela predmetne parcele koristi put preko dela predmetne parcele koji je vlasništvo tužioca koji je širi od 3 metra, a na delu parcele koji je vlasništvo tužioca podigao je ogradu, na način, u granicama i merama, kako je to bliže navedeno u izreci drugostepene presude. Tuženom za prolaz pešice ili kolima do njegovog dela parcele, preko parcele koja je svojina tužioca nije potreban put širi od 3 metra, u širini od još 0,75 m, odnosno više od onoga što je utvrđeno pravnosnažnom presudom donetom u ovom postupku, kojom je ustanovljeno stvarno pravo službenosti prolaza preko dela predmetne parcele koje je svojina tužioca, tako što je utvrđeno pravo stvarne službenosti prolaza preko dela predmetne parcele, kao poslužnog dobra u korist drugog dela predmetne parcele, kao povlasnog dobra u merama i granicama: počev od međe kp.br. ... i .../... u pravcu severa u dužini 3,95m, gde skreće u pravcu zapada u dužini od 11,20m, a zatim skreće u pravcu juga u dužini od 3,00m do granice sa kp.br. .../... i dalje u dužini od 8,00m do postojećeg puta ... – ... na kp.br. ..., da bi dalje službenost skrenula prema jugu u dužini od 1,65m do granice sa kp.br. .../..., a zatim ka severu u dužini od 8,80m do granice sa kp.br. ..., te pravcem ka istoku u dužini od 10,09m.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud, pošto je utvrđeno da tuženi ima pravo službenosti prolaza preko dela predmetne parcele koja je vlasništvo tužioca, u merama i granicama kako je to bliže napred navedeno, smatrao je da tuženom za prolaz pešice ili kolima do njegovog dela parcele, preko parcele koja je vlasništvo tužioca nije potreban put širi od 3 metra, a koji deo parcele je tuženi zauzeo, sa kojih razloga je odbio protivtužbeni zahtev tuženog u delu u kome je tražio da se utvrdi da ima pravo službenosti prolaza preko dela predmetne parcele koja je vlasništvo tužioca u merama i granicama većim od utvrđenih, a usvojio zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da tuženi na tom delu predmetne parcele nema pravo službenosti prolaza i da je tuženi u tom delu zauzeo predmetnu parcelu koja je svojina tužioca i obavezao tuženog da tužiocu preda zauzeti deo predmetne parcele, kao i da ukloni postavljenu ogradu, u merama i granicama kako je to bliže navedeno u izreci drugostepene odluke. Drugostepeni sud je, s obzirom da je konstituisana stvarna službenost prolaza preko dela predmetne parcele, koji je svojina tužioca, obavezao tuženog da tužiocu plati naknadu, smatrajući da tužilac, kao vlasnik poslužnog dobra trpi štetu zbog ustanovljenja službenosti, jer u određenom delu nije u mogućnosti da koristi i obrađuje svoje zemljište, zbog čega je smanjena i narušena njegova udobnost korišćenja zemljišta, za vreme dok ustanovljeno pravo službenosti traje. Ovo sve primenom člana 3, 6, 37, 50. i 53. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je stanovište drugostepenog suda o osnovanosti tužbenog i protivtužbenog zahteva.

Zakonom o osnovama svojinskopravnih odnosa, propisano je, članom 3. stavom 1, da vlasnik ima pravo da svoju stvar drži, da je koristi i da njome raspolaže u granicama određenim zakonom, a stavom 2, da je svako dužan da se uzdržava od povrede prava svojine drugog lica; članom 6. stavom 1. da na stvari na kojoj postoji pravo svojine može se zasnovati pravo službenosti, pravo stvarnog tereta i pravo zaloge, pod uslovima određenim zakonom; članom 37. stavom 1. da vlasnik može tužbom zahtevati od držaoca povraćaj individualno određene stvari; članom 49. stavom 1. da je stvarna službenost pravo vlasnika jedne nepokretnosti (povlasno dobro) da za potrebe te nepokretnosti vrši određene radnje na nepokretnosti drugog vlasnika (poslužno dobro), ili da zahteva od vlasnika poslužnog dobra da se uzdržava od vršenja određenih radnji koje bi inače imao pravo vršiti na svojoj nepokretnosti, a stavom 2. da se stvarna službenost može ustanoviti na određeno vreme ili za određeno doba godine; članom 50. stavom 1. da se stvarna službenost vrši na način kojim se najmanje opterećuje poslužno dobro, a članom 53. stavom 1. da odlukom suda ili drugog državnog organa stvarna službenost ustanovljava se kada vlasnik povlasnog dobra u celini ili delimično ne može koristiti to dobro bez odgovarajućeg korišćenja poslužnog dobra, kao i u drugim slučajevima određenim zakonom

Ustanovljavanje prava stvarne službenosti prolaza dozvoljeno je samo izuzetno, kada se povlasno dobro na drugi način ili bez nesrazmerno velikih troškova ne može koristiti. Pravo službenosti uopšte, a i pravo službenosti prolaza, predstavlja opterećenje i ograničenje prava svojine vlasnika poslužnog dobra, pa se prema načelu restrikcije kod zasnivanja i vršenja prava službenosti polazi od neophodnih potreba za korišćenje povlasnog dobra. Kod utvrđenog da je ustanovljena službenost prolaza kolima i pešice preko dela predmetne parcele, koji je svojina tužioca u merama i granicama kako je to bliže napred navedeno, te kako nema potrebe da se ustanovi pravo službenosti prolaza na delu predmetne parcele u merama i granicama većim od onih koji su ustanovljeni, to je suprotno revizijskim navodima, pravilan zaključak drugostepenog suda da nisu ispunjeni uslovi za zasnivanje stvarne službenosti prolaza preko dela predmetne parcele u merama i granicama većim od onih koji su već ustanovljeni. Naime, s tim u vezi pravilno je drugostepeni sud ocenio izvedene dokaze, u smislu člana 8. ZPP i pravilno primenio pravilo o teretu dokazivanja iz člana 231. ZPP kada je zaključio, da tuženi nije dokazao da mu je za prolaz pešice ili kolima potreban širi prostor, zbog čega bi postojala potreba za ustanovljenjem šireg prolaza kroz deo predmetne parcele, kao poslužnog dobra u širini od još 0,75m, pa su stoga bez uticaja i revizijski navodi kojima se ukazuje da je tuženi na ovaj način onemogućen u obavljanju određenih potreba vezanih za dovoženje ogreva i građevinskog materijala.

Kod utvrđenog da je tuženi zauzeo deo predmetne parcele, koji je svojina tužioca i kako je utvrđeno da na tom delu predmetne parcele tuženi nema pravo prolaza i da je zauzeće izvršio izgradnjom ograde, pravilno je stanovište drugostepenog suda da tužilac ima pravo na povraćaj zauzetog dela predmetne parcele i uklanjanje nastalog zauzeća, na osnovu člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Stoga je, suprotno navodima revizije, pravilna odluka drugostepenog suda kojom je usvojen tužbeni zahtev i naložio tuženom uklanjanje posledica nastalih zauzećem dela navedene parcele, a bez uticaja je gde je tužilac postavio svoju ogradu.

S obzirom da je ustanovljena stvarna službenost preko dela predmetne parcele, koji je svojina tužioca, to je pravilno drugostepeni sud obavezao tuženog, kao vlasnika povlasnog dobra da tužiocu, kao vlasniku poslužnog dobra plaća naknadu u novcu na godišnjem nivou za korišćenje prolaza kroz deo predmetne parcele, koji je svojina tužioca, pravilnom primenom člana 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Sud je cenio i ostale navode revizije, pa je našao da su neosnovani, jer je drugostepeni sud u pobijanoj odluci dao jasne, potpune i pravilne razloge iz kojih proizlazi neosnovanost revizijskih razloga, a koje ovaj sud u svemu prihvata.

Sa napred navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić