Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11...18/20), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju su ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene, kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse u pogledu pasivne legitimacije i pravnog osnova potraživanja koje je predmet ove parnice.

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja se porodila ...1980. godine na Klinici za akušerstvo i ginekologiju ''Betanija'' Novi Sad, oko 21,00 čas, pa joj je rečeno da je rodila zdravo muško dete, koje je, po rođenju, dobilo ocenu 8/10. Sutradan ujutru je doktorka tužilju obavestila da je njeno dete u 04,15 časova preminulo. Iz bolnice, tužilja je otpuštena ...1980. godine, a njen suprug je tražio da preuzme dete, radi sahrane, međutim, jedna od sestara mu je odgovorila da je praksa bolnice da oni vrše sahranu. Dobila je otpusnu listu u kojoj je navedeno da je dete preminulo u 02,15 časova i da je po rođenju imalo 2.300 grama i bilo dugo 47 cm, dok se tužilja sećala da joj je, na porođaju, rečeno da je beba bila teška 2.400 grama i dugačka 48 cm. U izvorniku matične službe postoje podaci o detetu rođenom ...1980. godine u 21,30 časova, o smrti tog deteta ...1980. godine u 02,30 časova, dok u rubrici ''beleške'' stoji da je sačinjena beleška o smrti deteta ...1980. godine iako je dete preminulo ...1980. godine. Prema istoriji porođaja Medicinskog fakulteta – Klinike za ginekologiju i akušerstvo u Novom Sadu, matični broj .., tužilja je primljena dana ...1980. godine u 10,30 časova, a kao dan porođaja naveden je ...1980. godine u 21,30 časova i kao dan otpusta ...1980. godine. Dalje je konstatovano da je dete živo, nedonešeno rođeno, teško 2.300 grama i dugačko 47 cm i da je odmah proplakalo. U medicinskoj dokumentaciji za novorođenče je konstatovano da je rođeno živo muško dete, prevremenom rupturom ovojka i da je ...1980. godine konstatovan smrtni ishod. Na tužiljin zahtev, 09.02.2004. godine dobila je fotokopiju dela obdukcionog zapisnika pod br. ../1980 koja je izvršena ...1980. godine, sa patološko anatomskom dijagnozom na latinskom jeziku, dok joj je preostala dokumentacija nikada nije dostavljena, niti joj je dostavljena kopija protokola iz kog je, svojevremeno, doktorka čitala podatke koji se odnose na obdukciju deteta koje je tužilja rodila. U Otpusnoj listi navedeno je da je tužilja u bolnici bila od ...1980. godine do ...1980. godine, dijagnoza partus praematurus. episitomija. rev.crv.et vag suturae i da se otpušta kući bez deteta koje je umrlo posle porođaja. Na osnovu fotokopije izvornika matične knjige rođenih br. .. navedeno je prezime AA, pol deteta muški, datum rođenja ...1980. godine u 21,30 časova, ime oca BB, ime majke AA, rođena ..., sa napomenom da je dete umrlo ...1980. godine, u ... . U izvorniku matične knjige umrlih br. .. navedeno je prezime AA, ime nije određeno, pol muški, datum smrti ...1980. godine u 02,30 časova, datum rođenja ...1980. godine, podaci o roditeljima, prijavila smrt klinička bolnica dana ...1980. godine, a datum upisa ...1980. godine. Opštinsko javno tužilaštvo Novi Sad je pod br. KTN 3263/02 od 18.02.2003. godine dostavilo tužilji obaveštenje da je njena krivična prijava podneta 24.10.2002. godine protiv NN izvršilaca sa GAK u Novom Sadu, zbog krivičnog dela iz člana 242. KZ RS, dana 10.02.2003. godine, odbačena zbog nepostojanja osnovane sumnje da je izvršeno krivično delo navedeno u krivičnoj prijavi. Tužilja je bila pozvana kao svedok u istražnom postupku Ki 2159/2003, radi davanja izjave pred istražnim sudijom. Opštinsko javno tužilaštvo Novi Sad je pod br. KTN 3263/02 od 13.12.2004. godine, obavestilo tužilju da je njena krivična prijava podneta protiv NN izvršilaca sa GAK Novi Sad, zbog krivičnog dela iz člana 116. stav 1. i člana 117. KZRS, odbačena 13.12.2004. godine, zbog apsolutne zastare krivičnog gonjenja. Takođe je obaveštenjem istog tužilaštva pod br. KTN 6072/14 od 02.10.2014. godine, tužilja obaveštena da je njena krivična prijava podneta protiv NN izvršilaca sa GAK Novi Sad, zbog krivičnog dela oduzimanja maloletnog lica iz člana 191. stav 1. i promene porodičnog stanja iz člana 192. stav 1. KZ, odbačena 02.10.2014. godine, zbog apsolutne zastare krivičnog gonjenja. Rešenjem Višeg javnog tužilaštva u Novom Sadu br. KT 260/18 od 05.12.2018. godine, odbačena je krivična prijava tužilje podneta protiv dr VV, dr GG, dr DD, babice ĐĐ i dr EE, odgovornih lica u Klinici GAK Novi Sad, zbog krivičnog dela oduzimanja maloletnog lica iz člana 116. stav 2., u vezi stava 1. KZ RS, jer je nastupila apsolutna zastarelost krivičnog gonjenja. Klinički centar Vojvodine se, na zahtev suda, izjasnio da u raspoloživoj medicinskoj dokumentaciji, na Klinici za ginekologiju i akušerstvo u Novom Sadu, koja se odnosi na porođaj tužilje od ...1980. godine i obdukciju njenog preminulog novorođenčeta, u Institutu za patologiju i histologiju u Novom Sadu, nisu sadržani podaci o načinu postupanja sa novorođenčetom nakon obdukcije. Takođe je navedeno da u periodu od 1980. godine do 1981. godine, tela umrle i mrtvorođene dece su zbrinjavana kremiranjem u za to predviđenom posebnom objektu u ustanovi, pri čemu nisu postojali interni pravilnici, niti drugi opšti akti koji su regulisali pomenuto postupanje, pa se o izvršenoj kremaciji nije vodila posebna evidencija.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je u konkretnom slučaju došlo do povrede prava tužilje na privatan i porodičan život, garantovano odredbom člana 8. Evropske konvencije i člana 66. Ustava Republike Srbije, te da postoji odgovornost tužene, jer je u postupku primarnih medicinskih ustanova uočeno niz nepravilnosti u radu, zbog čega tužilja do danas nema pouzdane informacije o sudbini svog deteta, jer joj je uskraćeno pravo da zna istinu. Zbog toga, po mišljenju nižestepenih sudova, tužilja je pretrpela trajnu povredu prava na poštovanje porodičnog života, a odgovornost tužene zasnovana je u propustu da svojim građanima obezbedi delotvornost istražnih i drugih postupaka u vezi sa aspektima porodičnog života, pošto tužena nije propisala i uspostavila adekvatne procedure i mehanizme koji bi omogućili tužilji da blagovremeno dobije sve informacije o sudbini njenog deteta, odnosno da sazna istinu i time, za ubuduće, otkloni svaku neizvesnost i sumnju.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tužene ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u pogledu pravnog osnova za priznavanje tužilji naknade nematerijalne štete. S tim u vezi, činjenično stanje je nepotpuno utvrđeno, kako u pogledu postojanja nepravilnog i nezakonitog rada organa tužene, tako i protivpravnosti u njihovom postupanju, a u smislu odredbe člana 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Novčana naknada nematerijalne štete propisana je odredbom člana 200.stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, tako što za pretrpljene fizičke bolove, za pretrpljene duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, naruženosti, povrede ugleda, časti, slobode ili prava ličnosti, smrti bliskog lica, kao i za strah, sud će, ako nađe da okolnosti slučaja, a naročito jačina bolova i straha i njihovo trajanje to opravdava, dosuditi pravičnu novčanu naknadu, nezavisno od naknade materijalne štete, kao i u njenom odsustvu.

Pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života propisano je odredbom člana 8. stav 1. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, tako što svako ima pravo na poštovanje svog privatnog i porodičnog života, doma i prepiske.

Prema odredbi člana 172.stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, pravno lice odgovara za štetu koju je njegov organ prouzrokovao trećem licu, u vršenju ili u vezi sa vršenjem svojih funkcija.

U konkretnom slučaju, postoji relevantna medicinska dokumentacija o toku porođaja tužilje ...1980. godine, otpusna lista i obdukcioni zapisnik koji sadrži patološko-anatonomsku dijagnozu smrti njenog deteta ...1980. godine. Klinika na kojoj je obavljen porođaj tužilje je uredno prijavila smrt deteta matičnoj službi, pa je u matičnu knjigu rođenih koja se vodi za matično područje Novi Sad izvršen upis, kako rođenja, tako i smrti deteta, sa prezimenom AA, muškog pola, što je takođe navedeno i u izvodu iz matične knjige umrlih koja se vodi za matično područje Novi Sad pod tekućim brojem .. za godinu 1980., u kojoj je upisana činjenica smrti lica čije ime nije određeno, prezimena AA, koje je preminulo ...1980. godine u 02,30 časova, na osnovu prijave Kliničke bolnice Novi Sad. Tužilja u činjeničnim navodima tužbe navodi da nikada nije mogla da se pomiri sa tim da je njeno dete preminulo jer nije videla njegovo telo i nije mogla da ga sahrani. Opštinsko javno tužilaštvo u Bačkoj Palanci je, s tim u vezi, postupalo po njenim krivičnim prijavama i obaveštavalo je o donetim odlukama.

Kod takvog stanja stvari, nejasno je šta je pravni osnov tužiljinog potraživanja naknade nematerijalne štete, odnosno koje pravo ličnosti joj je povređeno nepravilnim ili nezakonitim postupanjem organa tužene, koji je to organ čijim je postupanjem tužilji pričinjena šteta i u čemu se sastoji protivpravnost njegovog postupanja. Naime, obostrano uživanje roditelja i deteta u zajedničkom društvu predstavlja osnovni element porodičnog života, u smislu odredbe člana 8. Evropska konvencije, pa u slučaju sumnje roditelja o statusu njihove novorođene dece obaveza je države da im pruži pouzdane informacije o sudbini njihove dece, kako bi imali mogućnost da saznaju istinu. Suština povrede ovog prava je u reakcijama i stavovima državnih organa u situaciji kada se traži njihovo aktivno delovanje. Pošto se kod tužilje pojavila sumnja u zvaničan izveštaj o smrti njenog deteta u situaciji kada nije videla njegovo telo i nije joj omogućeno da ga sahrani, sledi da je obaveza nadležnih organa bila da utvrde istinu o sudbini tužiljinog deteta. Međutim, pošto je, na osnovu do sada izvedenih dokaza utvrđeno da je sahranjivanje tužiljinog deteta obavila klinika na kojoj se ona porodila, a koja je pravno lice i odgovara za propuste u radu svojih zaposlenih na osnovu odredbe člana 171. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, sledi da je ta klinika bila dužna da tužilji pruži informacije koje je tražila. Svakako, klinika je bila dužna i da tužilji, na njen zahtev omogući da sahrani svoje dete. S tim u vezi, nižestepeni sudovi su propustili da utvrde i cene da li su nadležni organi tužene pružili tužilji pouzdane informacije o statusu i sudbini njenog deteta, ili je, suprotno tome, to bila obaveza klinike na kojoj se porodila. Uslov za naknadu pretrpljene štete, kako materijalne, tako i nematerijalne, jeste preduzimanje štetne (protivpravne radnje) u uzročnoj vezi sa štetom, kao posledicom, a koja je, u slučaju odgovornosti za nematerijalnu štetu, u psihičkoj sferi oštećenog. Da bi tužena Republika Srbija bila odgovorna i dužna da predmetnu štetu naknadi tužilji, nužno je bilo utvrditi da li postoji protivpravna radnja njenog organa koja je uzrok predmetne štete, što bi bilo za slučaj da nadležni organ tužene nije preduzeo radnje iz svoje, zakonom ustanovljene, nadležnosti nakon što mu je tužilja prijavila svoju sumnju u pogledu sudbine deteta koje je rodila ...1980. godine, a te činjenice nisu utvrđene.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluke nižestepenih sudova ukinuo, a ukinuta je i odluka o o troškovima parničnog postupka jer zavisi od njegovog ishoda, u smislu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku potrebno je da prvostepeni sud utvrdi pravni osnov tužiljinog potraživanja naknade nematerijalne štete kako bi imao mogućnost da ceni pasivnu legitimaciju tužene. Ako zaključi da je tužena pasivno legitimisana u ovoj parnici, prvostepeni sud će utvrditi da li postoje propusti u postupanju nadležnih organa tužene u vršenju ili u vezi sa vršenjem njihovih funkcija, u smislu nepravilnog ili nezakonitog postupanja koje je u uzročno-posledičnoj vezi sa pravnim osnovom po kom tužilja traži naknadu predmetne štete, da bi potom, nakon što činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi, imao mogućnost da, pravilnom primenom materijalnog prava, donese novu i zakonitu odluku.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić