Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

U odgovoru na reviziju, tužilac predlaže da se revizija tuženog odbije kao neosnovana, a troškove je opredeljeno tražio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 55/14), pa je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, izvršni poverilac „VV“ ... podneo je predlog za izvršenje 04. juna 2009. godine protiv ovde tužioca AA kao izvršnog dužnika na osnovu pravnosnažne i izvršne presude tadašnjeg Opštinskog suda u Novom Sadu, Odeljenje u Žablju, poslovni broj P 14/08 od 09.04.2008. godine. Dana 05.06.2009. godine doneto je rešenje poslovni broj I 49/09 kojim je dozvoljeno predloženo izvršenje. Ovde tuženi „BB“ ... iz ... je podneo dana 27. 02.2010. godine predlog za promenu izvršnog poverioca na osnovu člana 37. ZIP-a. Uz predlog je dostavio ugovor o ustupanju potraživanja od 07.12.2009. godine kojim je „VV“ ... svoje potraživanje prema AA po osnovu presude P br. 14/08 od 09.04.2008. godine ustupilo ovde tuženom „BB“ ... i uz ugovor je dostavljeno pismeno kojim je AA obavešten o ustupanju potraživanja. Rešenjem poslovni broj I 180/10 od 19.04.2010. godine, dozvoljena je promena izvršnog poverioca. U izvršnom postupku je prodata nepokretnost ovde tužioca AA a zaključkom od 28.09.2011. godine utvrđena je deobna masa u iznosu od 1.248.810,70 dinara i troškovi sprovođenja izvršenja u iznosu od 83.748,00 dinara. Ovde tuženi kao izvršni poverilac je namiren iz ovog iznosa i to na ime troškova sprovođenja izvršenja u visini od 83.748,00 dinara, na ime troškova dozvole izvršenja u iznosu od 22.873,00 dinara, za iznos od 546.306,35 dinara na ime kamate na iznos glavnice, u iznosu od 41.059,00 dinara na ime troškova parničnog postupka i za iznos od 554.824,40 dinara na ime glavnog duga, na koji način je tuženi kao izvršni poverilac delimično namiren.

Presudom zbog propuštanja Osnovnog suda u Novom Sadu P bbr.4651/11 od 05.07.2011. godine po tužbi tužioca AA protiv tuženih „VV“ ... i „BB“ iz ..., utvrđeno je da je ništav ugovor o prenosu potraživanja od 07.12.2009. godine između navedenih pravnih lica. Presuda je postala pravnosnažna 06.09.2011. godine. Postupak izvršenja prema izvršnom dužniku ovde tužiocu nastavljen je popisom, procenom i prodajom pokretnih stvari radi naplate preostalog iznosa potraživanja u iznosu od 232.511,30 dinara.

Prvostepeni sud odbija zahtev tužioca, za isplatu traženog iznosa na ime sticanja bez osnova, u smislu člana 210. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) nalazeći da je izvršni postupak protiv ovde tužioca kao izvršnog dužnika vođen na osnovu pravnosnažne, izvršne presude koja nije stavljena van snage, niti je prestala da postoji, te da zato činjenica što je ugovor o prenosu potraživanja između poverioca iz izvršne isprave i ovde tuženog poništen, nije relevatna za pravni osnov tužiočeve obaveze.

Drugostepeni sud zauzima drugačiji pravni stav po kome je ovde tuženi stekao svojstvo izvršnog poverioca i naplatio potraživanje iz izvršne isprave kao singularni sukcesor po ugovoru o ustupanju potraživanja iz izvršne isprave. Zbog toga činjenica da je pravnosnažnom presudom poništena isprava o prenosu potraživanja koje je naplaćeno u izvršnom postupku, dovodi tuženog u isti položaj u kome se nalazi poverilac iz izvršne isprave u situaciji kada je izvršna isprava pravnosnažno, odnosno konačno ukinuta, preinačena, poništena ili stavljena van snage. Po izraženom pravnom stavu drugostepenog suda osnov za naplatu potraživanja više ne postoji, otpao je, iz kojih razloga je obavezao tuženog da tužiocu isplati na ime stečenog bez osnova dosuđeni iznos.

Osnovano se u reviziji tuženog ukazuje da je pogrešno primenjeno materijalno pravo.

U članu 436. stav 1. ZOO propisano je da poverilac može ugovorom zaključenim sa trećim preneti na ovoga svoje potraživanje izuzev onog čiji je prenos zabranjen zakonom ili koje je vezano za ličnost poverioca, ili koje se po svojoj prirodi protivi prenošenju na drugoga.

Članom 37. stav 1. Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 125/04) propisano je da se izvršenje određuje na predlog i u korist lica koje u izvršnoj ispravi nije označeno kao izvršni poverilac, ako ono javnom ili po zakonu overenom ispravom dokaže da je potraživanje na njega preneseno ili da je na njega na drugi način prešlo, a ako to nije moguće, prenos ili prelaz potraživanja dokazuje se pravnosnažnom odnosno konačnom odlukom donesenom u parničnom, odnosno upravnom i prekršajnom postupku.

Tužilac je u izvršnom postupku po osnovu pravnosnažne i izvršne presude bio izvršni dužnik prema izvršnom poveriocu „VV“ .... Presuda na osnovu koje je tužilac bio izvršni dužnik nije stavljena van snage niti je na bilo koji način prestala pravno da postoji. Činjenica što je u toku izvršnog postupka poništen ugovor o prenosu potraživanja između ranijeg izvršnog poverioca „VV“ ...(ustupioca) i „BB“ iz ... (primaoca) nije od značaja i uticaja na ovde tužioca, jer ne predstavlja pravno valjan osnov za vraćanje po osnovu stečenog bez osnova kako to pogrešno zaključuje drugostepeni sud.

Suprotno izraženom pravnom stanovištu žalbenog suda, poništaj ugovora o prenosu potraživanja ne može se upodobiti sa situacijom u kojoj se nalazi poverilac iz izvršne isprave kada je izvršna isprava pravnosnažno odnosno konačno ukinuta, preinačena, poništena ili stavljena van snage. U konkretnom slučaju izvršna isprava na osnovu koje je određeno izvršenje (pravnosnažna sudska odluka) nije stavljena van snage niti ukinuta, preinačena ili poništena. Osnov obaveze ovde tužioca kao dužnika po izvršnoj ispravi nije otpao, te dužnik i dalje duguje potraživanje iz izvršne isprave (koje je naplaćeno u izvršnom postupku). Dakle ta obaveza nije prestala da postoji. Poništen je ugovor o prenosu potraživanja između ustupioca i primaoca, ali takav poništaj ima samo pravno dejstvo između tih lica (ustupioca i primaoca) a ne ovde tužioca kao dužnika po izvršnoj ispravi, te se samim tim dužnik ovde tužilac se ne može osloboditi duga. Eventualni zahtev za vraćanje stečenog bez osnova imao bi samo onaj poverilac koji je poništenim ugovorom preneo svoje potraživanje na ovde tuženog, a ne tužilac kao izvršni dužnik. Ukoliko bi raniji poverilac, pokrenuo izvršni postupak protiv ovde tužioca, tužilac bi eventualno mogao da istakne prigovor isplaćenog duga ovde tuženom.

Zbog toga je Vrhovni kasacioni sud preinačio drugogostepenu presudu tako što je žalbu tužioca odbio i potvrdio prvostepenu presudu u odnosu na isplatu glavnog duga, odlučivši kao u stavu prvom izreke ove presude na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Sud je odbio zahtev tužioca za naknadu troškova odgovora na reviziju kao neosnovan. Ovo iz razloga što odgovor na reviziju izjavljen od strane tužioca nije bio nepohodan, jer nije uticao na revizijsko odlučivanje, pa je u smislu člana 154. stav 1. Zakona o parničnom postupku, preduzimanje takve radnje bilo suvišno i nepotrebno.

Na osnovu člana 165. stav 1. a u vezi člana 154. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci pod II.

Predsednik veća – sudija

Predrag Trifunović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić