O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Kragujevcu P 7/20 od 24.03.2021. godine, stavom 1. izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno da je nezakonita upisana hipoteka prvog reda na porodičnoj stambenoj zgradi u ..., ulica ... br. ..., postojeća na kat. parceli .../... opisana u V listu – 1 deo: Podaci o zgradama i drugim građevinskim objektima i nosiocima na njima i to: broj zgrade 1, način korišćenja – porodična stambena zgrada, broj etaža – prizemlje i potkrovlje, pravni status objekta – objekat preuzet iz zemljišnih knjiga, koja hipoteka je upisana na iznos od 7.000.000,00 dinara, na osnovu Ugovora o investicionom kreditu, overenog kod Prvog opštinskog suda u Beogradu pod brojem III Ov .../... dana 23.06.2006. godine zaključenog između Društva za proizvodnju, trgovinu i usluge „BB“ d.o.o. ..., kao korisnika kredita i tuženog, kao davaoca kredita, a u kom ugovoru se pojavljuje kao zalogodavac VV iz ..., upisana hipoteka prvog reda nezakonita, jer je upisana na zajedničkoj svojini i stečena je u bračnoj zajednici tužilje i VV iz ... . Stavom 2. izreke, naloženo je Službi za katastar nepokretnosti Kragujevac da izvrši brisanje založnog prava prvog reda na porodičnoj stambenoj zgradi broj 1 na kat. parceli .../... upisana u Listu nepokretnosti ... KO ..., na osnovu ugovora o investicionom kreditu overenog kod Prvog opštinskog suda u Beogradu pod brojem Ov .../... dana 23.06.2006. godine. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužilji isplati troškove parničnog postupka u iznosu od 325.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž 176/22 od 05.05.2022. godine, stavom I izreke, odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio presudu Višeg suda u Kragujevcu P 7/20 od 24.03.2021. godine u stavovima 1. i 3. izreke. Stavom II izreke, preinačena je presuda Višeg suda u Kragujevcu P 7/20 od 24.03.2021. godine u stavu 2. izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje da se naloži Službi za katastar nepokretnosti Kragujevac da izvrši brisanje založnog prava prvog reda na porodičnoj stambenoj zgradi broj 1 u ..., ulica ... br. ..., postojeća na kat. parceli .../... opisana u V listu – 1 deo: Podaci o zgradama i drugim građevinskim objektima i nosiocima na njima i to: broj zgrade 1, način korišćenja – porodična stambena zgrada, broj etaža – prizemlje i potkrovlje, pravni status objekta – objekat preuzet iz zemljišnih knjiga, upisanu listu nepokretnosti broj ... K.O. ..., na osnovu Ugovora o investicionom kreditu overenog kod Prvog opštinskog suda u Beogradu pod brojem III Ov .../... dana 23.06.2006. godine. Stavom III izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova povodom izjavljene žalbe.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju protiv stavova I i III izreke, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Ispitijući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23), Vrhovni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge bitne povrede postupka, koje saglasno članu 407. stav 1. ZPP, mogu biti revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, između Društva za proizvodnju, trgovinu i usluge „BB“ d.o.o. ..., kao korisnika kredita, i tuženog, kao davaoca kredita, zaključen je Ugovor o investicionom kreditu 12.06.2006. godine, koji je sudski overen 23.06.2006. godine. Ovim ugovorom korisniku je odobren investicioni kredit u iznosu od 7.000.000,00 dinara, a kao instrument obezbeđenja vraćanja kredita predviđeno je ustanovljavanje izvršne vansudske hipoteke prvog reda u korist tuženog. U okviru ugovora je odredba kojom se VV, suprug tužilje, kao upisani vlasnik nepokretnosti, obavezao da kao obezbeđenje navedenog potraživanja upiše hipoteku prvog reda u korist tuženog na stambenoj zgradi na kat. parceli .../... upisanoj u ZK telo broj II ZKUL ... KO ... . Na osnovu date založne izjave izvršen je u korist tuženog upis izvršne vansudske hipoteke na predmetnoj nepokretnosti. Tužilja i VV bili su u vanbračnoj zajednici od 1990. godine, a brak su zaključili 04.09.1993. godine. U toku trajanja njihove zajednice, u periodu od 1991. godine do 2005. godine, zajedničkim sredstvima i radom sagradili su predmetnu nepokretnost. Pravnosnažnom presudom na osnovu priznanja od 12.08.2016. godine, utvrđeno je da predmetna nepokretnost predstavlja zajedničku imovinu tužilje i supruga VV i da se tužilja upisuje kao zajedničar na toj nepokretnosti. Založnu izjavu na osnovu koje je zasnovana hipoteka, VV je dao bez saglasnosti tužilje kao supruge.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev tužilje za utvrđenje ništavosti hipoteke. Ovo stoga što je hipoteka zasnovana na predmetu zajedničke bračne imovine tužilje i njenog supruga VV na osnovu njegove založne izjave, koji je upisan kao vlasnik u javnim knjigama, a bez pisanog sporazuma o deobi, bračnog ugovora ili sudske deobe, odnosno bez pisane i overene izjave o saglasnosti tužilje kao drugog supružnika za takvo raspolaganje, pa hipoteka predstavlja ništav pravni posao koji je protivan prinudnim propisima iz člana 174. stav 3. Porodičnog zakona u vezi sa članom 6. stav 2. i članom 9. i 10. stav 1. Zakona o hipoteci.

Vrhovni sud nalazi da su nižestepeni sudovi odlučujući o zahtevu za utvrđenje ništavosti hipoteke pogrešno primenili materijalno pravo, iz kog razloga se ne može prihvatiti njihov pravni zaključak kao pravilan.

Odredbom člana 205. stav 1. tačka 1. ZPP, propisano je da više lica mogu jednom tužbom da tuže, odnosno da budu tuženi (suparničari), ako su u pogledu predmeta u pravnoj zajednici ili ako njihova prava, odnosno obaveze proističu iz istog činjeničnog i pravnog osnova, a članom 210. istog zakona, propisano je da ako se po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa spor može da se reši na jednak način prema svim suparničarima (jedinstveni suparničari), oni se smatraju kao jedna parnična stranka, tako da se kad pojedini suparničari propuste neku parničnu radnju, dejstvo parničnih radnji koje su izvršili drugi suparničari odnose i na one koji te radnje nisu preduzeli. Članom 211. istog zakona, propisano je da nužno suparničarstvo postoji ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalnopravnog odnosa (stav 1), a ako sva lica iz stava 1. ovog člana nisu obuhvaćena tužbom kao stranke, sud će da odbije tužbeni zahtev. O nužnom suparničarstvu sud vodi računa po službenoj dužnosti (stav 3).

Zakonom o hipoteci („Službeni glasnik RS“, br. 115/05) u odredbi člana 2. propisano je da je hipoteka založno pravo na nepokretnosti, koje ovlašćuje poverioca da, ako dužnik ne isplati dug o dospelosti zahteva naplatu potraživanja obezbeđenog hipotekom iz vrednosti nepokretnosti, pre običnih poverilaca i pre docnijih hipotekarnih poverilaca, bez obzira u čijoj svojini se nepokretnost nalazi.

Odredbom člana 6. stav 2. istog zakona, propisano da je se hipoteka na nepokretnoj stvari u zajedničkoj svojini zasniva se samo na celoj nepokretnoj stvari i uz saglasnost svih zajedničara.

Odredbom člana 103. Zakona o obligacionim odnosima, propisano je da je ništav ugovor koji je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima ako cilj povređenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju ili ako zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo.

U konkretnom slučaju, tužilja tužbom traži utvrđenje ništavosti hipoteke upisane u katastru nepokretnosti u korist tuženog, kao hipotekarnog poverioca, a koja je zasnovana na osnovu založne izjave njenog supruga VV, kao hipotekarnog dužnika, na nepokretnosti koja predstavlja njihovu zajedničku imovinu. S obzirom na ovakvu vrstu sadržine pravne zaštite koja se tužbom traži, ne postoji potpuna procesna zajednica na strani tuženih, kao nužnih jedinstvenih suparničara, budući da tužbom nije obuhvaćen VV, hipotekarni dužnik. Nepotpuna pasivna legitimacija vodi odbijanju tužbenog zahteva iz kog razloga su nižestepene presude preinačene.

Iz napred navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP, pripadaju troškovi postupka prema ostvarenom uspehu u sporu u iznosu od 213.000,00 dinara. Reč je o troškovima u vezi sa zastupanjem od strane advokata i to za sastav jednog obrazloženog podneska u iznosu od 30.000,00 dinara i za zastupanje na dva održana ročišta u iznosu od po 31.500,00 dinara, te sastava žalbe i revizije u iznosu od po 60.000,00 dinara, sve prema važećoj AT. Tuženom nisu priznati troškovi na ime sudskih taksi, budući da u tom delu zahtev tuženog nije opredeljen u smislu člana 163. stav 2. ZPP. Iz navedenih razloga odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković