Rešenjem Višeg suda u Novom Sadu P 141/22 od 11.04.2024. godine, utvrđen je prekid postupka u odnosu na tužioca BB (stav prvi izreke) i odlučeno da će postupak biti nastavljen posle pravnosnažnog okončanja ostavinskog postupka iza pokojnog BB na predlog parničnih stranaka (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u pobijanom delu u odnosu na tužioca AA na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija tuženog osnovana u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužioca AA.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, a na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u listu nepokretnosti broj ... KO ..., na parceli .../... tužioci su upisani kao vlasnici sa po 1/2 dela. Predmetna parcela je površine 6243 m2, prema katastarskoj nameni njiva druge klase, a po vrsti ostalo građevinsko zemljište u svojini. Predmetna parcela je kao deo nekadašnjih parcela ... i ... prvi put planirana za javnu namenu Planom detaljne regulacije „Šumice“ 1 i 2, donetim 08.10.2003. godine na sednici Skupštine Grada Novog Sada. Parcela .../...0 kao samostalna, posle izvršene deobe, prvi put je obuhvaćena Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Sentandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu, donetom 13.06.2014. godine na Skupštini Grada Novog Sada (kasnije izmenjen 2016. godine), a zatim Planom detaljne regulacije Šumice iz 2021. godine. Prema informaciji o lokaciji parcela .../... KO ..., namenjena je u celosti za javnu površinu i to manjim delom kao sastavni deo javne površine – regulacija ulice Stanislava Majoroša (u površini od 540 m2), a drugim većim delom za javnu površinu – predškolsku ustanovu (u površini od 5703 m2), ukupno u površini od 6243 m2. Predmetna parcela predstavlja neizgrađeno građevinsko zemljište. Na istoj je zasađena trava. Tužioci predmetnu parcelu ne izdaju u zakup i pokušali su da je prodaju, ali nisu uspeli da pronađu zainteresovane kupce. Tržišna vrednost predmetne parcele na dan 28.10.2021. godine iznosila je 41.09 evra po m2, odnosno 4.927,00 dinara po m2, ukupna vrednost parcele 261.581,7 evra, odnosno 30.759.261,00 dinar. Tržišna vrednost predmetne parcele na dan 31.10.2022. godine iznosila je 45,93 evra po m2, ukupna vrednost parcele 286.740,99 evra. Prema proceni Poreske uprave cena m2 predmetne parcele iznosi 4.738,09 dinara, odnosno 40,30 evra. Prema dopunskom nalazu i mišljenju veštaka od 01.11.2022. godine, tržišna vrednost predmetne parcele na dan 31.10.2022. godine iznosi 286.740,99 evra (45,93 evra po m2), što u dinarskoj protivvrednosti na dan izvršenog veštačenja, prema javno dostupnim podacima o srednjem kursu evra NBS (117,308 dinara) iznosi 33.637.241,45 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, obavezan je tuženi da isplati tužiocima ukupan iznos od 33.637.221,57 dinara (30.759.261,00 + 2.877.960,57) dinara i to tužiocima ponaosob iznose od po 16.818.610,33 dinara (15.379.630,05 + 1.438.980,28 dinara), sa zakonskom zateznom kamatom od 09.11.2022. godine do isplate.

Prvostepeni sud je zaključio da je pravo tužilaca na mirno uživanje imovine povređeno od strane tuženog donošenjem planskih akata, kojima je parcele u svojini tužilaca predvideo za javnu namenu i na taj način ograničio njihovo pravo da iste koristi u skladu sa vrstom zemljišta, ali i da njima raspolažu, kao i da u dužem vremenskom periodu saglasno odredbi člana 69. stav 3. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 47/03 i 34/06), važećim u vreme donošenja prvog planskog akta od 08.10.2023. godine zemljište nije eksproprisao niti je preduzeo akte u cilju privođenja zemljišta planiranoj nameni, na koji način je pravo tužilaca na predmetnoj nepokretnosti učinio neizvesnim.

Drugostepeni sud je zaključio da su tužioci dokazali da je predmetna parcela planskim aktima jedinice lokalne samouprave određena za površinu javne namene i na taj način onemogućeni da koriste u skladu sa svojim pravima, a da je postojanje planskog akta tek uslov za utvrđenje javnog interesa za eksproprijaciju u smislu člana 20. stav 1. i 4. Zakona o eksproprijaciji, što ne znači da će se planski akti realizovati. Legitimnost cilja u javnom interesu ne oslobađa tuženog obaveze da primeni standarde sadržane u odlukama Evropskog suda za ljudska prava (slučaj Srorrong i dr. protiv Švedske, Matos E Silva Lda i dr. protiv Portugalije i Elija S.L. protiv Italije) u vezi sa povredom prava iz člana 1. Protokola broj 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, čemu u prilog idu i stavovi izneti u presudi Vrhovnog kasacionog suda broj Rev 5845/2020 od 13.03.2021. godine i u odluci Ustavnog suda broj Už 472/14 od 25.02.2016. godine. Jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine ekspropriše ranijem vlasniku, odnosno da ga izuzme iz poseda ranijeg korisnika i da za to isplati odgovarajuću naknadu, a nečinjenje nadležnih organa u dužem vremenskom periodu u realizaciji donetih planskih akata je dovelo do ograničenja prava svojine tužilaca i isto predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine koje je zajemčeno i članom 58. stav 1. Ustava Republike Srbije, zbog čega opravdava dosudu novčane naknade po tržišnoj vrednosti parcele, čime se u smislu člana 58. stav 2. Ustava Repbulike Srbije uspostavlja pravnična ravnoteža između interesa pojedinaca i javnog interesa.

Međutim, ovakvi zaključci nižestepenih sudova u odnosu na tužioca AA ne mogu se za sada prihvatiti kao pravilni, zato što je pogrešno primenjeno materijalno pravo, na koji razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP, a zbog čega je i činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Prema odredbi člana 58. stav 1. Ustava Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 98/06 i 16/22), jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona, odredbi stava 2. ovog člana, pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne, a odredbi stava 3. ovog člana da, zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine.

Odredbom člana 1. Protokola 1. uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, izmenjenu u skladu sa Protokolom broj 11 („Službeni list SCG“ Međunarodni ugovori br. 9/03 ... 7/05, „Službeni glasnik RS“ Međunarodni ugovori br. 12/10 i 10/15) je propisano da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Odredbom člana 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ broj 53/95, „Službeni list SRJ“ broj 16/01, „Službeni glasnik RS“ br. 23/01 ... 106/16 – autentično tumačenje) je propisano da nepokretnosti se mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Prema autentičnom tumačenju ovu odredbu treba razumeti tako da se navedena zakonska odredba odnosi i primenjuje samo na nepokretnosti koje su eksproprisane ili je svojina na njima ograničena u postupku i na način koji propisan Zakonom o eksproprijaciji, a u slučajevima kada je oduzimanje ili ograničenje prava na nepokretnosti izvršeno bez sprovedenog postupka eksproprijacije na iste se ne primenjuju odredbe Zakona o eksproprijaciji.

U konkretnoj situaciji tužilac AA nije faktički lišen svoje imovine i ovlašćenja koja proizilaze iz prava svojine, imajući u vidu da postojanje planskog akta kojim je predviđeno da je predmetna parcela namenjena za javnu površinu- regulaciju ulice Stanislava Majoroša u površini od 540 m2 i većim delom za predškolsku ustanovu površine 5703 m2, predstavlja uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, ali to ne znači da će i doći do njene realizacije. Međutim, nepostupanje po donetim planskim aktima u dužem vremenskom periodu, kojima se tužilac kao vlasnik onemogućava da ostvaruje svoja svojinska ovlašćenja, može dovesti do ograničenja prava svojine i predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine zajemčeno Ustavom Republike Srbije.

Dakle, u konkretnoj situaciji tužilac AA i dalje može da ostvaruje svoja svojinska ovlašćenja s obzirom na to da planski akti nisu sprovedeni i da predmetna parcela nije privedena nameni. Međutim, imajući u vidu pravo na mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava garantovano odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, kao i članom 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, ostalo je nerazjašnjeno da li je donošenjem planskih akata i njihovim nesprovođenjem u dužem vremenskom periodu povređeno pravo vlasnika na mirno uživanje imovine, kada tužilac AA, kao vlasnik, za sada nije lišen u potpunosti svojih imovinskih prava i da li mu pripada pravo na naknadu čija se visina procenjuje u zavisnosti od okolnosti, odnosno od načina na koji je imovina korišćena do donošenja i posle donošenja planskih akata, kao oblika ograničenja imovinskih prava.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će radi pravilne primene materijalnog prava utvrditi relevantne činjenice koje se odnose na način korišćenja predmetne nepokretnosti, pre i posle donošenja planskih akata, na koji način je tužilac AA onemogućen u vršenju svojih imovinskih prava na predmetnoj nepokretnosti usled donetih planskih akata, te će imati u vidu da se onemogućavanjem vlasnika zemljišta da u potpunosti koristi svoja imovinska prava, stiču uslovi za isplatu tržišne naknade, odlučiti ima li u konkretnom slučaju osnova za usvajanje tužbenog zahteva i kom obimu.

Kako su drugostepena i prvostepena presuda, kao i dopunska presuda ukinute u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužioca AA, to je ukinuta i odluka o troškovima postupka, kojom je tuženi obavezan da solidarno naknadi tužiocima troškove postupka, s obzirom na to da se predmet u ukinutom delu vraća na ponovno suđenje i da će o svim troškovima postupka, zajedno sa troškovima opredeljenim u reviziji, biti odlučeno u konačnoj odluci.

O reviziji tuženog u odnosu na odluku o tužbenom zahtevu tužioca BB nije odlučeno, s obzirom na to da je rešenjem Višeg suda u Novom Sadu P 141/22 od 11.04.2024. godine, utvrđen prekid postupka u odnosu na tužioca BB i da će isti biti nastavljen na predlog stranaka u smislu člana 225. stav 1. ZPP.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je na osnovu odredbi člana 416. st.2. ZPP i 165. stav 4. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković