U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik u postupku po reviziji Marica Petrović, advokat iz ..., protiv tuženih Republike Srbije - Ministarstvo privrede, koju zastupa Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Kragujevcu i JP „Putevi Srbije“ a.d. Beograd, i umešača na strani tuženih Opština Batočina, koju zastupa pravobranilac Opštine Rača, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 289/22 od 24.05.2022. godine, u sednici održanoj 31.01.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 289/22 od 24.05.2022. godine u odbijajućem delu iz stavova drugog i četvrtog izreke i stava petog izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Kragujevcu P 81/20 od 24.09.2021. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena Republika Srbija, Ministarstvo privrede da isplati tužiocu na ime naknade štete iznos od 1.074.645,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 24.09.2021. godine do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu u kome je tužilac tražio da mu se isplati još iznos od 460.562,40 dinara (razlika potraživanog iznosa od 1.535.208,00 dinara i dosuđenog iznosa iz stava prvog izreke od 1.074.645,60 dinara) sa zakonskom zateznom kamatom od 23.05.2014. godine do isplate. Stavom trećim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena Republika Srbija, Ministarstvo privrede da tužiocu isplati na ime izgubljene dobiti iznos od 2.026.941,69 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 24.09.2021. godine do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu u kome je tužilac tražio da mu se dosudi još iznos od 3.521.425,88 dinara (kao razlika potraživanog iznosa od 5.548.367,57 dinara i dosuđenog iznosa iz stava trećeg izreke od 2.026.941,69 dinara) sa zakonskom zateznom kamatom od 05.08.2014. godine do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca u odnosu na tuženog JP „Putevi Srbije“ a.d. Beograd kojim je tražio da se ovaj tuženi solidarno sa tuženom Republikom Srbijom, Ministarstvo privrede obaveže da mu na ime naknade štete isplati iznos od 1.535.208,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.05.2021. godine do isplate, kao i na ime izgubljene dobiti iznos od 5.548.367,57 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 05.08.2014. godine do isplate. Stavom šestim izreke, obavezana je tužena Republika Srbija da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu ood 356.462,51 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 289/22 od 24.05.2022. godine, ukinuta je presuda Višeg suda u Kragujevcu P 81/20 od 24.09.2021. godine i presuđeno tako što je stavom prvim izreke delimično usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena Republika Srbija, Ministarstvo privrede da tužiocu isplati na ime naknade štete iznos od 1.074.645,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 24.09.2021. godine do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca u delu od potraživanog iznosa od 1.535.208,00 dinara do dosuđenog iznosa iz prethodnog stava, odnosno za iznos od 460.562,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.05.2014. godine do isplate. Stavom trećim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena Republika Srbija, Ministarstvo privrede da tužiocu isplati na ime izgubljene dobiti iznos od 2.026.941,69 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 24.09.2021. godine do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca u delu od potraživanog iznosa od 5.548.367,50 dinara do dosuđenog iznosa iz prethodnog stava, odnosno za iznos od 3.521.425,88 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 05.08.2014. godine do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca u odnosu na tuženog JP „Putevi Srbije“ AD Beograd kojim je tražio da se ovaj tuženi solidarno sa tuženom Republikom Srbijom, Ministarstvom privrede obaveže da mu na ime naknade štete isplati iznos od 1.535.208,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.05.2021. godine do isplate, kao i na ime izgubljene dobiti iznos od 5.548.367,57 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 05.08.2014. godine do isplate. Stavom šestim izreke, obavezana je tužena Republika Srbija da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 380.439,68 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u odbijajućem delu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravnosnažnu drugostepenu presudu u pobijanom delu na osnovu člana 403. stav 2. tačka 3. i člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 55/14, 87/18, 18/20 i 10/23, u daljem tekstu ZPP), Vrhovni sud je našao da je revizija tužioca neosnovana.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju koje je utvrdio drugostepeni sud nakon otvaranja rasprave, tužilac je bio vlasnik katastarskih parcela broj .. i .. u KO Batočina ..., obe sa udelom od 2/3 idealna dela. Na katastarskoj parceli broj .. površine 0.22,65 ha tužilac je imao registrovanu preduzetničku radnju auto-otpad počev od 04.12.2009. godine. Ovaj auto-otpad je imao pristup sa lokalne saobraćajnice koja je bila u istom nivou sa parcelom na kojoj se nalazio. Rešenjem o eksproprijaciji od 24.07.2014. godine potpuno je eksproprisana tužiočeva parcela br. .. KO Batočina ... radi izgradnje državnog puta 1. reda - autoputa Kragujevac – Batočina na trasi postojećeg magistralnog puta M-1 i tužiocu je za to isplaćena novčana naknada u iznosu od 2.708.041,93 dinara dana 12.12.2014. godine. Nastavak izvođenja radova na izgradnji prve A faze ovog autoputa predviđen je ugovorom o nastavku izvođenja radova od 03.07.2012. godine čije su ugovorne strane Republika Srbija – Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja u svojstvu naručioca radova, JP „Preduzeće za izgradnju Grada Kragujevca“ kao preduzeća za izgradnju i JP „Putevi Užice“ iz Užica u svojstvu izvođača. Prilikom izgradnje pristupne saobraćajnice za navedeni autoput u toku 2012. godine, na osnovu nalaza i mišenja sudksih veštaka arhitektonske i saobreaćajne struke, utvrđeno je da je došlo do toga da je parcela tužioca ostala ispod nivoa te lokalne saobraćajnice u proseku za 1 metar (visinska razlika) koja je projektovana i izvredena sa poprečnim padom prema izgrađenom betonskom kanalu. Izgradnjom ove saobraćajnice parcela tužioca na kojoj se nalazio auto-otpad nije bila ugrožena u smislu plavljenja atmosferskim vodama sa javne površine, ali je problem plavljenja parcele nastao zbog izgradnje nasipa na susednoj parceli, čime je predmetna parcela ostala u depresiji (rupi) u odnosu na lokalne parcele. Pri tom ne postoji pristupna rampa za savladavanje ove visinske razlike zbog čega je onemogućena vertikalna prohodnost za merodavna vozila (auto-dizalice i auto-prese) namenjena za ovu vrstu delatnosti. Nakon izgradnje autoputa tužiocu je bilo otežano obavljanje delatnosti auto-otpada zbog nemogućnosti ulaska teške mehanizacije na navedenu parcelu, zbog čega se poslovanje auto-otpada obavljalo u osetno smanjenom obimu. Prema usvojenom Planu detaljne regulacije autoputa Kragujevac – Batočina, predmetna parcela je odsečena od direktnog prilaza autoputu, zbog čega je onemogućen ulazak na parcelu za specijalizovane kamione koji donose materijal na auto-otpad i koji su od suštinskog značaja za tužiočevo poslovanje. Tužilac se nije obraćao izvođaču radova – firmi JP „Putevi Užice“ zbog izgradnje nasipa i nemogućnosti prilaza parceli na kojoj je auto-otpad. Usled atmosferskih padavina koje su se desile 2013. godine i tokom poplava 22.05.2014. godine tužilac je pretrpeo štetu jer se voda zadržavala na parceli, zbog čega su polovni auto-delovi na otpadu korodirali. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka mašinske struke utvrđeno je da je vrednost ovih auto-delova pre oštećenja iznosila 2.266.734,00 dinara, a da je njihova vrednost posle oštećenja (usled delovanja vode, vlage i korozije) 731.526,00 dinara, što znači da stvarna šteta zbog oštećenja polovnih auto-delova iznosi 1.535.208,00 dinara. Takođe, u periodu od otvaranja auto-otpada (04.12.2009. godine) do 15.11.2012. godine tužilac je ostvarivao prosečni godišnji prihod od 1.396.176,10 dinara, a nakon 15.11.2012. godine nije ostvarivao nikakve prihode. Tužilac je odjavio radnju 10.04.2015. godine, a auto-otpad nije premestio na drugo mesto jer više nije imao finansijskih sredstava da se bavi navedenom delatnošću. Iz nalaza i mišljenja veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđena je visina tužiočeve izgubljene dobiti zbog prestanka obavljanja delatnosti u iznosu od 2.895.630,98 dinara (za period od 15.11.2012. godine do dana isplate naknade za eksproprisanu nepokretnost 12.12.2014. godine). Visina izgubljene dobiti bi u naredne tri godine iznosila ukupno 2.652.734,59 dinara, što u zbiru čini iznos od ukupno 5.548.365,54 dinar na dan veštačenja 19.03.2017. godine.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev tužioca za naknadu stvarne štete i izgubljene dobiti koju je pretrpeo za period do dana isplate novčane nakande za eksproprisanu nepokretnost (do 12.12.2014. godine) u iznosima utvrđenim veštačenjem, koje je umanjio za 30% za koliko je utvrdio da je tužiočev doprinos nastanku štete. Prema stanovištu ovog suda, doprinos tužioca je u tome što nije preduzeo ništa da smanji štetu, odnosno što se nije obratio izvođaču radova da otkloni uzrok štete – visinsku razliku koja je nastala prilikom izgradnje pristupne saobraćajnice za autoput zbog koje tužilac nije bio u mogućnosti da obavlja svoju delatnost kao ranije, zatim što nije izmestio auto-otpad na drugo mesto iako je znao da će njegova parcela biti eksproprisana radi izgradnje autoputa i što nije sklanjao auto-delove sa otpada kada je došlo do padavina kako bi izbegao da isti korodiraju i budu oštećeni. Iz navedenih razloga drugostepeni sud je primenom člana 192. Zakona o obligacionim odnosima umanjio utvrđene novčane iznose po traženim vidovima štete za doprinos tužioca, nalazaći da je odgovornost za nastalu štetu na tuženoj Republici Srbiji (nadležnom ministarstvu) kao naručiocu radova za izgradnju autoputa. U odnosu na tuženog JP „Putevi Srbije“ AD Beograd je odbio tužbeni zahtev zbog nedostatka pasivne legitimacije jer je utvrđeno da ovaj tuženi nije bio izvođač radova na spornoj deonici autoputa.

Po oceni Vrhovnog suda, stanovište drugostepenog suda zasnovano je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Naime, prema odredbi člana 154. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima (u daljem tekstu: ZOO), ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice. Prema odredbi člana 155. ovog zakona, šteta je umanjenje nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njenog povećanja (izmakla korist), kao i nanošenje drugome fizičkog ili psihičkog bola ili straha (nematerijalna šteta). Prema odredbama člana 189. ZOO, oštećenik ima pravo kako na naknadu obične štete, tako i na naknadu izmakle koristi, a visina štete se određuje prema cenama u vreme donošenja sudske odluke, izuzev slučaja kad zakon naređuje što drugo (stavovi 1. i 2.), a pri oceni visine izmakle koristi uzima se u obzir dobitak koji se mogao osnovano očekivati prema redovnom toku stvari ili prema posebnim okolnostima, a čije je ostvarenje sprečeno štetnikovm radnjom ili propuštanjem (stav 3.). U pogledu naknade materijalne štete važi princip potpune naknade koji je propisan članom 190. ZOO prema kome će sud, uzimajući u obzir i okolnosti koje su nastupile posle prouzrokovanja štete, dosuditi naknadu u iznosu koji je potreban da se oštećenikova materijalna situacija dovede u ono stanje u kome bi se nalazila da nije bilo štetne radnje ili propuštanja. Ovaj princip važi u slučaju isključive odgovornosti štetnika, dok u situaciji kada je oštećenik doprineo da šteta nastane ili da bude veća nego što bi inače bila isti ima pravo samo na srazmeran deo štete prema odredbi člana 192. stav 1. ZOO. U situaciji podeljene odgovornosti, kada je nemoguće utvrditi koji deo štete potiče od oštećenikove radnje, sud će dosuditi naknadu vodeći računa o okolnostima slučaja. Prema odredbi člana 207. ZOO, naručilac i izvođač radova na nepokretnosti solidarno odgovaraju trećem licu za štetu koja mu nastane u vezi sa izvođenjem tih radova.

U konkretnom slučaju utvrđeno je da je zbog izgradnje pristupne saobraćajnice tokom 2012. godine za potrebe deonice autoputa Kragujevac – Batočina tužilac pretrpeo materijalnu štetu zbog nemogućnosti pristupa određenih vozila i teške mehanizacije njegovoj parceli .. KO Batočina ... na kojoj je tada obavljao delatnost auto-otpada, a usled nastanka zemljišne depresije izazvane visinskom razlikom njegove parcele i izgrađene saobraćajnice. Ova visinska razlika je nastala zbog podizanja nasipa na susednoj parceli, a propust izvođača radova je u tome što radi savladavanja nastale visinske razlike nije izgradio odgovarajuću pristupnu rampu za određena vozila neophodna za delatnost auto-otpada. Zbog takve situacije, tužilac je delatnost auto-otpada obavljao u osetno smanjenom obimu u odnosu na period pre izgradnje navedene saobraćajnice, a počev od 15.11.2012. godine nije više obavljao delatnosti i nije ostvarivao prihode. Takođe, nakon obilnih padavina koje su se desile 2013. godine i u maju 2014. godine (kada je došlo i do poplava) tužilac je pretrpeo štetu u vidu oštećenja polovnih auto delova koji su se nalazili na otpadu i koje je tu prodavao.

U situaciji kada tužilac nije tužio izvođača radova (odnosno podneo je tužbu u ovoj pravnoj stvari protiv pravnog lica za koje je utvrđeno da nije bio izvođač radova na spornoj deonici autoputa na kojoj se nalazila njegova parecela), pravilno je drugostepeni sud utvrdio odgovornost tužene Republike Srbije kao naručioca radova primenom člana 207. ZOO. S obzirom na to da tuženi JP „Putevi Srbije“ AD Beograd nije bio izvođač radova na spornoj deonici autoputa, ista nije pasivno legitimisan zbog čega je pravilno pobijanom presudom odbijen tužbeni zahtev u odnosu na ovog tuženog.

Suprotno navodima revizije, Vrhovni sud nalazi da je drugostepeni sud pravilnom primenom odredbi člana 192. ZOO našao da je tužilac kao oštećeni doprineo nastanku oba vida materijalne štete, prihvatajući kao pravilno stanovište suda da je nastanku štete na auto-delovima tužilac doprineo na način što ih u vreme padavina i poplava nije sklonio sa auto-otpada iako je znao za problem zadržavanja vode i vlage zbog visinske razlike terena, niti ih je na bilo koji način zaštitio od korozije i daljeg prodanja. Takođe, nije preduzeo nikakve mere za odvođenje zadržavane vode sa svoje parcele. Takvim pasivnim držanjem, odnosno nečinjenjem tužilac je svesno doprineo da pojedini auto-delovi korodiraju i propadnu. Međutim, kako je osnovni uzrok štete u radovima na nepokretnosti koji su doveli do toga da tužiočeva parcela ostane ispod nivo puta i da se zbog toga nakupljala voda, po oceni revizijskog suda pravilno je drugostepeni sud vodeći računa o okolnostima slučaja opredelio doprinos tužioca nastanku štete sa 30%, u kojoj srazmeri je umanjio utvrđenu visinu obične štete od 1.535.208,00 dinara i dosudio mu po ovom osnovu iznos od 1.074.645,30 dinara.

U pogledu izgubljene dobiti za koju je tužilac dokazao da ju je trpeo zbog nesumnjivo smanjenog obima posla usled nemogućnosti pristupa njegovoj parceli specijalnih kamiona i mehanizacije koji su od značaja za poslovanje auto-otpada, drugostepeni sud je pravilno ocenio da je i ovu vrste štete tužilac mogao da smanji obraćanjem izvođaču radova sa primedbama na izvedene radove, a posebno sa zahtevom za izgradnju odgovarajuće pristupna rampe njegovoj paceli. Ovakvo neangažovanje i pasivnost tužioca kao preduzetnika koji ništa ne čini i ne obraća se naručiocu i izvođaču radova kako bi ukazao na otežane uslove obavljanja svoje privredne delatnosti nakon završenih radova na izgradnji pristupne saobraćajnice autoputu, drugostepeni sud je pravilno ocenio kao njegov doprinos nastanku štete u istom procentu kao i za običnu štete i u tom procentu umanjio utvrđeni iznos izgubljene dobiti od 2.895.630,98 dinara, dosuđujući mu po ovom osnovu iznos od 2.026.941,69 dinara. Pri tome je pravilno ocenio da tužiocu pripada naknada za ovu vrstu štete za period počev od dana kada je tužilac prestao da ostvaruje prihode od svoje delatnosti (15.11.2012. godine) pa do isplate novčane naknade za eksproprisanu nepokretnost (12.12.2014. godine) jer od tog momenta tužilac svakako više ne bi mogao da obavlja delatnost auto-otpada i da po tom osnovu ostvaruje prihode, bez obzira što je svoju preduzetnički radnju odjavio tek 10.04.2015. godine.

U pogledu navoda revizije o roku dospeća zatezne kamate na dosuđene iznose materijalne štete, Vrhovni sud nalazi da je ista pravilno dosuđena tužioca od dana prvostepenog presuđenja u situaciji kada je visina šteta utvrđenja veštačenjem pre donošenja sudske odluke, ali tužilac na kojem je teret dokazivanja nije predložio novo veštačenje kako bi dokazao visinu štete u vreme donošenja sudske odluke prema odredbi člana 189. stav 2. ZOO.

Iz svih izloženih razloga, nisu osnovani revizijski navodi tužioca o pogrešno primenjenom materijalnom pravu.

Zato je Vrhovni sud odlučio kao u izreci ove presude, primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić