Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković, Radoslave Mađarov, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca Republike Srbije, čiji je zakonski zastupnik Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Užicu, protiv tuženog Akcionarskog društva „Rekreaturs“ Beograd, koga zastupa Marko Milutinović, advokat iz ..., radi utvrđenja prava vlasništva, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3350/22 od 25.01.2023. godine,  u sednici održanoj dana 03.04.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3350/22 od 25.01.2023. godine.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3350/22 od 25.01.2023. godine i presuda Osnovnog suda u Prijepolju – Sudska jedinica u Novoj Varoši P 915/18 od 23.09.2022. godine, i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Prijepolju, Sudska jedinica Nova Varoš P 915/2018 od 23.09.2022. godine, prvim stavom izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev za utvrđenje da je građevinsko zemljište izvan građevinskog područja, koje čini kp br ... KO ..., površine 4 ha 2 ara 19 m2, upisano u list nepokretnosti .. KO ..., javna svojina Republike Srbije. Drugim stavom izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi parnične troškove u iznosu od 139.380,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. 

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3350/22 od 25.01.2023. godine, prvim stavom izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda  Osnovnog suda u Prijepolju – Sudska jedinica u Novoj Varoši P 915/18 od 23.09.2022. godine. Drugim stavom izreke, odbijeni su kao neosnovani zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa predlogom da se radi razmatranja pitanja od opšteg interesa o istoj odluči primenom člana 404. ZPP.

Tuženi je dostavio odgovor na reviziju.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 sa izmenama i dopunama), Vrhovni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji radi razmatranja pitanja od opšteg interesa pa je na osnovu člana 404. stav 2. ZPP odlučio kao u prvom stavu izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na kp br. ... površine 4 ha 2 ara 19 m2 u listu nepokretnosti ... KO ... upisanoj kao zemljište pod zgradom i zemljište uz zgradu, tuženi je uknjižen kao titular prava svojine sa obimom 1/1. Građevinskim veštačenjem je utvrđeno da se od 15 objekata upisanih u katastru nepokretnosti na terenu nalazi 1 objekat – prizemni motel koji je u jako lošem stanju i nije za upotrebu, da je deo objekta broj 2 urušen do temelja, a deo upotrebljiv, da objekti 3 – 9 na licu mesta ne postoje, a da su od objekata 10 – 15 vidljivi ostaci zidova i urušeni krovovi.

Prema izveštaju RGZ SKN Nova Varoš upis pravnog prethodnika tuženog Zajednice za organizaciju odmora radnika u posedovni list izvršen je 1968. godine po prijavi imovine, bez isprava. Rešenjem SO Nova Varoš broj 465-77-81/02 od 1982. godine, katastarska parcela ... KO ... je parcelacijom podeljena na kp br. ... koja je ostala upisana u posedovni list ... KO ... i na kp br ... KO koja je upisana u drugi list nepokretnosti. Tokom 2004. godine kada je formiran Katastar nepokretnosti za katastarsku opštinu ..., kp br ... je iz posedovnog lista upisana u list nepokretnosti ... KO ..., a 2010. godine se umesto Zajednice za organizaciju odmora radnika iz Beograda, kao titular prava mešovite svojine prema izvodu Agencije za privredne registre BP 86245/09 od 05.08.2010. godine i na osnovu podataka sa sajta Privredne komore Srbije, u katastar nepokretnosti upisuje Zatvoreno akcionarsko društvo „Rekreaturs “ ad iz Beograda.

Iz izveštaja Agencije za privredne registre od 05.08.2010. godine utvrđeno je da je rešenjem Fi 1416/66 od 26.04.1966. godine u stari sudski registar upisana Zajednica za organizaciju odmora radnika Beograd, da je rešenjem Fi 17/93 od 03.02.1993. godine u registar Trgovinskog suda u Beogradu upisano Društvo za promet roba i usluga „Rekreaturs“ DOO, a nakon toga rešenjem Agencije za privredne registre BD 11642/05 od 15.05.2005. godine, ovo društvo je prevedeno u registar privrednih subjekata pod imenom Društvo za promet roba i usluga „Rekreaturs“ DOO, da bi rešenjem BD 93029/07 od 21.08.2007. godine ono bilo evidentirano pod imenom Društvo za promet roba i usluga „Rekreaturs“ DOO Beograd i konačno rešenjem od 05.01.2010. godine bilo registrovano pod nazivom Zatvoreno akcionarsko društvo „Rekreaturs“ AD Beograd.

Samoupravnim sporazumom od 13.06.1975. godine donetim na osnovu člana 51. Ustava SFRJ i članova 14. i 15. Zakona o ugostiteljskoj delatnosti osniva se interesna zajednica za odmor i rekreaciju radnika zasnovana na bazi udruživanja sredstava namenjenih izgradnji radničkih odmarališta, utvrđivanju i sprovođenju zajedničke politike odmora i rekreacije radnika, a članom 2. Sporazuma predviđeno je da Zajednica za organizaciju odmora radnika Beograd, osnovana kao Uprava odmarališta Republičkog odbora prijatelja prirode za Srbiju, ima status društvene organizacije, a da član Samoupravnog sporazuma o osnivanju interesne zajednice za odmor i rekreaciju radnika postaju i Limske hidroelektrane iz Nove Varoši. Osnivačkim aktom društva „Rekreaturs“ od 26.03.2014. godine utvrđeno je da u procenjenu imovinu društva ulazi i imovina hotelskog naselja „Radoinja“, koja obuhvata restoran i depadanse, a rešenjem RGZ SKN Nova Varoš od 31.12.2020. godine, na osnovu navedenog osnivačkog akta društva „Rekreaturs“ AD Beograd izvršena je promena upisa mešovite svojine u privatnu svojinu društva.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je shodno članu 231. ZPP tužbeni zahtev kao neosnovan odbio sa obrazloženjem da tužilac nije dokazao da je kp br ... KO ... njegovo vlasništvo, a da pravo svojine tuženog na predmetnom zemljištu proizlazi iz same statusne promene pravnog prethodnika tuženog i samog tuženog, kojima je društvena svojina prešla u mešovitu, a zatim u privatnu svojinu. Prema obrazloženju prvostepene odluke, tuženi je dokazao da je od izmena Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa dana 04.07.1996. godine, na osnovu zakonite i savesne državine, pre pokretanja ove parnice dana 10.04.2012. godine, na predmetnoj katastarskoj parceli stekao pravo svojine, sa kojim je i upisan u katastar nepokretnosti.

Drugostepeni sud je izloženo činjenično stanje prihvatio kao pravilno i potpuno utvrđeno, pa je ocenio da je prvostepeni sud pravilno zaključio da je sporna katastarska parcela pravnom prethodniku tuženog data radi izgradnje objekata. Navedni zaključak zasnovan je na ugovoru o učešću i investicionoj izgradnji i organizaciji odmarališta, zaključenom između Zajednice za organizaciju odmora radnika Beograd, osnovane pod nazivom Uprava odmarališta Republičkog odbora prijatelja prirode za Srbiju, sa statusom društvene organizacije i Fabrike reznog alata Čačak dana 02.04.1966. godine i na ugovoru o učešću u investicionoj izgradnji i organizaciji odmarališta, zaključenom između Zajednice i Elektronske industrije Niš dana 18.06.1968. godine, radi gradnje, između ostalog, i odmarališta Zlatarska jezera u Radoini. Obrazlažući svoju odluku drugostepeni sud je naveo da je transformacija oblika svojine na zemljištu iz društvene, upisane u posedovni list bez isprava, preko mešovite do privatne svojine tuženog izvršena na osnovu statusnih promena tuženog, a da kp br ... KO ... predstavlja izgrađeno građevinsko zemljište na kome se nalaze svi objekti upisani u list nepokretnosti ili ostaci tih objekata.

Vrhovni sud je nižestepene presude ukinuo nalazeći da su zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava, koje je za posledicu imalo pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje.

Odluka prvostepenog suda, kojom je primenom pravila o teretu dokazivanja tužbeni zahtev odbijen kao neosnovan, zasnovana je na stanovištu da tužilac nije dokazao da je predmetna katastarska parcela njegovo vlasništvo, a da je tuženi dokazao da je redovnim održajem svojinu na tom izgrađenom građevinskom zemljištu stekao kroz transformaciju društvene svojine svog uknjiženog pravnog prethodnika Zajednice za organizaciju odmora radnika Beograd, kome je ova katastarska parcela data radi izgradnje 15 objekata za odmor i rekreaciju radnika, čemu je isti pristupio zaključenjem ugovora o učešću u investicionoj izgradnji i organizaciji odmarališta sa Fabrikom reznog alata Čačak dana 02.04.1966. godine i sa Elektronskom industrijom Niš dana 18.06.1968. godine. Drugostepeni sud podržava ovo stanovište bazirajući svoju odluku pretežno na pravnom institutu izgradnje postojećih objekata sopstvenim sredstvima i na transformaciji oblika svojine od društvene do privatne na osnovu promene pravne forme tuženog.

Međutim, iz izveštaja RGZ SKN Novi Pazar broj 952-126/10 od 03.11.2011. godine, dostavljenog uz tužbu, sledi da je prema premeru iz 1968. godine katastarska parcela ... KO ... do 1954. godine nosila oznaku 31/7 i vodila se kao pašnjak druge klase površine 3 ha 99 ari, da je na njoj već tada bilo izgrađeno 6 zgrada površine 20 ari i da je u posedovnom listu ... KO .... bila uknjižena kao državno dobro Hidrogradnje Vlasina, umesto koje je 1962. godine upisana promena u Limske hidroelektrane, kakvo stanje se zadržalo do 1971. godine.

Tokom 1971. godine, u posedovni list ... KO ..., na kp br ... bez isprava je uknjižena Zajednica za organizaciju odmora radnika Beograd, u kom listu je pod istim brojem ova parcela ostala upisana i nakon njene podele izdvajanjem kp br ... tokom 1982. godine. Kada je 2004. godine formiran katastar nepokretnosti za KO ..., podaci iz posedovnog lista ... KO ... preuzeti su u list nepokretnosti ... KO ..., a 2010. godine – na osnovu izvoda iz Agencije privrednih subjekata DP 86245/09 od 05.08.2010. godine, u list nepokretnosti ... umesto Zajednice upisano je Zatvoreno akcionarsko društvo „Rekreaturs“ AD Beograd. Iz izveštaja RGZ SKN Nova Varoš 952-93/17 od 05.07.2017. godine sledi da je oblik svojine – mešovit, upisan na osnovu uvida u sajt Privredne komore Srbije, a da je upis privatne svojine sa udelom tuženog 1/1 izvršen na osnovu njegove statusne promene.

Izložene isprave na kojima su zasnovane nižestepene presude, shodno članu 228. ZPP nisu dovoljna dokazna dokumentacija iz koje je moguće utvrditi na osnovu kog akta je Zajednica za organizaciju odmora radnika Beograd, kao pravni prethodnik tuženog, na kp br. ... KO ..., stekla državinu, odnosno od koga ju je i kada dobila na korišćenje radi izgradnje objekata, ni da li je, kada i na osnovu kojih dozvola nadležnih organa zgrade gradila i koliko objekata je izgradila udruženim sredstvima (jer iz isprava sledi da je do uknjižbe stanja poseda Zajednice na predmetnoj katastarskoj parceli već bilo 6 objekata).

Osim toga, iz postojećih isprava nije moguće utvrditi da li su objekti koje je Zajednica udruženim sredstvima gradila, bili njen osnovni kapital da bi transformacijom oblika organizovanja oni postali imovina tuženog, čija pravna forma od društvene (kakva je bila Zajednica) do akcionarskog društva (kakav je aktuelno tuženi) ne može biti osnov za izmenu prava svojine u katastastru nepokretnosti.

Takođe, članom 46. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa propisano je da svojina prestaje napuštanjem stvari (prvi stav), koja se smatra napuštenom kada njen vlasnik na nesumnjiv način izrazi volju da više ne želi da je drži (drugi stav), dok je članom 47. stav 1. istog zakona propisano da pravo svojine prestaje propašću stvari.

Iz nalaza građevinskog veštačenja proizlazi da su od 15 objekata upisanih u katastru nepokretnosti, na terenu očuvani neupotrebljivi objekat broj 1 i deo parcijalno urušenog objekta broj 2, dok su svi ostali objekti srušeni do temelja ili imaju delimično očuvane zidove i urušene krovove, a sama katastarska parcela je neodržavana i zaparložena.

Navedenu zakonsku regulativu nižestepeni sudovi nisu doveli u vezu sa postojećim stanjem na terenu.

Dakle, kada izvedenim dokazima pouzdano utvrdi osnov poseda predmetne katastarske parcele od strane tuženikovog pravnog prethodnika Zajednice za organizaciju odmora radnika, kada utvrdi da li su i koji objekti i na osnovu kojih dozvola nadležnih organa građeni od strane tuženikovog pravnog prethodnika, te da li su ti objekti bili osnovna sredstva Zajednice čiji je tuženi pravni sledbenik i na osnovu kojih zakonskih propisa se stanje poseda Zajednice, kao društvene organizacije, transformisalo u pravo privatne svojine tuženog, te da li stanje objekta (srušeni, neupotrebljivi i neodržavani, locirani na zapuštenoj katastarskoj parceli) može upućivati na zaključak da je tuženi realni titular prava svojine na predmetnoj nepokretnosti, prvostepeni sud će pravilnom primenom materijalnog prava odlučiti o osnovanosti tužbenog zahteva i za takvu svoju odluku dati jasne i potpune razloge.

Na osnovu izloženog, primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković