Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu troškova sastava istog.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 3. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 55/14), ispitao je pobijanu presudu na osnovu člana 408. navedenog zakona i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Drugostepeni sud je na osnovu člana 383. stav 3. i 4. ZPP, zakazao raspravu i odlučio o žalbi i zahtevima stranaka u situaciji kada je u istoj parnici prvostepena presuda već jedanput bila ukinuta, radi otklanjanja bitnih povreda odredaba parničnog postupka i potpunog utvrđenja činjeničnog stanja, pa je neosnovano ukazivanje revidenta na bitne povrede postupka učinjene pred drugostepenim sudom iz člana 374. stav 1. u vezi članova 396. stav 3. i 394. stav 1. tačka 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je sa „VV“ DOO zaključio ugovor o kreditu dana 22.11.2012. godine kojim je odobren kredit u iznosu od 10.000.000,00 dinara sa rokom vraćanja od 18 meseci. Povodom ugovorenog kredita tužilac je sa BB iz ... dana 23.11.2012. godine zaključio ugovor o jemstvu kojim se on kao jemac – platac obavezao da će na prvi poziv banke isplatiti punovažnu dospelu obavezu dužnika „VV“ DOO, ukoliko to dužnik ne učini. U vreme zaključenja navedenih ugovora BB je bio vlasnik nepokretnosti – kuće u ... u ulici ... broj ..., površine 208 m2, koju je otuđio ugovorom o kupoprodaji svom rođenom bratu, ovde tuženom koji je overen u Osnovnom sudu u Boru dana 28.12.2012. godine pod Ov3 .../... . Kako dužnik po ugovoru o kreditu „VV“ DOO nije vratila odobreni kredit, pokrenut je izvršni postupak pred Osnovnim sudom u Boru protiv jemca – platca BB kao izvršnog dužnika i doneto je rešenje o izvršenju Iv 119/15 od 26.05.2015. godine. U postupku izvršenja utvrđena je visina duga u iznosu od 9.556.810,34 dinara i da izvršni dužnik nema nepokretne imovine, pa je zaključkom Iv 119/15 od 25.12.2015. godine određeno izvršenje zaplenom zarade izvršnog dužnika, odnosno zaplenom novčanih sredstava sa računa dužnika ili prodajom pokretnih stvari – vozila u svojini dužnika. Izvršni dužnik BB je zaposlen u preduzeću „VV“ DOO gde ostvaruje prosečnu zaradu od 26.527,72 dinara, tako da se postupak izvršenja sprovodi plenidbom dela zarade u iznosu od oko 10.000,00 dinara mesečno na ime namirenja tužiočevog potraživanja. Na osnovu uverenja od 28.08.2015. godine utvrđeno je da u katastarskom operatu na ime BB iz ... nema upisanih nepokretnosti na području Opštine Bor, a prema obaveštenju poreske uprave od 04.09.2015. godine, da nije obveznik poreza na imovinu, kao ni po osnovu ostalih stalnih javnih prihoda na teritoriji Opštine Bor. U izjavi o imovini od 23.01.2019. godine koju je BB dao u izvršnom postupku pred Osnovnim sudom u Boru, navedeno je da je vlasnik privrednog subjekta DOO „VV“ da je u radnom odnosu od osnivanja i da ostvaruje prosečnu zaradu od 26.527,72 dinara, da nema pokretne i nepokretne imovine, gotovinska novčana sredstva, novčane depozite, prava na hartije i iz hartija od vrednosti, te da nadniči kako bi preživeo. U predmetu Privrednog suda u Zaječaru I 164/15 u toku je postupak izvršenja, ovde tužioca kao izvršnog poverioca protiv izvršnog dužnika „VV“ DOO radi naplate novčanog potraživanja od 9.556.810,34 dinra i rešenjem od 18.04.2019. godine naloženo je zakonskom zastupniku–direktoru izvršnog dužnika da pristupi u sud radi davanja dopunske izjave o imovini ili da u roku od 5 radnih dana dostavi sudu izjavu o imovini sa podacima o potraživanjima dužnikovih dužnika na dan sačinjavanja izjave, kao i osnov po kome je potraživanje nastalo.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su zaključili da su ispunjeni svi uslovi propisani u članovima 280. i 281. Zakona o obligacionim odnosima za pobijanje dužnikovih pravnih radnji, u konkretnom slučaju ugovora o kupoprodaji koji je dužnik BB zaključio sa tuženim (rođenim bratom), ubrzo nakon zaključenja ugovora o jemstvu, jer u svojstvu jemca – platca po ugovoru o kreditu nema nepokretne imovine iz koje bi se tužilac namirio, a iz dela njegove zarade koji se odbija u izvršnom postupku očigledno je da se u dogledno vreme neće namiriti tužiočevo potraživanje.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pravilno primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev za pobijanje dužnikove pravne radnje.

Opšte pretpostavke pobijanja dužnikovih pravnih radnji propisane su u članu 280. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO), tako što svaki poverilac čije je potraživanje dospelo za isplatu i bez obzira kada je nastalo može pobijati pravnu radnju svog dužnika koja je preduzeta na štetu poverilaca (stav 1.) s tim što se smatra da je pravna radnja preduzeta na štetu poverilaca ako usled njenog izvršenja dužnik nema dovoljno sredstava za ispunjenje poveriočevog potraživanja (stav 2.). Pravo pobijanja dužnikovih pravnih radnji predstavlja uređen postupak zaštite interesa poverilaca u slučajevima kada dužnik otuđenjem sopstvene imovine nanosi štetu svojim poveriocima koja se ogleda u nemogućnosti ili smanjenoj mogućnosti namirenja njihovih potraživanja. Navedena zakonska odredba ne zahteva da je dužnik zbog preduzete pravne radnje potpuno nesposoban za plaćanje, već da nema dovoljno sredstava za ispunjenje poveriočevog potraživanja, niti je poverilac dužan dokazivati da se potraživanje prethodno nije moglo naplatiti od drugog solidarnog dužnika, u konkretnom slučaju od „VV“ DOO kao korisnika kredita. Zbog toga su bez uticaja revizijski navodi kojima se ukazuje da osnovni dužnik kao korisnik kredita ima potraživanja više nego dovoljna za naplatu duga i da je tužiocu nuđeno da se ta naplativa potraživanja prenesu na tužioca kao poverioca. Polazeći od navedenog u konkretnom slučaju ispunjene su opšte pretpostavke pobijanja u pogledu dospelosti tužiočevog potraživanja za isplatu, insolventnosti dužnika i postojanja pravne radnje koja se pobija (ugovora o kupoprodaji).

Posebne pretpostavke pobijanja postavljaju uslove propisane u članu 281. ZOO, tako da se teretno raspolaganje može pobijati ako je u vreme raspolaganja dužnik znao ili mogao znati da preduzetim raspolaganjem nanosi štetu svojim poveriocima i ako je trećem licu sa kojim je ili u čiju je korist pravna radnja preduzeta to bilo poznato ili moglo biti poznato (stav 1.). Ako je treće lice dužnikov suprug, ili srodnik po krvi u pravoj liniji, ili u pobočnoj liniji do četvrtog stepena ili po tazbini do istog stepena, pretpostavlja se da mu je bilo poznato da dužnik preduzetim raspolaganjem nanosi štetu poveriocima (stav 2. navedenog člana).

Kako se u konkretnom slučaju radi o teretnom raspolaganju u korist tuženog, koji je rođeni brat dužnika, u tom slučaju na strani poverioca ne postoji obaveza da dokazuje nesavesnost trećeg lica (bliskog srodnika) jer se pretpostavlja da je tom licu bilo poznato da dužnik preduzetim raspolaganjem nanosi štetu poveriocima. Pored toga, posebna pretpostavka pobijanja dužnikovih pravnih radnji da je u vreme raspolaganja dužnik znao ili mogao znati da preduzetim raspolaganjem nanosi štetu svojim poveriocima, predstavlja objektivnu činjenicu koja se utvrđuje na osnovu svih konkretnih okolnosti u kojoj je radnja preduzeta i koja se razmatra u odnosu na nemogućnost namirenja potraživanja prema konkretnom dužniku. Poverilac je oslobođen dokazivanja da je kod dužnika stvarno postojala svest da pobijanim raspolaganjem nanosi štetu svojim poveriocima, već je dovoljno da je dužnik u trenutku raspolaganja mogao znati da je bio pažljiviji da tom radnjom šteti svoje poverioce. Kod utvrđene činjenice da je dužnik BB kao jemac – platac zaključio ugovor o jemstvu 23.11.2012. godine, da je ubrzo zatim zaključio ugovor o kupoprodaji overen u Osnovnom sudu u Boru 28.12.2012. godine, kojim je svom rođenom bratu (tuženom) prodao nepokretnost, da ne poseduje druge nepokretnosti na području Opštine Bor i da nije obveznik poreza na imovinu kao ni ostalih javnih prihoda, neosnovano se revizijom tuženog ukazuje da u postupku nije utvrđeno da je dužnik BB u vreme raspolaganja imovinom znao ili mogao znati da preduzetim raspolaganjem nanosi štetu svojim poveriocima. S tim u vezi, neosnovani su i revizijski navodi da nižestepeni sudovi nisu mogli da posmatraju odnos između tužioca i BB jednostrano bez razmatranja položaja osnovnog dužnika VV DOO, jer se nemogućnost namirenja potraživanja razmatra prema konkretnom dužniku, a ne i u odnosu na mogućnost namirenja potraživanja prema ostalim solidarnim dužnicima.

Tužba za pobijanje podnosi se protiv trećeg lica sa kojim je ili u čiju je korist preduzeta pravna radnja koja se pobija, odnosno protiv njegovih univerzalnih pravnih sledbenika po članu 283. stav 2. ZOO, pa su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava, odnosno nedostatku pasivne legitimacije u konkretnom slučaju, a ukazivanje revidenta na pogrešno označavanje tuženog kao dužnika (umesto jemca platca BB) u delu obrazloženja drugostepene presude, nije od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude i ova pogreška se može u svako doba ispraviti posebnim rešenjem o ispravljanju u smislu člana 362. ZPP.

Zahtev tužioca za naknadu troškova na ime sastava odgovora na reviziju od strane advokata je odbijen na osnovu člana 154. stav 1. ZPP, jer se ne radi o troškovima potrebnim za vođenje ove parnice.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić