Presudom Višeg suda u Pančevu Gžrr1 113/22 od 24.05.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u delu stava prvog izreke i u stavu drugom izreke i presuđeno tako što je obavezana tužena da tužiocu na ime naknade imovinske štete izazvane povredom prava na suđenje u razumnom roku u predmetu Osnovnog suda u Surdulici, Sudska jedinica u Vladičinom Hanu I 953/2012 isplati iznos nenaplaćenog potraživanja u izvršnom postupku u iznosu od 242.866,92 dinara od čega na iznos od 116.559,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.03.2012. godine do konačne isplate i na iznos od 126.307,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.04.2012. godine do isplate koji iznos treba platiti iz budžetskih sredstava Republike Srbije i da mu naknadi troškove postupka u iznosu oud 66.300,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog izreke kojim je odbijen tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tužena da mu po istom osnovu isplati iznos nenaplaćenog potraživanja u izvršnom postupku u iznosu od još 9.748,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.03.2012. godine do isplate kao i iznos od 22.052,00 dinara na ime troškva izvršnog postupka, ukupno 31.800,00 dinara. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložila da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse, pa je iz navedenih razloga odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu odredbe člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem Osnovnog suda u Surdulici, Sudska jedinica u Vladičinom Hanu R4I 182/2020 od 01.06.2020. godine usvojen je zahtev predlagača i utvrđeno da je predlagaču, ovde tužiocu, u postupku koji se vodi pred Osnovnim sudom u Surdulici, Sudska jedinica u Vladičinom Hanu u predmetu I 953/12 povređeno pravo na suđenje u razumnom roku. U obrazloženju rešenja navedeno je da je rešenjem istog suda R4I 468/18 od 06.008.2018. godine već utvrđena povreda prava predlagača ovde tužioca na suđenje u razumnom roku u izvršnom predmetu istog suda pod istim brojem i naloženo postupajućem sudiji da u roku od četiri meseca okonča postupak izvršenja u navedenom predmetu i da obavesti postupajućeg sudiju o preduzetim radnjama. Tužilac je 23.04.2012. godine, u predmetu I 953/12, u svojstvu izvršnog poverioca protiv izvršnog dužnika AA iz mesta ..., ..., kao vlasnika i osnivača „MD Kompani“ PTUR ..., podneo predlog za izvršenje radi naplate glavnog duga u iznosu od 126.307,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.03.2012. godine do isplate i u iznosu od 126.307,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.04.2012. godine do isplate kao troškove izvršnog postupka u iznosu od 22.052,00 dinara, na osnovu izvršne isprave poravnanja Privrednog suda u Pančevu P 618/11 od 21.02.2012. godine, koje je izvršenje određeno rešenjem o izvršenju od 12.06.2012. godine. Tokom izvršnog postupka isplaćen je deo duga izvršnog poverioca u iznosu od 31.800,00 dinara, a sudski izvršitelj je izvršio poslednju radnju u postupku 09.05.2014. godine, kada je izvršena druga prodaja javnim nadmetanjem, nakon čega izvršne radnje nisu preduzimane do 28.02.2020. godine kada je predmet ustupljen javnom izvršitelju Mirjani Rinčić iz Leskovca, koja je 24.08.2020. godine donela zaključak o sprovođenju izvršenja na osnovu donetog rešenja o izvršenju II 953/2012 od 12.06.2012. godine, zakazala popis i procenu od 24.08.2020. godine kada izvršni dužnik nije zatečen kod kuće. Daljeg postupanja nije bilo. Izvršni poverilac, ovde tužilac, nije doprineo dužini trajanja postupka.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio kao neosnovan tužbeni zahtev zaključujući da, u smislu člana 4, 10, 11, 22. 31. i 33. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku te člana 172. Zakona o obligacionim odnosima, tužilac nije dokazao da postoji uzročno-posledična veza da je dužina trajanja izvršnog postupka tj. utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku i njegovo vođenje dovelo do toga da tužilac ne bude naplaćen sa svojim potraživanjem.

Drugostepeni sud je zaključujući da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je u celosti odbio tužbeni zahtev tužioca, preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev u pretežnom delu, ocenjujući da Republika Srbija odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih i izvršnih sudskih odluka uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku i da je utvrđena uzročno-posledična veza između povrede prava na suđenje u razumnom roku i nenaplaćenih potraživanja, odnosno da je isključivi razlog nemogućnosti naplate potraživanja neadekvatno postupanje suda odnosno organa koji sprovodi izvršni postupak, zbog čega je povreda prava na suđenje u razumnom roku dovela do nenaplaćenosti potraživanja izvršnog poverioca.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište drugostepenog suda zasnovano je na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

U konkretnom slučaju tužilac potražuje naknadu imovinske štete zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku u predmetu izvršenja protiv pravnog lica- privatnog privrednog društva. Da bi dokazao osnovanost ovakvog potraživanja u ovom sporu tužilac je morao dokazati da je štetu pretrpeo nedozvoljenim radnjama i ponašanjem organa tužene, odnosno da bi svoje potraživanje naplatio u izvršnom postupku, da je izvršni sud postupao efikasno, jer se odgovornost tužene za naknadu sporne materijalne štete ne može zasnovati isključivo na činjenici da je rešenjem suda utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku.

Po oceni Vrhovnog kasacinog suda, pravilo o objektivnoj odgovornosti Republike Srbije, primenjeno na slučaj naknade imovinske štete zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku, ne znači da je utvrđenjem povrede tog prava tužilac stekao pravo na naknadu imovinske štete koju je tužena dužna da mu nadoknadi.

Uslov za odgovornost tužene u konkretnom slučaju je postojanje uzročno-posledične veze između rada njenih organa i nastale štete u smislu odredbe člana 154. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima. Pored toga, tužilac u toku ovog parničnog postupka nije dokazao na osnovu člana 231. ZPP da bi novčani iznos naplatio popisivanjem pokretnih stvari njihovom procenom i prodajom ili da bi se uz angažovanje suda, da se delotvornim vođenjem izvršnog postupka pronađe druga imovina izvršnog dužnika, te unovči i proda, da bi na takav način dobijen iznos bio dovoljan za isplatu tužiočevog utvrđenog potraživanja na osnovu izvršne isprave poravnanja Privrednog suda u Pančevu P 618/11 od 21.02.2012. godine i da bi kod takve pozitivne imovinske sposobnosti isključivo zbog nepravilnog ili nezakonitog rada organa tužene za koju ona odgovara izostalo potpuno namirenje tužioca u izvršnom postupku. Prema zaključku usvojenom na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda od 02.11.2018. godine Republika Srbija odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih i izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa koja su bez njihove krivice ostala neizvršena i u postupku stečaja vođenom nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku. Prema dopunjenom zaključku usvojenom na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda od 27.09.2019. godine (kojim je dopunjen navedeni zaključak) u pogledu izvršnih dužnika fizičkih i pravnih lica koji ne spadaju u navedenu kategoriju, nužno je utvrđivati uzročno-posledičnu vezu između povrede prava na suđenje u razumnom roku i nenaplaćenog potraživanja, te utvrđivati da je upravo isključivi razlog nemogućnosti naplate tih potraživanja neadekvatno postupanje suda. Nužno je dokazati da je dužnik u trenutku pokretanja postupka za naplatu imao dovoljno novčanih sredstava u imovini i da je mogao da se naplati da je sud efikasno postupao i preduzimao delotvorne radnje u cilju naplate propisane odgovarajućim Zakonom o izvršenju. Prema tome, u konkretnom slučaju nije ostvaren uslov za odgovornost Republike Srbije jer se odluke donete protiv društvenih preduzeća po osnovu potraživanja iz radnih odnosa ne mogu izjednačiti sa odlukama protiv privatnih preduzeća donetih po osnovu potraživanja koja su proistekla iz komercijalnog odnosa. Okolnost što tužilac svoje potraživanje prema privatnom pravnom licu nije namirio u celosti ne može se staviti na teret tuženoj jer tužilac u smislu člana 231. ZPP nije dokazao da je mogao da se naplati iz novčanog iznosa dobijenog prodajom pokretnih i nepokretnih stvari izvršnog dužnika, odnosno da bi taj iznos bio dovoljan za isplatu njegovog utvrđenog potraživanja i da je izostalo potpuno namirenje tužioca u izvršnom postupku isključivo zbog nepravilnog ili nezakonitog rada izvršnih organa za koji odgovara tužena.

Republika Srbija ne može odgovarati za komercijalna potraživanja prema izvršnom dužniku pravnom licu koje je poslovalo s kapitalom u privatnoj svojini i sa kojim je tužilac slobodnom voljom stupio u komercijalni odnos. U konkretnom slučaju tužilac ima potraživanje koje proističe iz komercijalnog odnosa sa „MD Kompani“ PTUR ..., a Republika Srbija nema obavezu da tužiocu naknadi materijalnu štetu po osnovu člana 31. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku jer se odredba ovog člana odnosi na materijalnu štetu koja nastane zbog dužine trajanja sudskog postupka, a ne zbog neisplaćivanja duga od strane izvršnog dužnika koje je pritom poslovalo kapitalom u privatnoj svojini. Na osnovu svega iznetog osnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava u pobijanoj odluci.

Tužena je uspela u postpuku po reviziji pa joj na osnovu člana 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP pripadaju troškovi revizijskog postupka. visina je odmerena na ime opredeljenih traženih troškova za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ove parnične radnje.

Na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom i trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Spomenka Zarić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić