Dopunskom presudom Osnovnog suda u Vranju P 3225/17 od 01.07.2021. godine, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se tuženi da kao investitori projekta obavežu da solidarno izgrade tužiocu kanalizacionu mrežu do njegove porodične kuće u selu Tibužde, u roku od 6 meseci po pravnosnažnosti presude.

Presudom Višeg suda u Vranju Gž 1730/21 od 20.09.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u prvom i drugom stavu izreke tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi Grad Vranje da mu solidarno sa tuženom Mesnom zajednicom Tibužde - Centralni režijski odbor za izgradnju kanalizacione mreže, na ime sticanja bez osnova isplati iznos od 60.500,00 dinara, u pojedinačnim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, kao što je bliže određeno u stavu drugom izreke prvostepene presude. Stavom drugim izreke, preinačena je odluka o troškovima iz stava trećeg izreke prvostepene presude u odnosu na tuženog Grad Vranje tako što je obavezan tužilac da isplati tuženom Gradu Vranju na ime troškova postupka iznos od 99.000,00 dinara sa zakonskom zateznom od izvršnosti odluke do isplate. Stavom trećim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca izjavljena protiv dopunske presude prvostepenog suda. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tužilac da isplati tuženom Gradu Vranju na ime troškova drugostepenog postupka iznos od 18.000,00 dinara. Stavom petim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odlučuči kao o izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, ... 18/20), Vrhovni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca u delu kojim se pobija odluka o isplati po osnovu sticanja bez osnova, radi ujednačavanja sudske prakse u tom delu, imajući u vidu navode revizije da je veći broj meštana sela Tibužde podneo tužbe sa istovetnim tužbenim zahtevima o kojima su sudovi različito odlučivali, u prilog kojih tvrdnji je tužilac ukazao na određene presude.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je na osnovu člana 404. stav 2. ZPP odlučio kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući drugostepenu presudu u pobijanom delu u stavovima prvom, drugom i četvrtom izreke na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužioca u tom delu osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom se posebno ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se, pod uslovima iz člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. ZPP, ovaj pravni lek može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je 01.06.2009. godine sa tuženom Mesnom zajednicom Tibužde, koja ja formirala Centralni režijski odbor za izgradnju kanalizacione mreže, zaključio ugovor o zajedničkoj izgradnji kanalizacione mreže, kojim se obavezao da plati iznos od 60.500,00 dinara u ratama za izgradnju kanalizacione mreže i priključenje svog objekta na tu mrežu. Tužilac je ispunio svoju ugovornu obavezu i uplatio iznos predviđen ugovorom na račun tužene mesne zajednice. Kanalizaciona mreža nije u celosti izgrađena, pa tužiočevo domaćinstvo nije ni priključeno, a sa izgradnjom se prekinulo 2013. godine zbog nedostatka finansijskih sredstava i zbog dugovanja tuženih prema izvođaču radova PD „Nogatomi“ DOO iz Trgovišta. Poravnanjem zaključenim u predmetu Privrednog suda u Leskovcu P 107/2017 od 26.12.2017. godine, tuženi su obavezani da navedenom izvođaču radova solidarno isplate njegovo novčano potraživanje.

Tužilac je podnetom tužbom u ovoj parnici tražio da se tuženi kao investitori solidarno obavežu da izgrade kanalizacionu mrežu do njegove porodične kuće u selu Tibužde, a ukoliko ne ispune ovu obavezu da se solidarno obavežu na isplatu novčanog potraživanja u visini sredstava koje je uplatio za izgradnju ove mreže, sa zakonskom zateznom kamatom od uplate svake rate.

Presudom Osnovnog suda u Vranju P 3225/17 od 21.05.2021. godine, donetom u ovoj pravnoj stvari tužiocu je dosuđeno novčano potraživanje na teret tužene mesne zajednice i u odnosu na nju je prvostepena presuda postala pravnosnažna. Odlučujući o postojanju solidarne obaveze tuženog Grada Vranja, prvostepeni sud je primenom odredbi članova 72, 75. i 76. Zakona o lokalnoj samoupravi zaključio da postoji zavisni odnos mesne zajednice u odnosu na jedinicu lokalne samouprave koja je osniva jer se mesna zajednica finansira, između ostalog i iz budžetskih sredstava jedinice lokalne samouprave koja daje saglasnost i na finansijski plan mesne zajednice. Iz tih razloga, uvažavajući praksu Evropskog suda za ljudska prava, Ustavnog suda i Vrhovnog kasacionog suda o odgovornosti jedinice lokalne samouprave kao osnivača za obaveze jedinice mesne samouprave, taj sud je odbio prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog Grada i u odnosu na tog tuženog kao solidarnog dužnika usvojio tužbeni zahtev za isplatu plaćenih novčanih iznosa, iako isti nije ugovorna strana u ugovoru za izgradnju kanalizacione mreže.

Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tuženog Grada Vranja preinačio prvostepenu presudu i u odnosu na ovog tuženog odbio tužbeni zahtev. Po stanovištu tog suda, na strani tuženog Grada Vranja postoji nedostatak pasivne legitimacije jer grad nije u ugovornom ili drugom obligaciono-pravnom odnosu sa tužiocem, niti je od njega primio novčana sredstva čije se vraćanje traži podnetom tužbom, a mesna zajednica sa kojom je tužilac zaključio ugovor o zajedničkoj izgradnji, po odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi ima svojstvo pravnog lica.

Po oceni Vrhovnog suda, pravno stanovište drugostepenog suda zasnovano je na pogrešnoj primeni materijlnog prava.

Prema odredbi član 414. stav 1 Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) solidarnost dužnika postoji u slučaju kada više njih duguju jednu obavezu tako da poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjena, ali kad jedan dužnik ispuni obavezu ona prestaje i svi se dužnici oslobađaju.

Zakonom o lokalnoj samoupravi („Službeni glasnik RS“ broj 129/2007,...47/2018), pored ostalog, propisano je da se radi zadovoljavanja potreba i interesa lokalnog stanovništva u selima osnivaju mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave (član 72); da se sredstva za rad mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave obezbeđuju iz sredstava utvrđenih odlukom o budžetu opštine, odnosno grada, uključujući i samodoprinos, donacija i prihode koje mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ostvari svojom aktivnošću (član 75); da mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih Statutom i odlukom o osnivanju (član 76).

U nadležnosti Skupštine Grada Vranja nalazi se i ovlašćenje za osnivanje i ukidanje mesnih zajednica uključujući i donošenje i verifikaciju vođenja samodoprinosa. Tuženi Grad je osnivač Mesne zajednice Tibužde, koja se po zakonu i Odluci o osnivanju finansira i iz gradskog budžeta. Tužilac je sa ovom mesnom zajednicom zaključio ugovor o uplati novčanih sredstava za izgradnju kanalizacione mreže (koje je i uplatio), a u čijoj izgradnji je učestvovao Grad Vranje sa delom sredstava. Kanalizaciona mreža nije završena, pa tužiočevo domaćinstvo nije prikačeno na kanalizacionu mrežu. Račun Mesne zajednice Tibužde je već duže vreme blokiran i očigledno je da tužilac ne može od mesne zajednice da povrati uplaćeni novac, bez obzira na postojanje pravnosnažne presude kojom je tužena Mesna zajednica Tibužde obavezana da tužiocu vrati uplaćeni novac. Međutim, po stanovištu Vrhovnog suda tuženi Grad Vranje je kao osnivač Mesne zajednice Tibužde solidarno odgovoran sa obavezom mesne zajednice. Ta odgovornost je supsidijarnog solidarnog karaktera. Ako nema novca na računu Mesne zajednice (što je nesporno) onda obaveza isplate uplaćenog iznosa prelazi na teret osnivača Mesne zajednice – Grada Vranja.

Iz navedenih razloga, pogrešno je stanovište drugostepenog suda da na strani tuženog Grada Vranja postoji nedostatak pasivne legitimacije.

Kako je povodom revizije tužioca preinačena pobijana drugostepena presuda tako što je potvrđena prvostepena presuda u delu solidarne obaveze tuženog Grada Vranja na isplatu tužiočevog novčanog potraživanja, to je drugostepena presuda preinačena i u pogledu odluke o troškovima tako što je potvrđena odluka o troškovima prvostepenog postupka, a odbijen zahtev tuženog Grada Vranja za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u stavu drugom izreke.

Ceneći ispunjenost uslova za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj u odnosu na odluku iz stava trećeg izreke pobijane drugostepene presude (kojom je potvrđena dopunska presuda Osnovnog suda u Vranju P 3225/17 od 01.07.2021. godine), Vrhovni sud nalazi da ne postoje razlozi predviđeni odredbom člana 404. stav 1. ZPP da bi se o reviziji odlučivalo kao o izuzetno dozvoljenoj.

Pobijanom pravnosnažnom dopunskom presudom odbijen je tužiočev (osnovni) zahtev za činidbu (izgradnju kanalizacione mreže do tužiočeve kuće). Imajući u vidu sadržinu tražene pravne zaštite i činjenicu da su tuženi u konačnom ishodu ove parnice solidarno obavezani na isplatu novčanog iznosa po osnovu neosnovanog obogaćenja (po eventualnom tužbenom zahtevu), Vrhovni sud je ocenio da u toj situaciji nema uslova za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj u smislu člana 404. ZPP radi razmatranja pravnog pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse ili novog tumačenja prava u pogledu zahteva za činidbu.

U skladu sa navedenim, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu trećem izreke, primenom odredbe člana 404. stav 2. ZPP.

Ispitujući dozvoljenost revizije u tom delu u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. u vezi člana 403. stav 3. ZPP, Vrhovni sud je našao da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 468. stav 1. ZPP propisano je da su sporovi male vrednosti, u smislu odredaba ove glave, sporovi u kojima se tužbeni zahtev odnosi na potraživanje u novcu koje ne prelazi dinarsku protivvrednost 3.000 evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe, dok je stavom 4. istog člana propisano da se kao sporovi male vrednost smatraju i sporovi u kojima predmet tužbenog zahteva nije novčani iznos, a vrednost predmeta spora koju je tužilac u tužbi naveo ne prelazi iznos iz stava 1. ovog člana. Odredbom člana 469. istog zakona propisano je koji sporovi se ne smatraju sporovima male vrednosti i to su sporovi o nepokretnostima, sporovi iz radnog odnosa i sporovi zbog smetanja državine.

Sporovi o nepokretnosti, u smislu člana 31. ZPP, su oni u kojima se tužbenim zahtevom traži utvrđenje prava svojine ili drugih stvarnih prava na nepokretnostima, utvrđenje ništavosti, poništaj ili raskid ugovora, koji ima za predmet nepokretnost (u kojima se vrednost predmeta spora određuje prema tržišnoj vrednosti nepokretnosti), kao i spor o postojanju zakupnog odnosa (u kom se vrednost računa prema jednogodišnjoj zakupnini, osim ako se radi o zakupnom odnosu zaključenom na kraće vreme). Dakle, sporovi koji za posledicu imaju sticanje, promenu ili gubitak prava svojine i drugih stvarnih prava na nepokretnostima smatraju se sporovima o nepokretnostima i nikada ne mogu biti sporovi male vrednosti, shodno odredbi člana 469. ZPP.

Tužba radi činidbe i (ili) isplate novčanog potraživanja u ovoj pravnoj stvari podneta je 12.12.2017. godine, a vrednost predmeta spora u tužbi označena je na 10.000,00 dinara. Kako se ne radi o sporu o nepokretnosti u smislu člana 31. ZPP, a označeni novčani iznos koji se primenjuje u odnosu na zahtev za činidbu očigledno ne prelazi dinarsku protivvrednost 3.000 evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe kao imovinski cenzus za sporove male vrednosti propisan članom 468. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužioca nedozvoljena.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 413. ZPP odlučio kao u stavu četvrtom izreke.

Tužilac je delimično uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153. stav 1, 154. i 163. stav 2. ZPP pripada opredeljeni trošak za sastav revizije od 18.000,00 dinara, prema ostvarenom uspehu u revizijskom postupku, dok je visina odmerena primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata važećoj u vreme podnošenja revizije („Službeni glasnik“ br. 37/2021 od 14.04.2021. godine).

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu petom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić