Presudom Višeg suda u Beogradu Gžrr1 167/22 od 28.12.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužilje i tužene i potvrđena presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu Prr1 174/21 od 24.05.2022. godine. Stavom drugim izreke, odbijeni su zahtevi tužilje i tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je, zbog pogrešne primene materijalnog prava, blagovremeno izjavila reviziju predviđenu članom 404. ZPP (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, navodi tužene kojima se osporava visina štete opravdavaju odlučivanje o izjavljenoj reviziji radi ujednačavanja sudske prakse sa stanovišta pravnog shvatanja Vrhovnog kasacionog suda od 02.04.2013. godine o sprovođenju izvršenja na osnovu izvršne isprave donete primenom neustavnog propisa (obrazloženje verifikovano 18.04.2013. godine). Primena označenog pravnog shvatanja u ovom slučaju moguća je po analogiji jer je stečaj, po svojoj pravnoj prirodi, institut kolektivnog namirenja poverilaca generalnim izvršenjem na imovini stečajnog dužnika.

Iz tog razloga, na osnovu člana 404. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tužene delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, zaključkom Privrednog suda u Beogradu St 16/02 od 20.05.2003. godine priznato je tužiljino novčano potraživanje iz radnog odnosa sa stečajnim dužnikom „Beogradska banka“ AD Beograd, na ime razlike zarade u iznosu od 1.161,70 dinara i uvećane zarade za rad u dane državnih praznika u iznosu od 723.47 dinara. Ukupno priznato potraživanje tužilje, sa zateznom kamatom obračunatom do 31.03.2015. godine, iznosi 6.002,62 dinara. Priznato potraživanje razvrstano je u V isplatni red, a poveriocima svrstanim u taj isplatni red nisu vršene isplate. Rešenjem Privrednog apelacionog suda Ržst 3771/21 od 30.08.2021. godine usvojena je žalba tužilje i utvrđeno da joj je u označenom stečajnom postupku povređeno pravo na suđenje u razumnom roku.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom člana 31. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku odlučili o odgovornosti tužene za imovinsku štetu prouzrokovanu tužilji povredom njenog prava na suđenje u razumnom roku.

Tužena odgovara za štetu jer tužilja bez svoje krivice nije naplatila novčano potraživanje iz radnog odnosa kod stečajnog dužnika, priznato u stečajnom postupku, a pravnosnažnim rešenjem utvrđeno je da je u tom postupku povređeno pravo na suđenje u razumnom roku. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava i Ustavnog suda, koju prihvataju i redovni sudovi, tužena država odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih i izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa koja su bez njihove krivice ostala neizvršena i u postupku stečaja vođenom protiv stečajnog dužnika sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku. Zato su, po oceni Vrhovnog suda, bez značaja navodi revidenta da nije utvrđena uzročno-posledična veza između nenaplaćenog potraživanja tužilje u stečajnom postupku i povrede prava na suđenje u razumnom roku, s`obzirom da je stečajni dužnik privredno društvo sa većinskim državnim kapitalom.

Zaključkom stečajnog suda tužilji je priznato novčano potraživanje koje se sastoji od glavnog duga sa obračunatom zateznom kamatom koja je pripisana glavnom dugu. U vreme kada je donet taj Zaključak primenjivala se odredba člana 3. stav 1. Zakona o visini stope zatezne kamate („Službeni list SRJ“ broj 9/01) kojom je bilo propisano da se obračun zatezne kamate vrši primenom komforne metode. Odlukom Ustavnog suda Uz 82/2009 od 12.07.2012. godine („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 73 od 27.07.2012. godine) utvrđeno je da označena odredba u delu koji glasi: „primenom komformne metode“ nije u saglasnosti sa Ustavom. Prema odredbi člana 60. stav 3. Zakona o Ustavnom sudu, izvršenje pravnosnažnih pojedinačnih akata donetih na osnovu propisa koji se više ne mogu primenjivati ne može se ni dozvoliti ni sprovesti, a ako je izvršenje započeto obustaviće se. Ustavni sud nije odredio način otklanjanja posledica nastalih primenom neustavne odredbe o načinu obračuna zatezne kamate.

Sledstveno izloženom, tužilja osnovano potražuje naknadu imovinske štete u visini od 1.885,17 dinara - deo novčanog potraživanja priznatog u stečajnom postupku na ime glavnog duga, zbog čega je na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno kao u drugom stavu izreke.

Međutim, u preostalom delu - za iznos od 4.117,45 dinara, što predstavlja obračunatu i pripisanu zateznu kamatu na iznos glavnog duga, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo, na šta se osnovano ukazuje izjavljenom revizijom.

Odredbe o zateznoj kamati su imperativne prirode, što znači da se kod prinudne naplate po službenoj dužnosti primenjuje kamatna stopa propisana zakonom za ceo period u kojem se kamata obračunava. U situaciji kada je glavnici pripisana zatezna kamata, obračunata po metodi koja je proglašena neustavnom, nužno je po službenoj dužnosti izvršiti razgraničenje i ponovo obračunati kamatu metodom prostog interesnog računa.

Nižestepeni sudovi u ovom slučaju o tome nisu vodili računa i zato su propustili da od stečajnog suda po službenoj dužnosti zatraže izveštaj o metodi koja je primenjena prilikom obračuna zatezne kamate i eventualno njeno preračunavanje metodom prostog interesnog računa.

Iz tog razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u treće, stavu izreke - ukinute presude nižestepenih sudova za deo novčanog potraživanja tužilje u iznosu od 4.117,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom, i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju prvostepeni sud će upotpuniti činjenično stanje tako što će od stečajnog suda zatražiti izveštaj o metodu koji je primenjen prilikom obračuna zatezne kamate na tužiljino novčano potraživanje, a ako je taj obračun izvršen primenom komformne metode i njen preračun primenom proporcionalne metode (prost interesni račun).

Delimično ukidanje nižestepenih presuda ima za posledicu i ukidanje odluke o troškovima postupka, kao sporednog potraživanja koje zavisi od odluke o glavnoj stvari.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić