Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina, Marine Milanović, Katarine Manojlović Andrić i Gordane Džakula, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa Vlada Kezić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva pravde, koju zastupa Državno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8484/18 od 01.11.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 17.06.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8484/18 od 01.11.2018. godine kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDAJU SE presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8484/18 od 01.11.2018. godine i Prvog osnovnog suda u Beogradu P 844/18 od 28.02.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda od 02.07.2018. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 844/18 od 28.02.2018. godine, ispravljenom rešenjem istog suda od 02.07.2018. godine usvojen je tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužiocu na ime naknade štete isplati 30.000 evra, sa zateznom kamatom po Zakonu o stopi zatezne kamate od 28.02.2018. godine pa do isplate, u dinarskoj protivvrednosti, po srednjem kursu NBS na dan isplate. Istom presudom obvezana je tužena da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 473.800,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana nastupanja izvršnosti pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 8484/18 od 01.11.2018. godine odbijena je žalba tužene i potvrđena navedena presuda prvostepenog suda i odbijen zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu blagovremeno je izjavila reviziju tužena na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj zbog pogrešne primene materijalnog prava, radi ujednačavanja sudske prakse, razmatranja pravnog pitanja u interesu ravnopravnosti građana odnosno novog tumačenja prava.

Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku ocenio reviziju tužene kao izuzetno dozvoljenom nalazeći da postoji potreba za odlučivanje o reviziji radi ujednačavanja sudske praske i razmatranja pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana u sporovima za naknadu štete zbog nepravilnog i nezakonitog rada organa pravnog lica.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke po osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na predlog branioca okrivljenog BB za ukidanje pritvora uz određivanje jemstva, naredbom postupajućeg sudije u predmetu K 2/10 od 08.02.2010. godine Viši sud u Novom Sadu je primio u depozit suda uplatu tužioca AA u iznosu od 30.000 evra. Drugostepeni sud je 09.02.2010. godine potvrdio rešenje o prihvatanju ponuđenog jemstva. BB je pušten iz pritvora 02.03.2010. godine a 23.01.2012. godine je stupio na izdržavanje kazne po osudi za krivična dela nedozvoljeno držanje oružja i municije i nasilničko ponašanje. Naredbom K 2/10 od 05.11.2014. godine, po kojoj je postupljeno istog dana, Viši sud u Novom Sadu je naložio da se zaprimljeni strani novac u iznosu od 30.000 evra koji je na ime jemstva uplaćen u budžet Republike Srbije na ime okrivljenog BB preda u ruke VV iz ... broj lične karte ... sa JMBG broj ... po punomoćju datog od strane BB koji se nalazi na izdržavanju kazne zatvora u KPZ ..., overenim pred Osnovnim sudom u Sremskoj Mitrovici 08.10.2014. godine i specijalnom punomoćju AA, overenog kod javnog beležnika Mirjane Spasić 04.11.2014. godine. Potpis AA na specijalnom punomoćju overenom kod notara nije potpisao tužilac a lična karta tužioca na osnovu koje je izvršena overa je falsifikovana. Zahtev tužioca za povraćaj novčanog iznosa uplaćenog na ime jemstva je odbijen.

Nalazeći da je postupanje suda pri čuvanju i isplati depozita bilo protivno Sudskom poslovniku, da je primljena strana valuta na ime jemstva morala da se čuva u depozitnom mestu NBS ili Filijali Narodne banke u sedištu suda ili drugog lica ili institucije koja je rešenjem suda određena kao čuvar depozita, da čuvar depozita nije sa dovoljnom pažnjom izvršio analizu punomoćja izdatog navodno od tužioca, nižestepeni sudovi su na osnovu člana 172. Zakona o obligacionim odnosima i čl. 398. stav 1, 401. i 404. Sudskog poslovnika usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženu na naknadu štete.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno.

Prema članu 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima pravno lice odgovara za štetu koju je njegov organ prouzrokovao trećem licu u vršenju ili u vezi sa vršenjem svojih funkcija. Pretpostavka ove odgovornosti je da je šteta prouzrokovana građanima ili pravnim licima, da je pričinjena od strane državnog organa ili organizacije koja vrši javna ovlašćenja, da postoji uzročna veza između vršenja dužnosti službenog lica i prouzrokovane štete i da je šteta nastupila zbog nezakonitog ili nepravilnog rada državnog organa. Nezakonit rad se manifestuje kao postupanje protivno zakonu, drugom propisu ili opštem aktu ili propuštanje da se zakon, drugi propis ili opšti akt primeni ili kao radnja protivna običajima i pravilima morala, dok nepravilan rad predstavlja radnje koje nisu u skladu da opštim normama u vršenju službe odnosno delatnosti a kojima je nekome pričinjena šteta. Za štetu po ovom osnovu država odgovara po pravilima o objektivnoj odgovornosti.

Sudskim poslovnikom („Službeni glasnik RS“ br. 110/2009) čiji je osnovni tekst važio u vreme nastanka štete, odredbama člana 386-418. regulisana su pravila postupanja sa sudskim depozitom. Depoziti su podeljeni na privremene i redovne. U konkretnom slučaju vrsta depozita nije definisana pobijanom odlukom. Drugostepeni sud zasniva presudu na članu 398. stav 1. Sudskog poslovnika, koji se odnosi na privremene depozite pri čemu zanemaruje stav 2. istog člana kojim je regulisano da će se strana valuta primljena na blagajni suda uplatiti u banku na račun deviznog depozita ukoliko sudija u zavisnosti od potrebe izvođenja dokaza ne odluči drugačije, čime je zavisno od ocene sudije ostavljena mogućnost i zadržavanja novca u depozitu suda. Istovremeno pobijana odluka se zasniva i na članu 404. stav 1. Sudskog poslovnika, koji se odnosi na redovne depozite a koji propisuje da se, kada je predmet depozita strana valuta i devize, postupa u skladu sa deviznim propisima, pri čemu devizni propisi pobijanom odlukom nisu razmatrani. Osim toga, sporno je da li čuvanje novca u depozitu suda umesto banke uopšte čini neposredan uzrok štete jer se ne radi o nestanku spornog iznosa iz depozita suda. Podizanje sredstava se u svakom slučaju i kada je novac deponovan u banci vrši uz proveru ovlašćenja za podizanje i identiteta lica koje sredstva podiže. U ovom slučaju prezentirana punomoćja su bila overena a identitet ovlašćenog lica za preuzimanje novca je utvrđen uvidom u ličnu kartu. Punomoćja su bila saglasna u pogledu lica ovlašćenog za podizanje novca a korišćenje falsifikovane lične karte predstavlja krivično delo trećeg lica. Sporno je postojanje propusta suda zbog nedovoljne pažnje prihvatanjem lične karte koja je falsifikovana i punomoćja izdatog na osnovu falsifikovane lične karte, jer se nižestepeni sudovi nisu izjasnili da li su postojali vidljivi nedostaci koji dovode u sumnju njihovu autentičnost ili posebne okolnosti koje su dovodile u sumnju osnov isplate i savesnost lica koja novac podiže. Saslušani javni beležnik, koji je izvršio spornu overu punomoćja na ime tužioca pred sudom se izjasnio da je lična karta na ime tužioca bila uobičajena po sadržini i formi.

Pobijanom odlukom se nesavesnost postupajućeg suda, uzročno posledična veza između rada suda i nastale štete i odgovornost tužene za naknadu štete zasniva i na činjenici da je naredba za podizanje deviza bazirana na oba punomoćja, kako osuđenog BB tako i uplatioca depozita, isticanjem da je sud znao ili morao znati da se novac ne isplaćuje licu koje nije izvršilo deponovanje i da je punomoćje BB bez značaja. Međutim, pogrešno je pobijanom odlukom ocenjen pravni značaj propusta postupajućeg sudije, zasnivanjem naredbe od 05.11.2014. godine za izdavanje novca iz depozita suda na oba punomoćja i sporna je kvalifikacija navedenog kao uzrok štete, jer je naredba za podizanje novca zasnovana i na punomoćju sa podacima tužioca koji jeste ovlašćeno lice za podizanje deponovanog novca, pri čemu se radi o punomoćju sa podobnom sadržinom, overenom kod javnog beležnika, za čiji rad prema članu 58. Zakona o javnom beležništvu ne odgovara Republika Srbija. Kod ovakvog stanja rad suda u vezi spornog depozita nije u dovoljnoj meri ispitan, eventualni propusti nisu pouzdano opredeljeni i nejasno je da li su upravo postupci suda mogli neposredno ili adekvatno da prouzrokuju nastalu štetu.

Sa iznetih razloga postojanje nepravilnog i nezakonitog rada suda i uzročno posledične veze između postupanja suda u vezi sa čuvanjem novca i isplate iz depozita i nastale štete su ostali sporni kao i odgovornost tužene za naknadu štete usled čega su pobijane odluke morale biti ukinute. Ukinuta je i odluka o troškovima spora jer zavisi od ishoda glavne stvari.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti, utvrditi sve ukazane relevantne okolnosti u vezi čuvanja i izdavanja spornog deviznog iznosa iz depozita suda, a zatim će doneti pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci rešenja na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić