U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Slobodan Golubović, advokat iz ..., protiv tuženih Republike Srbije – Ministarstvo unutrašnjih poslova, koju zastupa Državno pravobranilaštvo i BB iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužene Republike Srbije – Ministarstvo unutrašnjih poslova, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2226/19 od 17.09.2020. godine, u sednici veća održanoj 08.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene Republike Srbije – Ministarstvo unutrašnjih poslova, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2226/19 od 17.09.2020. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 1606/17 od 15.05.2018. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i utvrđeno da je tužilja nosilac prava svojine na dvosobnom stanu broj ..., površine 53 m2 koji se nalazi u Ulici ... broj ... u ..., na KP ..., LN ... KO ..., što su tuženi dužni da priznaju i trpe, pri čemu presuda ima služiti tužilji kao osnov za upis prava svojine na predmetnoj nepokretnosti pri Republičkom geodetskom zavodu – nadležnoj Službi za katastar nepokretnosti; stavom drugim izreke, obavezana je tužena Republika Srbija – Ministarstvo unutrašnjih poslova da tužilji naknadi troškove parničnog postupka od 385.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 2226/19 od 17.09.2020. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužene Republike Srbije – Ministarstvo unutrašnjih poslova i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 1606/17 od 15.05.2018. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena Republika Srbija – Ministarstvo unutrašnjih poslova je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, ... 18/20), Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. stav 1. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u svojstvu kupca dana 04.04.1995. godine zaključila sa sada pok. VV, pravnim prethodnikom tuženog BB, kao prodavcem, Ugovor o kupoprodaji nepokretnosti dvosobnog stana broj ..., površine 53 m2, koji se nalazi u Ulici ... ... u ..., na KP br. ..., koji ugovor je overen pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu Ov. br. .../... dana 04.04.1995. godine. Ugovorom o kupoprodaji od 04.04.1995. godine, pored ostalog, konstatovano je da je prodavac vanknjižni vlasnik predmetnog stana (član 1.), da je danom overe ugovora kupac isplatio prodavcu u celosti kupoprodajnu cenu i da je prodavac predao kupcu ključeve od stana i uveo je u posed (član 5.). Tužilja je u celosti isplatila kupoprodajnu cenu stana i istog dana ušla u posed nepokretnosti i od tada ima nesmetanu državinu na predmetnom stanu. Prodavac navedenog stana, sada pok. VV preminula je 02.08.2015. godine, a ista je majka tuženog BB, koja je stan stekla na osnovu ugovora o poklonu koji je u svojstvu poklonoprimca zaključila sa svojim suprugom sada pok. GG, ocem tuženog BB, dok je GG predmetni stan stekao na osnovu overenog ugovora o otkupu nepokretnosti na kojoj je pravo raspolaganja imala SFRJ, zaključenog u svojstvu kupca sa SFRJ – Radna zajednica Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove br. 10858/2 od 28.11.1991. godine, overenog pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu dana 05.12.1991. godine. U svojstvu kupca, GG je sa Državom SRJ – Saveznim ministarstvom za unutrašnje poslove zaključio Aneks ugovora o otkupu predmetnog stana br. ... od 10.05.1993. godine, koji je overen pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu Ov. br. .../... dana 15.05.1993. godine. Aneks ugovora o otkupu stana od 10.05.1993. godine ima za predmet usaglašavanje uslova za otkup stana sa propisima donetim posle zaključenja ugovora o otkupu, određena je ugovorna cena za otkup stana na dan 30.12.1992. godine, kao i iznos ostatka ugovorene cene na taj dan. Prema potvrdi Saveznog ministarstva za unutrašnje poslove 33-01 br. 16482/2 od 13.05.1993. godine i priložene priznanice, kupac GG je isplatio kupoprodajnu cenu stana broj ..., u Ulici ... broj ... u ..., te je prodavac saglasan da se kupac bez saglasnosti prodavca, Saveznog ministarstva za unutrašnje poslove, uknjiži kao vlasnik predmetnog stana. Tuženi BB tokom postupka nije sporio činjenične navode tužbe, da je predmetni stan njegov otac otkupio po ugovoru i aneksu ugovora o otkupu, da je u vreme otkupa živeo sa roditeljima u stanu, da je stan njegov otac poklonio majci koja je sa tužiljom zaključila ugovor o kupoprodaji predmetnog stana 04.04.1995. godine, kada je tužilja isplatila kupoprodajnu cenu, a njegova majka joj predala stan u državinu, nakon čega su se on i majka preselili u ... . Zna da je kupoprodaja obavljena preko advokata i da su tom prilikom njegovi roditelji predali tužilji celokupnu dokumentaciju kojom su dokazivali vlasništvo na stanu. Istakao je da između njegovih roditelja i tužilje nije nikada bilo spora oko kupoprodaje, da su mu roditelji preminuli, da je on njihov jedini pravni sledbenik – naslednik i da nakon njihove smrti predmetni stan nije bio predmet raspravljanja zaostavštine. Kako tužilja ne poseduje sve ugovore kojima bi dokaza pravni sled prometa nepokretnosti stana broj ... u Ulici ... ... podnela je 04.04.2017. godine tužbu za utvrđenje prava svojine održajem na predmetnom stanu.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje, pravilno primenili materijalno pravo, dajući jasne i pravilne razloge u svojim odlukama, koje prihvata i ovaj sud. Nižestepeni sudovi su pravilno ocenili da je neosnovan prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tužene Republike Srbije i to da Ministarstvo unutrašnjih poslova nije pravni sledbenik prava i obaveza Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove koji je kao organ SFRJ zaključio ugovor o otkupu stana sa GG. Ovo sa razloga što je odredba člana 2. Priloga A Sporazuma o pitanjima sukcesije sadržanog u Zakonu o potvrđivanju sporazuma o pitanjima sukcesije, koja propisuje da je nepokretna državna imovina koja se nalazila na teritoriji SFRJ preneta Državi sukcesoru na čijoj teritoriji se imovina nalazila, što je nesumnjivo u vreme zaključenja Aneksa ugovora iz 1993. godine bila Savezna Republika Jugoslavija, koja je u ime prodavca zaključila aneks ugovora o otkupu, SRJ – Savezno ministarstvo za unutrašnje poslove, a da je nakon toga formirana Državna zajednica Srbija i Crna Gora čiji je pravni sledbenik Republika Srbija, pri čemu se sporna nepokretnost nalazi na teritoriji Republike Srbije – u Beogradu, zbog čega po oceni nižestepenih sudova tužena Republika Srbija – Ministarstvo unutrašnjih poslova jeste pasivno legitimisana u ovoj parnici.

Pravo svojine na nepokretnosti po osnovu pravnog posla u smislu člana 33. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa stiče se upisom u javne knjige. Međutim, za sticanje prava svojine po osnovu ugovora o otkupu stana nije nužno izvršiti upis prava svojine. Od predviđena dva uslova dovoljno je ispunjenje samo jednog, jer upis u tom slučaju nije konstitutivnog već deklarativnog karaktera. Ovo odstupanje od opšteg pravila proizilazi iz odredbi Zakona o stanovanju (ranije Zakona o stambenim odnosima), koji je dozvolio otkup i propisao sve bitne uslove za zaključenje ugovora o otkupu počev od subjekta prava na otkup do načina utvrđivanja otkupne cene. To znači da pravo na otkup izvire iz samog zakona, a ne prava svojine prethodnika, zbog čega kod ovog sticanja preovlađuju elementi originarnog, a ne derivativnog sticanja. Za originarno sticanje (sticanje po osnovu zakona, nasleđivanja i odlukom državnog organa) upis nije nužan uslov, pa je sticanje definitivno stečeno nastankom punovažnog pravnog osnova, jer ugovor o otkupu stana ima stvarnopravno – svojinsko, a ne obligaciono dejstvo.

Uvidom u RGZ SKN, shodno odredbi člana 62. Zakona o državnom premeru i katastru (kojim je propisano da podaci katastra nepokretnosti su javni i svako može tražiti da izvrši uvid u te podatke pod uslovima određenim ovim zakonom (stav 1); niko se ne može pozvati na to da mu podaci upisani u katastru nepokretnosti nisu bili ili nisu mogli biti poznati niti to može dokazivati (stav 2.), utvrđeno je da predmetni stan nije uknjižen, a stambena zgrada za kolektivno stanovanje u kojoj se isti nalazi, a koja se nalazi na KP br. ... opština ..., upisana je kao državna svojina Republike Srbije 1/1.

U toku postupka je utvrđeno da je sada pokojni GG ugovorom o otkupu stana na istom stekao pravo svojine, da je isti poklonio svojoj sada pokojnoj supruzi VV koja je sa tužiljom zaključila Ugovor o kupoprodaji predmetnog stana Ov. br. .../... dana 04.04.1995. godine, da su ugovorne prestacije u celosti izvršene – tužilja je u celini isplatila kupoprodajnu cenu i uvedena je u posed i državinu istog, tužilja se od 01.05.1995. godine vodi kao korisnik uključen u SON bazu JKP „Infostan tehnologije“ i druge komunalne usluge; od 1995. godine tužilja je u savesnoj, mirnoj, neprekidnoj i nesmetanoj državini, pa je tužbeni zahtev tužilje osnovan, jer su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za primenu člana 28. stav 2. i 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa kako su to pravilno utvrdili nižestepeni sudovi. Po samom zakonu održajem se stiče pravo svojine na nepokretnoj stvari u trenutku kada nastupe one pravne činjenice na koje zakon nadovezuje neposredno sticanje prava svojine, pa upis tako stečene svojine u zemljišne knjige – katastar nepokretnosti na osnovu utvrđujuće presude, ima deklarativan, a ne konstitutivan karakter.

Neosnovani su revizijski navodi usmereni na istaknuti prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tužene Republike Srbije – Ministarstva unutrašnjih poslova, koji su već isticani u žalbenom postupku i pravilno cenjeni od strane drugostepenog suda, koje razloge prihvata i ovaj sud. Naime, revizijski navodi da tužena Republika Srbija nije pasivno legitimisana u ovoj parnici, jer Ministarstvo unutrašnjih poslova nije pravni sledbenik prava i obaveza Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove, nisu osnovani, pored razloga navedenih od strane nižestepenih sudova i sa razloga što u ovoj parnici nije tuženo Ministarstvo unutrašnjih poslova, jer isto nema svojstvo pravnog lica i ne može biti stranka u postupku, već je tužena Republika Srbija koja ima stranačku sposobnost u parnici, a koja je shodno navedenim podacima iz katastra nepokretnosti pasivno legitimisana.

Sa iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi da je pobijanom presudom pogrešno primenjeno materijalno pravo.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka doneta shodno članu 153, 154. i 163. ZPP.

Kako se revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, Vrhovni sud je reviziju tužene Republike Srbije – Ministarstva unutrašnjih poslova odbio kao neosnovanu i odlučio kao u izreci presude primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić