Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 459/22 od 08.12.2022.godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene-protivtužilje i potvrđena prvostepena presuda u stavovima drugom, trećem,sedmom i osmom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca-protivtuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužena-protivtužilja je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući je zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tužilac-protivtuženi je podneo odgovor na reviziju sa zahtevom za naknadu troškova njenog sastava.

Ispitujući pravilnost drugostepene presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14), u vezi člana 202. Porodičnog zakona -PZ, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Takođe, neosnovano se sadržinom revizije ukazuje da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP-a, s obzirom na to da je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi. Suprotno tvrdnji revidenta, ovaj sud smatra da je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su po zasnivanju vanbračne zajednice živele u domaćinstvu tužioca-protivtuženog.Tokom trajanja vanbračne zajednice dobili su dvoje zajedničke dece VV (rođenu ...2007. godine) i mal. GG (rođenu ..2016. godine). Vanbračna zajednica parničnih stranaka prekinuta je ...2021. godine, kada je tužena-protivtužilja napustila zajednicu života sa tužiocem-protivtuženim i preselila se u Nemačku. U toku ove parnice određena je privremena mera i zajednička deca parničnih stranaka poverena su ocu radi samostalnog vršenja roditeljskog prava, a ovde tužena-protivtužilja, kao majka je obavezana da doprinosi izdržavanju maloletne dece i to za VV u iznosu od 6.000,00 dinara i za GG 4.000,00 dinara mesečno i uređeni su lični odnosi mal. dece sa majkom i određeno je da privremena mera ostaje na snazi do pravnosnažnog okončanja ovog postupka. Tužilac-protivtuženi (rođen ...1974. godine) se nalazi na evidenciji Nacionalne službe za zapošljavanje i prihode ostvaruje povremenim fizičkim radom za dnevnicu od 15 evra. Živi sa ćerkama u porodičnoj kući koja je sređena i opremljena za život i koja je njegovo vlasništvo.Tužena-protivtužilja ( rođena ...1988. godine) je u decembru 2021. godine, napustila zajednicu života sa tužiocem- protivtuženim i preselila se u Nemačku gde je zasnovala najpre vanbračnu, a zatim bračnu zajednicu sa DD, čiji roditelji žive i rade u Nemačkoj i sa kojim očekuje zajedničko dete. Iz nalaza i mišljenja Centra za socijalni rad Kučevo, utvrđeno je da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, a sa majkom da održavaju lične odnose po modelu predloženom od strane Centra za socijalni rad Kučevo, a određenom u izreci prvostepene presude. U nalazu je navedeno i da je prihvatljiv svaki drugi model kontaktiranja oko koga se roditelji međusobno dogovore, a koji nije u suprotnosti sa interesima dece. Mal. VV pohađa Srednju ... školu u ..., a mal. GG ide u pripremni razred. Veštačenjem je utvrđeno da mesečne potrebe za mal. VV iznose 26.100,00 dinara, a da za mal. GG mesečne potrebe iznose 21.600,00 dinara. Utvrđeno je da minimalna suma izdržavanja u smislu člana 160. stav 4. Porodičnog zakona koju periodično utvrđuje Ministarstvo nadležno za porodičnu zaštitu u vreme donošenja odluke iznosi 35.177,00 dinara.

Kod utvrđenog činjeničnog stanja pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su tužiocu-protivtuženom dodelili samostalno vršenje roditeljskog prava, a tuženu-protivtužilju obavezali na izdržavanje i uredili način održavanja ličnih odnosa maloletne dece i tužene-protivtužilje, a odbili protivtužbeni zahtev.

Naime prema odredbi člana 67. Porodičnog zakona-PZ („Službeni glasnik RS“, broj 18/05...6/15) pravo je ali i dužnost roditelja da se staraju o deci, dok je prema članu 154. i 160. stav 1. istog zakona dete ima pravo na izdržavanje od oba roditelja. Visina izdržavanja određuje se prema potrebama deteta, kao poverioca izdržavanja kako to propisuje član 160. stav 2. istog zakona, dok mogućnost roditelja, kao dužnika izdržavanja zavisi od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegovih ličnih potreba, ali i obaveze izdržavanja drugih lica i drugih okolnosti od značaja za izdržavanje (član 160. stav 3. PZ). Izdržavanje deteta je osnovna obaveza oba roditelja i izričito je propisana članom 73. PZ, a ova obaveza proizlazi iz sadržine roditeljskog prava (član 68. stav 2. PZ) i usko je povezana sa njihovim pravom i dužnošću da decu čuvaju, podižu, vaspitavaju i obrazuju.

Pravilno su procenjene i mesečne potrebe dece i tužena-protivtužilja je obavezana da doprinosi izdržavanju mal. VV i GG na osnovu članova 154. stav 1. i 160. i 162. PZ. Stoga, po oceni Vrhovnog kascionog suda, iznos na koji je tužena- protivtužilja pobijanom odlukom obavezana nije previsoko određen i suprotno navodima revizije ne ugrožava se egzistencija tužene-protivtužilje kao dužnika izdržavanja obzirom na njene materijalne mogućnosti kao dužnika izdržavanja i sopstvene potrebe.Navodi revizije kojima se ukazuje da je tužena-protivtužilja sprečena za rad zbog porođaja i nege bebe nisu od uticaja jer činjenice od značaja za presuđenje i dokazi za utvrđenje tih činjenica moraju biti istaknuti do zaključenja rasprave, a najkasnije i pod uslovima iz člana 372. stav 1. ZPP u žalbi. Izdržavanje mal. VV i mal. GG je njena zakonska obaveza koje se ne može osloboditi, shodno odredbama člana 167. stav 2. PZ. Roditelji su u obavezi da dete izdržavaju podjednako, kako roditelj kome je neposredno povereno vršenje roditeljskog prava, tako i roditelj koji se neposredno ne stara o detetu. Majka je isto tako u obavezi da učestvuje u zadovoljenju potreba mal. dece plaćanjem novčanog iznosa, imajući u vidu da visina izdržavanja treba da omogući najmanje takav nivo životnog standarda za dete kakav uživa roditelj dužnik izdržavanja, ali da ne dođe do prevaljivanja tereta obaveze majke kao dužnika izdržavanja na oca kao jednakog obveznika. Izdržavanje se određuje prema potrebama dece i mogućnostima roditelja, dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja saglasno odredbama člana 160. stav 1. i 3. PZ. Minimalna suma izdržavanja predstavlja sumu koju kao naknadu za hranjenika, odnosno za lice na porodičnom smeštaju periodično utvrđuje ministarstvo nadležno za porodičnu zaštitu u skladu sa zakonom (35.177,00 dinara u vreme donošenja prvostepene odluke). Pojedinačno dosuđeni iznosi izdržavanja maloletne dece (15.000,00 dinara i 12.000,00 dinara) su ispod minimalne sume.

Nisu osnovani ni revizijski navodi kojima se pobija odluka o načinu održavanja ličnih odnosa mal. dece sa roditeljem sa kojim ne žive.

Suprotno navodima revizije nižestepeni sudovi su pravilnom primenom odredbe člana 61. stav 1. PZ regulisali održavanje ličnih odnosa maloletne dece sa majkom. Evidentno je da su se sudovi imajući u vidu izveštaj Centra za socijalni rad Kučevo pribavljenog u smislu člana 270. PZ, rukovodili najboljim interesom maloletne dece u smislu odredbe člana 266. stav 1. istog zakona,poštujući pravo deteta koje je odvojeno od jednog ili oba roditelja na održavanje ličnih odnosa i neposrednih kontakata sa oba roditelja na stalnoj osnovi u smislu člana 9. stav 3. Konvencije o pravu deteta.

Neosnovano se u reviziji ukazuje da odluka o načinu održavanja ličnih odnosa mal. dece VV i GG i tužene-protivtužilje nije pravilno utvrđena u pogledu načina kontaktiranja, zbog činjenice da je boravište tužene-protivtužilje u Nemačkoj. Naime, način održavanja ličnih odnosa maloletne dece i tužene-protivtužilje uređen je na osnovu mišljenja organa starateljstva koji je imao u vidu sve okolnosti konkretnog slučaja, a nižestepeni sudovi su pored pravilne ocene stručnog mišljenja Centra za socijalni rad Kučevo, pravilno ocenili i sve druge činjenice utvrđene izvedenim dokazima tokom prvostepenog postupka. Prema utvrđenom modelu, održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa majkom ostvaruje se na uobičajeni način, a eventualne teškoće u kontaktiranju se na najbolji način mogu prevazići dogovorom roditelja, posebno kod činjenice da se otac izjasnio da podržava svaki vid kontakta mal. dece sa majkom. Takođe, mal. VV ima 16. godina i može sama da odluči o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi, u smislu člana 61. stav 4. Porodičnog zakona kojim je propisano da dete koje je navršilo 15. godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi. S toga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava

Ostalim navodima revizije ponavljaju se žalbeni razlozi o kojima se drugostepeni sud već izjasnio, dajući razloge koje prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Pravilna je odluka o troškovima postupka, s`obzirom na to da o naknadi troškova postupka u vezi sa porodičnim odnosima sud odlučuje po slobodnoj oceni u svakoj konkretnoj parnici na osnovu člana 207. PZ, vodeći računa o razlozima pravičnosti.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je odbio zahtev tužioca-protivtuženog za naknadu troškova sastava odgovora na reviziju s`obzirom da nisu bili potrebni za vođenje ove parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je u smislu odredbe člana 165. stav 1. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić