Dopunskom presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P2 628/18 od 16.12.2022. godine, ispravljenom rešenjem istog suda P2 628/18 od 01.02.2023. godine, obavezan je tuženi da na ime doprinosa izdržavanju mal. VV, plaća 8.000,00 dinara i mal. GG, plaća 8.000,00 dinara, ukupno 16.000,00 dinara od presuđenja pa ubuduće, dok se ovo pravo ne izmeni ili ukine, uplatom putem poštanske uputnice na adresu tužilje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 49/2013-US, 74/2013-US, 55/14 87/18 i 18/20), Vrhovni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja i tuženi su u toku trajanja bračne zajednice dobili dvoje zajedničke dece, ćerku VV, rođenu ...2010. godine i GG, rođenu ...2011. godine. Presudom Osnovnog suda u Smederevu P2 800/2012 od 28.03.2013. godine razveden je brak stranaka i odlučeno da će majka samostalno vršiti roditeljsko pravo, otac obavezan da doprinosi izdržavanju dece i uređen je način ostvarivanja ličnog kontakta oca sa maloletnom decom. Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P2 258/16 od 26.10.2017. godine, izmenjena je presuda Osnovnog suda u Smederevu P2 800/2012 od 28.03.2013. godine i odlučeno da će otac samostalno vršiti roditeljsko pravo nad mal.decom i uređen način ostvarivanja ličnih odnosa majke sa maloletnom decom. Maloletna deca su boravila kod oca do 25.05.2018. godine, kada ih je majka preuzela radi kontakta prema presudi kojom je uređen način viđenja, ali kada je htela da ih vrati kod oca deca su izrazila želju da ostanu sa majkom od kada neprekidno žive sa njom. Maloletna deca su adaptirana na uslove u majčinoj porodici, uklopila su se u grupu svojih vršnjaka, imaju drugarice koje posećuju, dobri su đaci i žive u prihvatljivim uslovima. Prema stručnom mišljenju Centra za socijalni rad u Kragujevcu odnosi između parničnih stranaka su duboko narušeni i opterećeni kako aktuelnim dešavanjima, tako i negativnim iskustvima iz prošlosti, komunikacija je potpuno neproduktivna, i po mišljenju Instituta za mentalno zdravlje u Beogradu kod tužilje nisu registrovani indikatori niti simptomi procesne psihoze, niti aktuelno kompromitovanog testa realnosti, te da ne postoje ubedljivi indikatori u prilog nemogućnosti da ona sama obavlja roditeljske obaveze. Terenskom posetom organa starateljstva procenjeno je da su u domaćinstvu majke adekvatno zadovoljene osnovne potrebe dece i da je osigurana njihova bezbednost, ali da je kod dece uočeno postojanje sindroma otuđenja, odnosno udaljavanja od jednog roditelja pod uticajem drugog roditelja, što se negativno odražava na rast i razvoj dece. Prema sintetizovanom nalazu Centra za socijalni rad „Solidarnost“ u Kragujevcu sa izveštajem Centra u Smederevu, tuženi je procenjen kao roditelj koji poseduje kapacitete da zadovolji osnovne razvojne potrebe dece, da je na adekvatan način organizovao brigu o njima tokom boravka u njegovom domaćinstvu, da je bio odgovoran i angažovan roditelj, emotivno vezan za decu i motivisan da i dalje samostalno vrši roditeljsko pravo, a da tužena je procenjena kao otuđujući roditelj, čime je kod dece izazvan neautentičan otpor, pa je mišljenje ovog stručnog tima da se nisu stekli uslovi za izmenu sudske odluke o poveri maloletne dece. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka psihologa, nesporni su lični kapaciteti, osobine, sposobnosti i motivacija majke da se adekvatno stara o potrebama i razvoju mal.dece koja redovno pohađaju osnovnu školu u blizini kuće u kojoj žive sa majkom i dedom i koje sve nastavne sadržaje ispunjavaju u predviđenom obimu, a mal. GG je posebno pohvaljena kao dobar đak. Mal.deca su veoma zainteresovana za rad i učenje, redovno završavaju školske obaveze i izgradile su pozitivne socijalne kontakte sa drugaricama iz škole i komšilukom. Mal. VV je tokom poslednjeg susreta primetno napredovala u verbalnoj komunikaciji, njen govor sada ostvaruje socijalnu funkciju i redovno ide na defektološko-logopedske tretmane. Devojčice su adekvatno uklopljene u socijalnu sredinu u kojoj žive, druže se, igraju i posećuju sa devojčicama sličnog uzrasta, a porodica u kojoj devojčice sada žive posvećena je veri i neguje tradicionalne hrišćanske vrednosti, a zajednički odlasci na bogosluženje i uključivanje dece u crkvene i verske aktivnosti doprinose učvršćivanju vrednosti koje se u porodici neguju, pa ovakav stil života porodice ne ugrožava razvojne potrebe dece i ne remeti njihov pravilan psihofizički razvoj. Mišljenje je da decu treba poveriti na brigu i staranje majci. Specifičnost otpora prema ocu onemogućava prinudno izvršenje bilo kakvog rešenja o vršenju roditeljskog prava od oca, a svako nedobrovoljno viđanje mal.dece sa ocem izazvaće kod obe devojčice jake negativne emotivne reakcije i produbiti otpor prema ocu. Samo pravilan odnos majke i njeno razumevanje i potrebe dece da ostvare kontakt sa ocem može dugoročno doprineti stvarnom uspostavljanju i razvijanju ovakvog odnosa, te je neophodno da majka izgradi pozitivan stav i podržava kontakte, upućivanjem mal.dece najpre započinjanjem redovnih telefonskih razgovora, a kasnije i ličnih kontakata sa ocem. Majka brine o najboljem interesu dece koja u maloj sredini normalno žive i druže se sa vršnjacima.

Vrhovni sud nalazi da je na tako utvrđeno činjenično stanje, pobijanom odlukom pravilno primenjeno materijalno pravo kada je usvojen tužbeni zahtev tužilje za izmenu prethodne sudske odluke o poveravanju maloletne dece i odlučeno o načinu održavanja ličnih odnosa tuženog sa mal.decom.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ - Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96 i2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od prvenstvenog značaja. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preuzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Roditeljsko pravo je izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta (član 67. Porodičnog zakona). U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta i odluka suda mora biti zasnovana na oceni najboljeg interesa deteta koji je pravni standard koji se procenjuje na osnovu niza objektivnih i subjektivnih okolnosti u konkretnom slučaju. Pravnosnažna sudska odluka o vršenju roditeljskog prava može se izmeniti ako su se u međuvremenu promenile okolnosti na kojima je zasnovana prethodna odluka i ako je to u najboljem interesu deteta u smislu članova 6. i 266. stav 1. Porodičnog zakona. Sud odlučujući o takvom zahtevu je dužan da ceni da li je došlo do novih okolnosti zbog kojih je neophodno promeniti odluku o vršenju roditeljskog prava, pri tome ceneći najbolji interes deteta. Najbolji interes deteta je pravni standard koji se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja, a zaštita interesa deteta je odlučujuća okolnost koja se ceni prilikom donošenja odluke o vršenju roditeljskog prava, odnosno promene odluke o vršenju roditeljskog prava. Pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava sud je dužan da zatraži nalaz i stučno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima (član 270. PZ).

Mal.deca od 2018. godine žive sa majkom koja poseduje adekvatne roditeljske kapacitete, dobro su adaptirane na sredinu u kojoj žive i u kojoj su adekvatno zadovoljene njihove osnovne potrebe, postigle su određeni stepen zrelosti, napredovale u socijalnom statusu, a mal. VV i u zdravstvenom statusu. Želja je dece da žive sa majkom, a izmeštanje iz porodice u kojoj borave dovelo bi do njihove traumatizacije.

Po oceni revizijskog suda, pravilno su nižestepeni sudovi prilikom odlučivanja o izmeni odluke o vršenju roditeljskog prava cenili nalaz i mišljenje sudskog veštaka psihologa ali i mišljenje organa starateljstva u pogledu kvaliteta života dece u porodici majke, i u sklopu svih okolnosti konkretnog slučaja pravilno utvrdili najbolji interes maloletne dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz reuspostavljanje ličnih odnosa sa ocem, imajući u vidu specifičnost otpora mal.dece prema ocu, a sve uz savetodavni rad organa starateljstva sa majkom radi eliminacije osobina kao otuđujućeg roditelja. Imajući u vidu protek vremena od kada deca žive sa majkom, kao i posledice izmeštanja mal.dece iz te sredine na njihovo zdravstveno stanje i novi stres, o čemu se izjašnjavao veštak psiholog, ali i adekvatan način brige o deci od strane majke i njihov napredak, nesonovano se revizijom tuženog ukazuje da se nisu stekli uslovi za izmenu odluke o vršenju roditeljskog prava. Sledom navedenog, pravilna je i odluka o načinu održavanja ličnih odnosa mal.dece sa tuženim doneta pravilnom primenom člana 61. u vezi člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, imajući u vidu sve okolnosti konkretnog slučaja. Kod navedenog neosnovano se revizijskim navodima tuženog osporava pravilna primena materijalnog prava.

Ostalim revizijskim navodima se posredno ili neposredno osporava činjenično stanje koje po mišljenju revidenta nije pravilno ili potpuno utvrđeno u sprovedenom postupku. Ovi navodi nisu osnovani i ne dovode u sumnju pravilnost pobijane presude u pogledu odluke o vršenju roditeljskog prava i materijalnog prava sadržanog u odredbama Porodičnog zakona koje su nižestepeni sudovi pravilno primenili.

Iz napred navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Primenom člana 165. stava 1. u vezi člana 154. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odbio zahtev tužilje za naknadu troškova odgovora na reviziju jer to nisu troškovi potrebni za vođenje ove parnice.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić