U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a navodima revizije tužene neosnovano se ukazuje na bitnu povredu iz odredbe člana 374. stav 1. tog Zakona, učinjenu u postupku pred drugostepenim sudom.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena iz vanbračne zajednice sa GG ima šestoro dece i to: sinove DD (rođen ... godine), ĐĐ (rođen ... godine), EE (rođen ... godine), ŽŽ (rođen ... godine), prema kojima je delimično lišena roditeljskog prava, a deca su zbrinuta u ustanovi socijalne zaštite; kćerke: BB (rođena ... godine) i VV (rođena ... godine), koja nema upisano očinstvo, a obe su smeštene u hraniteljsku porodicu. Tužena je lice bez zaposlenja, bez imovine, korisnica novčane socijalne pomoći, a nakon prestanka vanbračne zajednice sa GG živi u porodičnom domaćinstvu svojih roditelja, sa sinom DD u ... u dvorišnom stanu koji se sastoji od dve sobe, predsoblja i niše, bez kupatila. Vanbračna zajednica tužene i GG je, od zasnivanja, bila disfunkcionalna, obilovala nasiljem, kako verbalnim tako i fizičkim, zbog čega je GG osuđen, pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Vršcu Ki 398/17 od 22.01.2018. godine, na kaznu zatvora u trajanju od jedne godine i dva meseca, uz izrečenu meru bezbednosti obaveznog lečenja alkoholičara zbog krivičnog dela nasilje u porodici iz člana 194. stav 1. KZ. Veštačenjem je utvrđeno da tužena nije u stanju da se samostalno distancira od vanbračnog partnera i njegovih zahteva i pored negativnog životnog iskustva tokom trajanja vanbračne zajednice, kao da su ona i deca bili izloženi nasilničkom ponašanju. S obzirom na njenu intelektualnu insuficijenciju, subedukovanost, nedovoljan uvid u sopstveno stanje i nedovoljnu informisanost o osećajnim, biološkim, saznajnim i socijalnim potrebama mal.dece, njoj je u dosadašnjem periodu bila neophodna pomoć i podrška stručnih radnika, jer su njeni roditeljski kapaciteti manjkavi. U stanju je da samo delimično prepozna razvojne smetnje ili poremećaje u ponašanju dece i njihove mogućnosti, ali nije sposobna da na iste adekvatno reaguje u cilju njihovog otklanjanja ili ublažavanja. Nije sposobna da zaštiti svoju decu od nasilja i zlostavljanja, a postojeća sugestibilnost, sa nekritičkim usvajanjem tuđeg mišljenja, je u narednom periodu čini pogodnom za manipulisanje od strane drugih osoba. U tom smislu bi mal.deci, BB i VV mogao biti ugrožen ili usporen normalan psiho-motorni razvoj, te je tuženu potrebno lišiti roditeljskog prava u delimičnoj meri, u delu prava i dužnosti na čuvanje i vaspitanje, podizanje, obrazovanje i zastupanje dece, kao i upravljanje i raspolaganje njihovom imovinom, dok je u cilju održavanja emotivnih i porodičnih veza mal. BB i mal. VV sa braćom, majkom i majčinim roditeljima potrebno omogućiti kontakte između njih u kontrolisanim uslovima, pratiti kvalitet istih i po potrebi ih korigovati i usmeravati. Na osnovu mišljenja stručnog tima Centra za socijalni rad Vršac od 01.11.2011. godine, tužena je lice sa posebnim potrebama, usporenog razvoja i sniženih intelektualnih kapaciteta, a usled postojanja mentalne insuficijencije nije u mogućnosti da adekvatno odgovori potrebama svojih sinova, niti da se suprotstavi nasilju bivšeg vanbračnog supruga prema sebi samoj i prema sinovima, zbog čega su isti bili izmešteni iz porodice porekla, a ona, kao majka, delimično lišena roditeljskog prava. Postoji osnovana sumnja na seksualno uznemiravanje mal. kćerke BB od strane brata DD, pri čemu tužena majka nije preduzela mere kako bi svoju kćerku zaštitila i sprečila zlostavljanje, čime je iskazala svoju nekompetentnost i neefikasnost u vršenju roditeljskog prava. Zbog toga je Centar za socijalni rad Vršac dao mišljenje da tuženu treba lišiti roditeljskog prava u domenu prava i dužnosti na čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje i zastupanje dece, upravljanje njihovom imovinom, a u odnosu na mal. BB i mal. VV.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo, delimičnim lišenjem tužene roditeljskog prava u domenu prava i dužnosti čuvanja, podizanja, vaspitanja, obrazovanja i zastupanja dece, te upravljanje njihovom imovinom, na osnovu odredbe člana 82. stav 3. Porodičnog zakona.

Revizijom tužene se neosnovano pobija pravilnost primene materijalnog prava.

Delimično lišenje roditeljskog prava propisano je odredbom člana 82. stav 3. Porodičnog zakona, tako što roditelj koji vrši roditeljsko pravo može bili lišen prava i dužnosti na čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje i zastupanje deteta, te na upravljanje i raspolaganje njegovom imovinom. Dete ima pravo na obezbeđenje najboljih mogućih životnih i zdravstvenih uslova za svoj pravilan i potpuni razvoj na osnovu odredbe člana 62. stav 1. Porodičnog zakona. U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, na osnovu odredbe člana 266. stav 1. istog zakona.

U konkretnom slučaju, delimično lišenje roditeljskog prava tužene je potrebno radi obezbeđenja najboljih mogućih životnih i zdravstvenih uslova za pravilan i potpuni razvoj njene mal.dece, BB i VV, pošto su njeni roditeljski kapaciteti manljivi, zbog čega ona nije sposobna da prepozna razvojne smetnje ili poremećaje u ponašanju dece i njihove mogućnosti, niti je sposobna da na iste adekvatno reaguje u cilju zaštite dece od nasilja i zlostavljanja.

Neosnovani su navodi revizije tužene da nema osnova da ona bude lišena roditeljskog prava zbog svoje nesposobnosti za vršenje istog. Maloletna deca BB i VV imaju pravo na obezbeđenje najboljih mogućih životnih i zdravstvenih uslova za svoj pravilan i potpuni razvoj, pa kako njihova majka (tužena) nije sposobna da im takve uslove obezbedi, niti da ih zaštiti od nasilja i zlostavljanja u primarnoj porodici, sledi da su nižestepeni sudovi, pravilnom primenom materijalnog prava, tuženu delimično lišili roditeljskog prava, a navodima njene revizije se pravilnost pobijane odluke ne dovodi u sumnju.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić