Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku (posebna revizija).

Posebna revizija je izuzetno pravno sredstvo propisano odredbama člana 404. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br.72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20, 10/23, u daljem tekstu: ZPP) koje se, zbog pogrešne primene materijalnog prava, može izjaviti protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom. O dozvoljenosti posebne revizije odlučuje Vrhovni sud, ceneći potrebu odlučivanja o tom pravnom sredstvu zbog razmatranja pravnih pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, ujednačavanja sudske prakse ili novog tumačenja prava.

Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužioca izuzetno dozvoljena, s obzirom da je u istovrsnoj pravnoj stvari, prilikom odlučivanja u drugim postupcima o zahtevima za utvrđenje prava zakupa tužilaca na neodređeno vreme na stanovima datim na korišćenje kao službeni, revizijski sud izrazio drugačiji stav (između ostalog, u presudi Rev 837/2014 od 29.10.2015. godine i rešenju Rev 2564/2019 od 05.12.2019. godine), zbog čega postoji potreba da se ujednači sudska praksa i razmotre pravna pitanja od opšteg interesa, te je odlučeno da se izuzetno dozvoli odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca, kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 404. stav 2. ZPP.

Odlučujući o pobijanoj presudi u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U ovom postupku, sprovedenom po tužbi za utvrđenje prava zakupa na neodređeno vreme, sa pravom otkupa predmetnog stana, koju je tužilac podneo 13.07.2017. godine po uputu vanparničnog suda (nakon čega je vanparnični postupak R1 14/2017 prekinut), utvrđeno je da je tužena 1994. godine dala tužiocu u zakup na određeno vreme službeni stan i da je sa njim 1996. godine zaključila i ugovor o zakupu na određeno vreme tog stana. Tužilac druge nepokretne imovine nije imao niti je sad ima i u predmetnom stanu stanuje i posle penzionisanja 01.05.2000. godine, sve dosad. Tužena nije zahtevala vraćanje stana od tužioca, sve dok on sam nije protiv nje pokrenuo pomenuti vanparnični postupak, nakon čega je tužena podnela 04.10.2016. godine tužbu protivtužioca radi raskida ugovora o zakupu i iseljenja, s tim što je taj postupak prekinut do okončanja ovog postupka (svi pomenuti postupci se vode pred Trećim osnovnim sudom u Beogradu).

Rešenje stambene komisije tužene v.p. 5055 br. 298-2 od 19.05.1994. godine o davanju u zakup službenog stana na određeno vreme doneto je na osnovu molbe tužioca, zaključka stambenog organa Garnizona Beograd 3 br.298-1 od 12.07.1993. godine i člana 22. stav 1. Zakona o imovini SRJ, u vezi s čl. 21. stav 1. tačka 3. i čl. 22. Pravilnika o stanovima u JNA („Službeni vojni list“ – u daljem tekstu: „SVL“, br. 9/91, 22/91 i 1/93). U zakup na određeno vreme tužiocu je dat službeni dvoiposoban stan u objektu ... u Garnizonu Beograd, SPC „Surčin“, u Ul. ... br. .., u svojini Vojnostambenog fonda - Vojske Jugoslavije (u daljem tekstu: VJ), da ga koristi sa suprugom, ćerkom i sinom. Na osnovu tog rešenja je Vojnograđevinska direkcija 1996. godine zaključila sa tužiocem ugovor o zakupu stana na određeno vreme br. 278-14 od 20.12.1996. godine (iznad članova ugovora je navedeno: službeni stan), kojim je tužiocu predat u zakup dvoiposoban stan u ..., u prizemlju i na spratu, sa utvrđenom površinom od 68 m2 koja je osnov za obračun zakupnine, a koji se sastoji od dve i po sobe, kuhinje, kupatila, WC-a, lođe i hodnika i za koji zakupnina teče od 01.10.1996. godine. U ugovoru je navedeno i da će zakupac (tužilac u ovom sporu) stan koristiti zajedno sa članovima porodičnog domaćinstva, suprugom, ćerkom i sinom i da je obavezan (član 12) da stan, po isteku ugovora o zakupu, preda zakupodavcu (ugovorom nije označen rok trajanja niti razlog ili momenat isteka zakupa). Na osnovu građevinskog veštačenja utvrđeno je da predmetni stan ispunjava uslove da se smatra stanom.

Nešto pre zaključenja tog ugovora, savezni ministar za odbranu doneo je rešenje br. 805-1 od 03.09.1996. godine, na osnovu čl. 18. stav 2. Zakona o imovini SRJ i 9. stav 1. Pravilnika o načinu korišćenja, upravljanja i održavanja stambenih zgrada koje koristi SMO i Vojska Jugoslavije („SVL“, br. 21/95) kojim je, između ostalog, naložio Vojnograđevinskoj direkciji „Beograd“ da u roku od 30 dana izvrši reviziju svih zaključenih ugovora o zakupima službenih stanova u NRC „Surčin“ i zaključi nove ili dopunske ugovore saglasno rešenjima koje je doneo novi stambeni organ VJ, kao i ostalim pozitivnim propisima, kao i da odmah pokrene postupak utvrđivanja uslova za preimenovanje dela vojnog kruga NRC „Surčin“ na kome se nalaze stambene zgrade sa službenim stanovima u naselju u smislu odredaba Zakona o planiranju prostora i naselja, te da zakupninu za službene stanove u vojnom krugu NRC „Surčin“ utvrdi na način i pod uslovima koji se primenjuju za stanove iz stambenog fonda SNO i VJ, a naknadu za ostale komunalne troškove utvrdi na nivou cena koje propisuje Izvršni odbor Grada Beograda.

Dana 26.06.2008. godine je dopunjen („SVL“, br. 26/08) Pravilnik o rešavanju stambenih pitanja u Ministarstvu odbrane („SVL“, br. 38/05, 16/08) dodavanjem člana 52a, kojim je propisano da će stambeni organ, pod uslovima predviđenim tim pravilnikom, doneti nova rešenja, kojima će postojeća rešenja izmeniti u rešenja o davanju stana u zakup na neodređeno vreme, a koja će realizovati zaključenjem ugovora o zakupu na neodređeno vreme, i to za lica kojima su doneta rešenja o davanju službenog stana u zakup na određeno vreme po osnovu propisa koji su važili do dana stupanja na snagu Pravilnika o davanju na korišćenje stanova za službene potrebe zaposlenima u Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije („SVL“, br. 20/08), a koja koriste te stanove.

Tužena je (Odeljenje za stambene poslove – Odsek za utvrđivanje prava i podelu stanova) zatim donela 17.09.2008. godine zaključak Up -1 br.2012-19/1998 kojim je, po zahtevu tužioca, kapetana u penziji, u pravnoj stvari utvrđivanja prava na rešavanje stambenog pitanja u garnizonu Beogradu, na osnovu člana 36. stav 1. a u vezi s čl. 48. i 5. Pravilnika o rešavanju stambenih pitanja u Ministarstvu odbrane („SVL“, br. 38/05, 16/08 i 26/08), donela zaključak kojim je prestalo pravo na stambeno obezbeđenje po zaključku uprave za kadrove P-1 broj 2012-17/98 od 26.08.2008. godine i prihvaćen zahtev ovde tužioca za davanje dvoiposobnog stana u zakup na neodređeno vreme sa ukupnim brojem bodova na dan donošenja zaključka 561.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev tužioca za utvrđenje prava zakupa na neodređeno vreme na predmetnom stanu sa pravom na otkup. Po njihovom nalaženju, predmetni stan je službeni stan koji se ne može dati u zakup na neodređeno vreme dok vlasnik stana ne izvrši prenamenu stana, a u konkretnom slučaju postupak prenamene nije sproveden.

Vrhovni sud nalazi da u ovom sporu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nije u potpunosti i pravilno utvrđeno.

Tužilac je tužbeni zahtev za utvrđenje prava zakupa na neodređeno vreme sa pravom otkupa predmetnog stana zasnovao na tvrdnji da se ne radi o službenom stanu, pošto mu isti nije dat radi obavljanja službene dužnosti, što proizlazi iz činjenica da i u rešenju o davanju stana i u ugovoru o zakupu zaključenom na osnovu tog rešenja nije navedeno do kada zakup traje, kao i da tužena nije dostavila dokaz da je status predmetnog stana kao službenog bio određen bilo kojim njenim opštim aktom, u prilog čemu govori stanovanje tužioca u predmetnom stanu i po odlasku u penziju, u periodu dužem od dve decenije. Pored navedenog, tužilac se pozvao i na pravo na dom sadržana u odredbi člana 8. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i na stanovište zauzeto u presudi Evropskog suda za ljudska prava u slučaju Ćosić protiv Hrvatske (br. 28261/06 od 15.01.2009. godine).

