Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužilja AA iz ... i BB iz ..., koje zastupa Damir Perić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, čiji je zakonski zastupnik Pravobranilaštvo Grada Novog Sada iz Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2003/22 od 29.09.2022. godine, u sednici održanoj 25.04.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2003/22 od 29.09.2022. godine i presuda Višeg suda u Novom Sadu P 348/21 od 17.05.2022. godine u trećem, četvrtom, petom i šestom stavu izreke i u tom delu predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 348/21 od 17.05.2022. godine, prvim stavom izreke, primarni tužbeni zahtev delimično je usvojen. Drugim stavom izreke, tužba je odbačena u delu kojim je traženo utvrđenje da je tuženi povredio pravo tužilja na mirno uživanje imovine iz člana 58. Ustava Republike Srbije u pogledu kp. Br .. K.O. Novi Sad I površine 777m2 i kp. br. .. K.O. Novi Sad I površine 329m2, obe upisane u list nepokretnosti .. K.O. Novi Sad I. Trećim stavom izreke, utvrđeno je da je tuženi nosilac javne svojine u obimu 1/1 na kat. parcelama označenim u drugom stavu izreke, pa je obavezan da o svom trošku izvrši i preda RGZ SKN Novi Sad I upis prava javne svojine na navedenim nepokretnostima, što su tužilje dužne priznati i trpeti. Četvrtim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužiljama isplati iznos od po 5.617.539,90 dinara, ukupno 11.235.079,80 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 17.05.2022. godine, kao dana presuđenja pa do isplate, a na ime naknade tržišne vrednosti katastarskih parcela označenih u drugom stavu izreke. Petim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužilji AA na ime pribavljanja pisane dokumentacije isplati iznos od 11.605,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate. Šestim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužiljama, kao solidarnim poveriocima, na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 548.836,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2003/22 od 29.09.2022. godine, prvim stavom izreke, žalba tuženog delimično je usvojena, pa je presuda Višeg suda u Novom Sadu P 348/21 od 17.05.2022. godine preinačena, tako što je odbijen kao neosnovan zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 11.605,00 dinara od dana presuđenja 17.05.2022. godine do izvršnosti presude i obavezan je tuženi da na ime troškova parničnog postupka tužiljama isplati iznos od 458.836,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izršnosti do isplate, dok je u preostalom pobijanom, a nepreinačenom delu prvostepena presuda potvrđena. Drugim stavom izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja AA dostavila je odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je ispitao presudu u pobijanom delu u smislu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 sa izmenama i dopunama) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su kp br. .. i kp. br. .. K.O. Novi Sad I 2003. godine nasledile od oca koji se bavio poljoprivredom. Navedene katastarske parcele predstavljale su deo jedne velike katastarske parcele koju su tužilje isparcelisale i prodavale, dok za kupovinu predmetnih katastarskih parcela nije bilo zainteresovanih kupaca, jer su Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Sentandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu (prvi put donet 2000. godine i obnavljan do 2016. godine) i Planom detaljne regulacije Klisanskog puta iz 2012. godine, one predviđene za javnu namenu.

Katastarska parcela .. KO Novi Sad 1 površinom od 773m2 (99,49%) namenjena je za ulicu, dok se manji deo od 4m (0,51%) faktički nalazi u zoni porodičnog stanovanja i omeđen je ogradom unutar susednog dvorišta. Ta parcela privedena je javnoj nameni u delu koji se koristi kao betonska staza površine 12m2, staza posuta tucanikom 22m2 i zelena površina od 413m2, dok preostali deo, koji je planiran za javnu namenu, nije priveden nameni.

Katastarska parcela broj .. KO Novi Sad 1 površinom od 288m2 (87,54 %) namenjen je za ulicu, dok je manji deo od 41 m2 (12,46%) lociran u zoni porodičnog stanovanja i omeđen je ogradom unutar susednog dvorišta. Ova katastarska parcela je javnoj nameni privedena u delu od 231m2 koji je zelena površina, dok u preostalom delu nije privedena javnoj nameni za koju je planirana.

Predmetne katastarske parcele nisu građevinske parcele, a tužilje ne žive na lokaciji predmetnog zemljišta i ne znaju na koji način se ono realno koristi.

Nižestepeni sudovi su svoje odluke doneli primenom člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i člana 58. Ustava Republike Srbije kojima je garantovano mirno uživanje svojine i predviđeno da se ovo pravo može oduzeti ili ograničiti samo u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti manja od tržišne vrednosti imovine. Pošto u konkretnom slučaju postupak utvrđivanja postojanja javnog interesa za oduzimanje nepokretnosti nije sproveden i imovina nije formalno-pravno eksproprisana, prema izraženom stanovištu tužiljama pripada tržišna naknada za obe katastarske parcele u punoj površini, jer se njihovi delovi locirani u zoni porodičnog stanovanja dvorište ukupno 45m2 ne mogu izdvojiti u posebne katastarske parcele, već se samo mogu pripojiti okolnim parcelama.

Prema stanovištu Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primeni materijalno pravo što je uzrokovalo pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, a zbog čega su nižestepene odluke morale biti ukinute.

Parcelacijom jedne velike, od oca nasleđene površine, tužilje su formirale parcele manje površine koje su prodale trećim licima, a parcele na koje se tužbeni zahtev odnosi svojim pretežnim delom obuhvaćene su planskim aktima tuženog i već su delimično javnoj nameni i privedene. Za deo koji javnoj nameni nije priveden prethodno je bilo neophodno razjasniti da li je pravo svojine tužilja ograničeno i na koji način konkretno.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodetske struke sledi da su predmetne katastarske parcele obuhvaćene Planom generalne i Planom detaljne regulacije i da su tim dokumentima predviđene za javnu namenu, kojoj su delimično privedene, dok preostali deo, koji nije priveden javnoj nameni, prema skici priloženoj nalazu veštaka predstavlja neuređenu, zaparloženu površinu čiji se jedan deo koristi kao bašta, a drugi je odvojen ogradom i deo je susednih dvorišta.

Kod takvog stanja stvari nižestepeni sudovi su tužiljama dosudili naknadu za faktičku eksproprijaciju predmetnih katastarskih parcela u punomom obimu, smatrajući da je višegodišnje održavanje na snazi planskih dokumenata koji se ne sprovode od strane tuženog, dovoljan osnov za zaštitu prava svojine tužilja primenom navedenih propisa. Ovakvim pravnim shvatanjem tužilje dobijaju puno tržišno obeštećenje kako za deo svojih katastarski parcela koji je prema planskoj nameni već priveden svojoj svrsi, tako i za deo koji toj nameni još ne služi (zapušteni deo koji je delimično baštenskog karaktera), odnosno za deo koji ulazi u sastav susednih dvorišta. Kod takvog stanja stvari ostalo je nejasno da li su samim postojanjem planskih dokumenata tužilje lišene mogućnosti da deo nepriveden javnoj nameni koriste na način koji je od strane njihovog pravnog prethodnika ili tužilja lično upražljnjavan pre stupanja na snagu generalnog i detaljnog urbanističkog plana, donetih od strane nadležnih organa tuženog ili mogućnost istovetnog načina korišćenja postoji i pored planskih dokumenata. Ukoliko utvrdi da je mogućnost korišćenja zemljišta od strane tužilje na ranije postojeći način i dalje dostupna, sud će oceniti ima li mesta dosuđivanju naknade i za tu površinu predmetnih katastarskih parcela, a ako takva mogućnost više ne postoji - razmotriće da li je realni gubitak na strani tužilja za površinu koja nije privedena planskoj nameni puna tržišna cena nepokretnosti ili samo gubitak prihoda koji bi one ostvarile zbog nemogućnosti korišćenja zamljišta na uobičajeno primenjivani način. Prilikom odlučivanja prvostepeni sud će posebno dati razloge za odluku o traženoj naknadi za deo površine od 45m2 (4 m2 + 41 m2) koji je, protivno planskim dokumentima, u vidu dvorišta pripojen susednim kastastarskim parcelema.

Kada postupajući po datim smernicama činjenično stanje pravilno i potpuno utvrdi, prvostepeni sud će pravilnom primenom materijalnog prava doneti na zakonu zasnovanu odluku i za svoje stanovište daće jasne i dovoljne razloge.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od definitivnog ishoda spora, ukinuto je i rešenje o troškovima parničnog postupka.

Na osnovu izloženog, primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković