U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Predraga Trifunovića, predsednika veća, Jelene Borovac i Zvezdane Lutovac, članova veća, u parnici tužioca J.I. iz K., čiji je punomoćnik N.T., advokat u N.S., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva pravde i državne uprave, koju zastupa Državno pravobranilaštvo Republike Srbije, Odeljenje u Zrenjaninu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 231/2014 od 25.02.2015. godine, u sednici održanoj na dan 24.03.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 231/2014 od 25.02.2015. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Pančevu P 26/13 od 09.12.2013. godine odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tužena da mu na ime rehabilitacionog obeštećenja – materijalne i nematerijalne štete isplati ukupan iznos od 54.022.225,32 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom počev od 09.12.2013. godine kao dana presuđenja pa do konačne isplate i to po osnovu obavljenog a neplaćenog rada u redovno radno vreme iznos od 3.456.000,00 dinara, obavljenog a neplaćenog prekovremenog rada iznos od 7.486.200,00 dinara, izgubljene zarade – plate za vreme nezaposlenosti po prestanku lišenja slobode od 413.971,99 dinara, razlike između ličnog dohotka pre i posle štetnog događaja iznos od 9.036.720,00 dinara, gubitka penzije iznos od 1.203.333,33 dinara, razlike u penzijama iznos od 12.426.000,00 dinara, novčane naknade za psihički – duševni bol iznos od 10.000.000,00 dinara i novčane naknade za pretrpljeni strah iznos od 10.000.000,00 dinara. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 231/2014 od 25.02.2015. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene matrijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu odredbe člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, broj 72/11, 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Okružnog suda u Pančevu K 220/55 od 27.06.1955. godine, sada pokojni J.I. oglašen je krivim što je u noći između 24. i 25.07.1950. godine ilegalno prebegao iz naše zemlje u R., te da se u R., najviše u B., povezao sa grupom političkih emigranata, gde je putem štampe i na drugi način vršio neprijateljsku propagandu protiv društvenog uređenja u FNRJ, postupajući tako sve do 1954. godine, čime je izvršio krivično delo bekstva radi neprijateljske delatnosti iz člana 110. stav 1. KZ i izrečena mu je kazna strogog zatvora u trajanju od dve godine, u koju se ima uračunati vreme provedeno u pritvoru. Kaznu zatvora je izdržao u Kazneno- popravnom domu R., u periodu od 21.03.1955. godine do 29.11.1956. godine. Pravnosnažnim rešenjem Višeg suda u Pančevu Reh 33/12 od 20.12.2012. godine, sada pokojni J.I. je rehabilitovan i utvrđeno je da je ništava presuda Okružnog suda u Pančevu K 220/55 od 27.06.1955. godine od trenutka njenog donošenja, kao i sve njene pravne posledice, a rehabilitovano lice se smatra neosuđivanim. Sada pokojni J.I. je ostvario pravo na starosnu penziju 31.10.1979. godine. J.I. je preminuo …. godine. Tužilac je sin sada pokojnog J.I. i rođen je .... godine.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su odbili tužbeni zahtev tužioca, a za odluke su dati jasni i pravilni razlozi koje u svemu kao osnovane prihvata i ovaj sud.

I po mišljenju ovog suda nisu ispunjeni uslovi za usvajanje tužbenog zahteva tužioca.

Tužbeni zahtev tužioca zasniva se na odredbama Zakona o rehabilitaciji („Sl. glasnik RS“, broj 92/2011). Ovim Zakonom propisani su uslovi za rehabilitaciju, krug lica, aktivno legitimisan za podnošenje zahteva za rehabilitaciju kao i uslovi i krug lica legitimisan za ostvarenje prava na vraćanje imovine odnosno obeštećenje za tu imovinu i pravo na rehabilitaciono obeštećenje.

Odredbom člana 26. stav 1. tog Zakona, propisano je da rehabilitovano lice ima pravo na obeštećenje za materijalnu štetu nastalu zbog povrede prava i sloboda u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Stavom trećim istog člana je propisano da rehabilitovano lice i lice iz člana 7. tačka 5. Zakona (deca lica koja su iz političkih, verskih, nacionalnih i ideoloških razloga lišena života, slobode ili drugih prava do dana stupanja na snagu Zakona, kao i lica ako je sudska ili administrativna odluka doneta protivno načelima pravne države i opšteprihvaćenim standardima ljudskih prava i sloboda kao i lica koja se smatraju borcima Narodnooslobodilačkog rata, koja su za vreme trajanja povrede prava i sloboda roditelja, rođena u ustanovama za izvršenje sankcija, odnosno koja su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili su za to vreme rasla bez roditeljskog staranja jednog, drugog ili oba roditelja), imaju pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Stavom trećim ovog člana je propisano da lica iz člana 21. stav 2. (bračni drug, deca i roditelji, odnosno braća, sestre i vanbračni partner rehabilitovanog lica), imaju pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog smrti rehabilitovanog lica, pod uslovom da je između njih i umrlog rehabilitovanog lica postojala trajnija zajednica života u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi.

Citirane odredbe kojima je regulisana materija prava rehabilitovanog i drugih lica uključujući i pravo na rehabilitaciono obeštećenje, kako to pravilno zaključuju nižestepeni sudovi, upućuju na zaključak da lica iz člana 7. tačka 5. ovog Zakona, kao naslednici rehabilitovanog lica, koje je umrlo pre stupanja na snagu zakona nemaju pravo na obeštećenje za materijalnu štetu koju je rehabilitovano lice pretrpelo za vreme neosnovanog i nezakonitog lišenja slobode ili druge povrede prava. Pravilan je zaključak nižestepenih sudova da tužilac kao naslednik rehabilitovanog lica koje je umrlo pre stupanja na snagu ovog zakona nema pravo na rehabilitaciono obeštećenje za nematerijalnu štetu jer to proizilazi iz odredbe člana 7. tačka 5. u vezi člana 21. i 26. Zakona o rehabilitaciji.

Polazeći od citiranih odredbi koje pravilno tumače nižestepeni sudovi i po oceni ovoga suda pravo na naknadu materijalne štete zbog povrede prava i sloboda za (neplaćeni rad, neplaćen prekovremeni rad, izgubljena zarada za vreme nezaposlenosti po prestanku lišenja slobode, razlika između ličnog dohotka pre i posle štetnog događaja, gubitka penzija i razlike u penzijama), ima samo rehabilitovano lice koje je bilo u životu u momentu stupanja na snagu Zakona o rehabilitaciji. Imajući u vidu da je tužiočev otac preminuo 1998. godine, više godina pre stupanja na snagu ovog Zakona, njegovi zakonski naslednici pa i tužilac to pravo nemaju. Isto je i sa pravom na naknadu nematerijalne štete jer to pravo proizlazi iz odredbe člana 21. u vezi člana 26. stav 3. i člana 7. tačka 5. Zakona, s obzirom da tužilac( koji je rođen 28.09.1964.godine) ne spada u krug lica navedenih u tački 5. člana 7. Zakona o rehabilitaciji da bi ostvario pravo na naknadu nematerijalne štete.

Neosnovano je pozivanje tužioca na pogrešnu primenu materijalnog prava, kao i da se sudovi ne mogu pozivati samo na Zakon o rehabilitaciji, te da je trebalo da se primeni i Zakon o obligacionim odnosima i Zakon o nasleđivanju, kao i pozivanje na odluku Ustavnog suda Už 2789/2014 od 11.12.2014. godine, jer se u tom predmetu radi o drugačijoj činjenično-pravnoj situaciji. Naime, Zakonom o rehabilitaciji koji je lex specialis u odnosu na ostale propise, se uređuje rehabilitacija i pravne posledice rehabilitacije između ostalog i rehabilitaciono obeštećenje, pa se zato u konkretnom slučaju ne mogu primeniti ZOO i Zakon o nasleđivanju, a na koje zakone se poziva revident u reviziji.

Kako se ni ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude Vrhovni kasacioni sud je odbio kao neosnovanu reviziju tužioca i odlučio kao u izreci primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Predrag Trifunović,s.r.