Odredbom člana 5. stav 1. Zakona o stanovanju („Službeni glasnik RS“, br. 50/92...99/11) koja se na osnovu člana 56. tog zakona primenjuje na sve stanove na teritoriji Republike Srbije, propisano je da se stambene zgrade i stanovi koriste po osnovu prava svojine na stanu i po osnovu zakupa – ugovora o zakupu, zaključenog između vlasnika stana, odnosno nosioca prava na raspolaganje na stanu u društvenoj svojini koji zakupljuje stan (član 7. stav 1).

Zadovoljavanje stambenih potreba (ličnim sredstvima i davanjem na korišćenje službenih stanova) aktivnih vojnih lica, između ostalih, obezbeđivanje sredstava za zadovoljavanje tih potreba, upravljanje vojnim stambenim fondom i održavanje tog fonda bilo je uređeno zasebnim propisima, kako za vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: SFRJ), tako i za vreme Savezne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: SRJ), a potom i Republike Srbije. Po donošenju ustavā (republičkog 1990. godine i saveznog 1992. godine), zbog svojinske transformacije i promene društvenog i državnog uređenja, ali i zbog vanrednih okolnosti nastalih usled oružanih sukoba na prostoru bivše SFRJ i posledica koje su one proizvele, vršene su brojne i česte izmene vojnih stambenih propisa.

Tako su Naredbom Saveznog sekretara za narodnu odbranu In. br. 12/6 – 107/91 do 23.11.1991. godine, donetom na osnovu čl. 10, 20, 24. i 25. Zakona o stambenom obezbeđivanju u Jugoslovenskoj narodnoj armiji – u daljem tekstu JNA („Službeni list SFRJ“, br. 84/90) i 50. Zakona o sredstvima i finansiranju JNA („Službeni list SFRJ“, br. 53/84 i 57/89), „a u vezi sa nastalim događajima od 25.06.1991. godine na pojedinim delovima teritorije SFRJ i ukazanom potrebom za hitno stambeno zbrinjavanje aktivnih vojnih lica, građanskih lica na službi u JNA i članova njihovih porodica“, uređena pitanja koja se odnose na stambeno zbrinjavanje pomenutih lica koja su zbog nastalih događaja nakon 25.06.1991. godine, po odluci nadležnih organa premeštena ili su pod pritiskom paravojnih organizacija izbegla sa kriznih područja SFRJ, a s obzirom na nepredvidivost nastalih događaja nisu regulisana važećim propisima (tačka 1). Tačkom 12. je bilo propisano da će se prilikom raspodele službenih stanova, zavisno od pripadajuće strukture stana, primenjivati odredbe člana 21. Pravilnika („Službeni vojni list“, br. 9 od 22.04.1991. godine) i da se aktivno vojno lice, čija je jedinica na osnovu odluke nadležnog organa predislocirana sa krizne teritorije SFRJ, smatra licem iz člana 21. stav 1. tačka 3. Pravilnika, ako na teritoriji SFRJ nema stan sa stanarskim pravom niti stan ili porodičnu zgradu.

U momentu kada je predmetni stan dat tužiocu u zakup na određeno vreme rešenjem od 19.05.1994. godine, odgovarajući tada važeći propisi kojima su bila uređena vojna stambena pitanja bili su: Zakon o imovini SRJ („Službeni list SRJ“, br. 41/93, 24/94), čl. 10. do 18. Uredbe o načinu i kriterijumima za davanje stanova u zakup i dodeljevanje stambenih zajmova za rešavanje stambenih pitanja zaposlenih u saveznim organima („SVL“, br. 6 od 7.03.1994. godine; u daljem tekstu: Uredba od 1994. godine), Pravilnik o kriterijumima za davanje na korišćenje stanova za službene potrebe zaposlenima u Saveznom ministarstvu za odbranu i VJ („SVL“, br. 6 od 7.03.1994. godine; u daljem tekstu: Pravilnik od 1994), Pravilnik o načinu i kriterijumima za rešavanje stambenih pitanja zaposlenih u Saveznom ministarstvu odbrane i VJ („SVL“, br.11 od 18.04.1994. godine, stupio na snagu 16.4.1994. godine), s tim što je odluka tužene od 19.05.1994. godine doneta s pozivom i na Pravilnik o stanovima u JNA („SVL“, broj 9 od 22.04.1991. godine), čiji su čl. 3. stav 5, 5, 6, 16. do 21. i 70. prestali da važe na osnovu člana 22. Pravilnika od 1994. godine, a sam taj pravilnik, na osnovu člana 91. Pravilnika o načinu i kriterijumima za rešavanje stambenih pitanja zaposlenih u Saveznom ministarstvu odbrane i VJ od 1994. godine.

Prema odredbama Zakona o imovini SRJ, koji je uređivao imovinu SRJ, kao i položaj, prava i obaveze saveznih organa, organizacija i službi u pogledu pribavljanja, korišćenja, upravljanja i raspolaganja tom imovinom (član 1), imovinu SRJ čini, između ostalog, pravo svojine na stvarima (nepokretnim i pokretnim) čiji je nosilac SRJ, a u okviru toga, službene zgrade i poslovne prostorije, odnosno zgrade, delovi zgrada i prostorije izgrađene, kupljene i na drugi način pribavljene za potrebe saveznih organa (član 13; u daljem tekstu: službene prostorije); pri čemu se stanovi smatraju stambenim zgradama (član 16); a savezni ministar nadležan za poslove odbrane, uz saglasnost Savezne vlade, odlučuje o pribavljanju i raspolaganju stambenim zgradama, stanovima, garažama i poslovnim prostorom u stambenim zgradama koje koriste savezni organ nadležan za poslove odbrane i Vojska Jugoslavije (član 18) i propisuje način i kriterijume za davanje stanova u zakup i dodelu stambenih zajmova zaposlenima u saveznom ministarstvu nadležnom za poslove odbrane i Vojsci Jugoslavije (član 22. stav 2). Stambena pitanja mogla su se rešavati davanjem stanova u zakup i dodelom stambenog zajma (član 22. stav 1), a stan za službene potrebe mogao se dati na korišćenje zaposlenom u saveznom organu na određenom radnom mestu, odnosno funkciji, za vreme dok obavlja poslove tog radnog mesta, odnosno funkcije u saveznom organu ili dok na drugi način ne reši svoje stambeno pitanje u mestu obavljanja posla, i to u zakup na određeno vreme, odnosno za vreme obavljanja službene dužnosti (član 23. st. 1. i 2), s tim što je korisnik takvog stana bio dužan da ga oslobodi i preda davaocu u roku od 30 dana od dana razrešenja od dužnosti, odnosno od dana prestanka radnog odnosa ili rešavanja stambenog pitanja na drugi način (član 24).

Na davanje stanova u zakup i dodeljivanje stambenih zajmova za rešavanje stambenih pitanja zaposlenih u VJ, na osnovu člana 22. Zakona o imovini SRJ, primenjivale su se i odredbe čl. 10. do 18. Uredbe od 1994. godine, kojima je takođe bilo propisano da se zaposlenom može dati u zakup na određeno vreme stan za službene potrebe (u daljem tekstu: službeni stan), dok obavlja poslove tog radnog mesta, odnosno funkcije ili dok na drugi način ne reši stambene potrebe u mestu obavljanja posla (član 10); ako njegov bračni drug ili član njegovog porodičnog domaćinstva nema u mestu rada drugi stan u svojini ili po drugom osnovu (član 12).

Pravilnikom o stanovima u JNA, na osnovu koga je doneto rešenje o davanju na korišćenje stana tužiocu, bili su propisani obavezni elementi ugovora o zakupu stana, među kojima su: i trajanje zakupa, ako je vreme zakupa ograničeno i uslovi otkaza i otkazni rokovi (član 31). Odredbama člana 21. bio je propisan prioritet u dodeli službenog stana, a odredbom stava 1. tačka 3. koja je u konkretnom slučaju predstavljala osnov za donošenje rešenja od 19.05.1994. godine, bilo je propisano da se prilikom raspodele službenih stanova, zavisno od pripadajuće strukture stana, bez obzira na staž molbe, stanovi najpre daju na korišćenje licima: koja na teritoriji SFRJ nemaju stan sa stanarskim pravom, niti stan ili porodičnu zgradu u svojini. Odredbama člana 22. bilo je propisano, između ostalog i to da se izvodi iz donetih rešenja o davanju stanova, kao posebni pregledi, dostavljaju vojnim jedinicama, odnosno vojnim ustanovama u garnizonu radi obaveštavanja lica kojima se stan daje na korišćenje i upoznavanja drugih lica sa raspodelom stanova (stav 3) i da pregled izvoda iz donetih rešenja sadrži, između ostalog, i saopštenje o ukupnom broju molbi za stan i strukturi stanova za raspodelu, bližim kriterijumima kojima su se starešine iz člana 3. ovog pravilnika i komisija rukovodili pri raspodeli odnosno davanju stanova, kao i drugim elementima (stav 4). Tumačeći odredbe ovog pravilnika na osnovu ovlašćenja iz njegovog člana 75, Uprava za sistemska i statusna pitanja Saveznog ministarstva za odbranu dala je mišljenje 1-122 od 23.04.1993. godine (objavljeno u dodatku „Službenog vojnog lista“ St-68) i o tome da status službenog stana nije unapred određen, već se to utvrđuje rešenjem nadležnog organa prilikom dodele određenog stana aktivnom vojnom licu i građanskom licu na službi u Vojsci Jugoslavije, a u skladu sa odlukom o raspodeli stanova (član 3. stav 1. kojom se određuje broj službenih stanova za svaki garnizon i za svaku godinu ili raspodelu).

Pravilnikom od 1994. godine bilo je propisano: da se službeni stan daje u zakup na privremeno korišćenje profesionalnom vojniku ako on, odnosno njegov bračni drug ili maloletni članovi njegovog porodičnog domaćinstva nemaju u mestu službovanja stan: u svojini, u zakupu, sa stanarskim pravom ili po bilo kom drugom osnovu (član 4. stav 1. tačka 2. i stav 3), a odredbama člana 5. da se molbe takvih lica razvrstavaju u ove grupe: 1) u I grupu – molba lica koje nema stan na teritoriji SRJ niti stan na teritoriji bivše SFRJ; 2) u II grupu - molba lica koje nema stan u mestu službovanja, a ima stan van tog mesta (stav 1); da se u smislu stava 1. tačka 1) ovog člana smatra da lice nema stan ako ono, njegov bračni drug ili maloletni član njegovog zajedničkog porodičnog domaćinstva nema na teritoriji SRJ useljiv stan (garsonjeru ili veći) odnosno kuću u svojini, stan sa stanarskim pravom, stan koji otkupljuje, službeni stan, nužni smeštaj ili stan u zakup (stav 2). Lice kome je dat službeni stan u zakup gubi pravo da taj stan dalje koristi i ugovor o zakupu se raskida između ostalog i danom prestanka službe u SMO ili VJ (član 15. tačka 6). Članom 14. stav 1. bilo je propisano da komandant armije, odnosno komandant RM, zavisno od broja molbi za službeni stan, broja raspoloživih stanova, potreba za određenom strukturom stanova, na predlog stambene komisije garnizona, određuje za svaki garnizon na svojoj teritoriji i za svaku godinu ili za svaku raspodelu koliko će se stanova VJ brojčano i procentualno dati kao službeni stanovi licima čije su molbe razvrstane u grupe iz člana 5. ovog pravilnika (član 14. stav 1).

Trajanje zakupa, ako je vreme zakupa ograničeno i uslovi otkaza i otkazni rokovi bili su propisani kao obavezni elementi ugovora o zakupu stana i Pravilnikom o načinu i kriterijumima za rešavanje stambenih pitanja zaposlenih u Saveznom ministarstvu odbrane i VJ od 1994. godine (član 55. stav 1. tačke 5. i 8).

Važećim Pravilnikom o davanju na korišćenje stanova za službene potrebe u Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije („SVL“, br. 20/08, 26/09, 28/19, 8/24), čijim je stupanjem na snagu prestao da važi ranije važeći istoimeni propis (član 21), propisano je da se službenim stanom smatra stan u državnoj svojini čije je korišćenje vezano za vršenje određenih poslova, zadataka, službene dužnosti i funkcije (u daljem tekstu: službene dužnosti), a koji je za tu namenu pribavilo Ministarstvo odbrane (član 3. stav 1); da službeni stan služi za privremeni smeštaj lica dok vrši službenu dužnost (član 3. stav 2); da korisnik službenog stana kome je dat službeni stan i koristi ga na osnovu propisa koji su važili do dana stupanja na snagu ovog pravilnika, nastavlja da koristi službeni stan u skladu sa zaključenim ugovorom (član 20); da ugovor privremenom korišćenju službenog stana prestaje da važi danom prestanka vršenja službene dužnosti za čije je vršenje vezano privremeno korišćenje tog stana (član 17. stav 1) i da je korisnik službenog stana dužan da se iseli iz službenog stana i preda ga oslobođenog od lica i svojih stvari unutrašnjoj organizacionoj jedinici Ministarstva odbrane nadležnoj za infrastrukturu, u roku od 30 dana od dana ispunjenja uslova iz st. 1. i 2. ovog člana (član 17. stav 3).

Važećim Pravilnikom o rešavanju stambenih potreba u Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije („SVL“, br. 32/19, 32/20, 32/21, 51/21) propisano je da se njegove odredbe primenjuju i na zaposlene u Vojsci Srbije kojima je prestao radni odnos po osnovu ostvarivanja prava na penziju, ako do prestanka radnog odnosa nisu rešili stambenu potrebu po osnovu rada i ako nemaju podnet zahtev za rešavanje stambene potrebe kod drugog državnog organa i organizacije (član 2. stav 2), kao i na postupke za rešavanje stambenih potreba lica iz člana 2. ovog pravilnika koji do dana stupanja na snagu ovog pravilnika nisu okončani donošenjem konačnog i izvršnog rešenja o dodeli stana u zakup (član 41. stav 1). Za lica kojima su ranije doneta rešenja o dodeli stana za službene potrebe ili u zakup na određeno vreme koja je doneo Stambeni organ, Stambena komisija će po zahtevu lica ili po službenoj dužnosti, uz pisano izjašnjenje organizacione jedinice Ministarstva odbrane nadležne za infrastrukturu o statusu stana, pod uslovima predviđenim ovim pravilnikom, doneti nova rešenja o davanju stana u zakup na neodređeno vreme, koja će se realizovati zaključenjem ugovora o zakupu na neodređeno vreme (član 45. stav 3). Licu će se doneti rešenje o davanju stana u zakup po osnovu člana 45. ovog pravilnika bez obzira na pripadajuću strukturu stana određenu članom 17. ovog pravilnika, a organizaciona jedinica Ministarstva odbrane nadležna za infrastrukturu zaključiće ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme (član 46).

Imajući u vidu citirane odredbe označenih propisa koji su važili u momentu kada je tužena donela rešenje od 19.05.1994. godine o davanju tužiocu predmetnog stana u zakup i kada je 20.12.1996. godine zaključila ugovor o zakupu tog stana, kao i važećih propisa koje se primenjuju u konkretnom slučaju i dosad utvrđene izložene činjenice, nižestepeni sudovi su propustili da uzmu u obzir više okolnosti od kojih zavisi pravilna odluka u konkretnom slučaju.

Najpre, od ključnog je značaja okolnost da je tužiocu predmetni stan dodeljen na osnovu člana 21. stav 1. tačka 3. Pravilnika o stanovima u JNA od 1991. godine, što znači prioritetno, kao licu koje na teritoriji SFRJ nema stan sa stanarskim pravom, niti stan ili porodičnu zgradu u svojini, kakvim se licem, u skladu sa tačkom 12. pomenute Naredbe od 23.11.1991. godine donete radi hitnog stambenog obezbeđivanja i zbrinjavanja aktivnih vojnih lica, građanskih lica na službi u JNA i članova njihovih porodica u novonastaloj kriznoj situaciji, smatralo i aktivno vojno lice čija je jedinica na osnovu odluke nadležnog organa predislocirana sa krizne teritorije SFRJ (isto proizlazi i iz odredaba člana 4. stav 1. tačka 2. i stav 3. i člana 5. stav 1. tačka 1. Pravilnika od 1994. godine).

Uz to, ključni značaj imaju i okolnosti da u predmetnom ugovoru o zakupu, iako je on zaključen na određeno vreme, nije navedeno da on traje dok traje vojna služba tužioca, nitu su navedeni trajanje zakupa i uslovi otkaza i otkazni rokovi (koji su bili obavezni elementi takvog ugovora), kao i ta da tužilac sve vreme dosad nesmetano koristi predmetni stan, gotovo četvrt veka po prestanku vojne službe penzionisanjem 2000. godine, uprkos citiranim odredbama čl. 23. st. 1. i 2. i 24. Zakona o imovini SRJ, članu 31. Pravilnika o stanovima u JNA, članu 10. Uredbe od 1994. godine i članu 15. tačka 6. Pravilnika od 1994. godine, ali i čl. 3. i 17. važećeg Pravilnika o davanju na korišćenje stanova za službene potrebe u Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije, prema kojima se službeni stanovi daju na korišćenje radi obavljanja službene dužnosti; služe za privremeni smeštaj lica dok vrši službenu dužnost; prestaju danom prestanka vršenja službene dužnosti; u kom momentu nastaje obaveza njihovih korisnika da se iz takvih stanova isele.

Sve navedene okolnosti i citirane odredbe ranije i sada važećih propisa ukazuju na potrebu tumačenja odluke tužene od 19.05.1994. godine i ugovora od 20.12.1996. godine, radi pouzdanog utvrđenja da li je tužiocu zaista dat na određeno vreme stan, kao službeni, kako je navedeno u tim pismenima, ili mu je na taj način u stvari trajno rešena stambena potreba. Radi razjašnjenja ovog pitanja u konkretnom slučaju trebalo je primeniti odredbe Zakona o obligacionim odnosima o tumačenju kojima je propisano da se na obligacione odnose koji se uređuju drugim saveznim zakonima primenjuju odredbe tog zakona u pitanjima koja nisu uređena tim zakonima (član 23), da se odredbe ugovora primenjuju onako kako glase (član 99. stav 1); da se pri tumačenju spornih odredaba ne treba držati doslovnog značenja upotrebljenih izraza, već treba istraživati zajedničku nameru ugovarača i odredbu tako razumeti kako to odgovara načelima obligacionog prava utvrđenim ovim zakonom (član 99. stav 2), kao i da se nejasne odredbe ugovora zaključenog prema unapred odštampanom sadržaju (kakav je i predmetni, koji je bio pripremljen od strane tužene), tumače u korist druge strane, dakle u korist tužioca u ovom slučaju (član 100).

Osim toga što je evidentno da se predmetni stan ne koristi u službene svrhe (radi obavljanja službene dužnosti), nižestepeni sudovi su zanemarili i da je za zaključak o tome da li je predmetni stan službeni neophodno kumulativno postojanje još jednog uslova: da je takav status stana određen opštim aktom davaoca stana. Status službenog stana nije unapred određen, već se to utvrđuje aktom nadležnog organa prilikom dodele određenog stana, a u skladu sa odlukom o raspodeli stanova. U sprovedenom postupku nije utvrđeno da li je komandant armije, na predlog stambene komisije garnizona, bio doneo akt kojim bi, u skladu sa članom 14. stav 1. Pravilnika od 1994. godine, odredio broj stanova Vojske Jugoslavije koji će biti dati kao službeni stanovi licima čije su molbe razvrstane u grupe iz člana 5. ovog pravilnika u konkretnom garnizonu čiji je pripadnik bio tužilac za konkretnu godinu, odnosno za konkretnu raspodelu, iz koga bi se dalo zaključiti da je predmetni stan obuhvaćen tim brojem službenih stanova i da je službeni. Zato će prvostepeni sud u ponovnom postupku razjasniti i pouzdano utvrditi da li je pre donošenja odluke od 14.05.1994. godine bio donet akt kojim je predmetni stan bio određen kao službeni u okviru određenog broja službenih stanova u garnizonu tužioca i, u kontekstu izvedenih dokaza, izloženih okolnosti i citiranog materijalnog prava, ceniti karakter te odluke i na osnovu nje zaključenog ugovora i ponovo odlučiti o tužbenom zahtevu tužioca, odnosno o njegovom pravu zakupa predmetnog stana na neodređeno vreme, sa pravom na otkup.

Iz izloženih razloga, odlučeno je kao u izreci, na osnovu člana 416. stav 2. i 165. stav 3. ZPP, pošto odluka o troškovima postupka zavisi od ishoda odluke o glavnoj stvari.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković