Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 87/18), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju otac i deda tužilaca, sada pokojni DD bio je u braku sa ĐĐ, babom tuženog, od ...1974. godine do ...1996. godine, koji brak je prestao smrću DD. Pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Aranđelovcu P 571/02 od 26.05.2003. godine, delimično je usvojen zahtev AA, BB i EE (oca VV) i utvrđeno da udeo od ½ dvosobnog komfornog stana br. .. u pov. od 56,22 m2, na I ulazu zgrade br. .. u ulici ... u ... ulazi u zaostavštinu oca tužilaca pok. DD biv. iz ..., kao osnovan, dok je za razliku od dosuđene ½ udela do traženog isključivog prava svojine pok. DD zahtev odbijen, kao neosnovan. Pravnosnažnim rešenjem Osnovnog suda u Kragujevcu, Sudske jedinice u Aranđelovcu O 832/10 od 16.06.2010. godine, ukinuta je klauzula pravnosnažnosti data na rešenje Opštinskog suda u Aranđelovcu O 170705 od 14.07.2005. godine i stavljena su van snage rešenja Opštinskog suda u Aranđelovcu O 170/05 od 14.07.2005. godine i O 170/05 od 22.06.2005. godine i na zaostavštini pokojnog DD, koja se sastoji od ½ dela na predmetnom stanu oglašeni su za naslednike: sin ostaviočev EE sa udelom od 1/8, kći ostaviočeva AA sa udelom od 1/8, kći ostaviočeva BB sa udelom od 1/8, ŽŽ sa udelom od 1/16, po pravu predstavljanja iza smrti udove ostavioca pok. ĐĐ i GG sa udelom od 1/16, po pravu predstavljanja iza smrti udove ostavioca pok. ĐĐ. Tužioci su protiv tuženog i ŽŽ podneli predlog za fizičku deobu predmetnog stana Osnovnom sudu u Aranđelovcu, koji je rešenjem R1 23/14 od 16.05.2016. godine odredio da se izvrši deoba prodajom predmetnog stana i da se po izvršenoj prodaji podeli kupoprodajna cena između suvlasnika prema njihovim suvlasničkim udelima. Tuženi je, kao davalac izdržavanja sa ĐĐ, svojom babom, kao primaocem izdržavanja zaključio ugovor o doživotnom izdržavanju 20.08.1993. godine, kojim se tuženi obavezao da primaoca izdržavanja i njenog supruga doživotno izdržava, dok se primalac izdržavanja obavezao da u naknadu tuženom posle svoje smrti ostavi predmetni stan u svojinu, koji je stečen po osnovu ugovora o kupovini stana u društvenoj svojini zaključenog 10.12.1992. godine i pokretne stvari, ugovoreno je i da tuženi sa članovima svoje porodice živi u zajednici sa davaocem izdržavanja u predmetnom stanu. Tuženi je u državini predmetnog stana od 1996. godine.

Prvostepeni sud je odbio, kao neosnovan zahtev tužilaca, primenom člana 14. i 15. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, sa obrazloženjem da je tuženi u državini predmetnog stana od 1996. godine, po osnovu ugovora o doživotnom izdražvanju, da predmetni stan nije izdavao u zakup trećim licima i da je za održavanje predmetnog stana imao izdatke u kojima nisu učestvovali tužioci, da su se tužioci pasivno ponašali i svojim ponašanjem nisu manifestovali volju da im se predmetni stan preda u sudržavinu, sa kojih razloga je smatrao da tužioci zbog takvog svog ponašanja nemaju pravo na traženu naknadu.

Drugostepeni sud je bez otvaranja rasprave preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev tužilaca, primenom člana 14. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i člana 214. i 277. Zakona o obligacionim odnosima, ocenjujući da iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je tuženi deo predmetnog stana, koji pripada tužiocima, u spornom periodu od 01.05.1997. godine do 01.07.2016. godine koristio kao nesavestan držalac i da tužioci imaju pravo na traženu naknadu. Drugostepeni sud je smatrao da je tuženi nesavestan držalac, jer je znao da su u vreme zaključenja ugovora o doživotnom izdržavanju kao suvlasnici sa 1/2 dela na predmetnom stanu bili upisani DD i ĐĐ, i da ĐĐ nije mogla da ugovorom o doživotnom izdržavanju raspolaže celim stanom, kao i da mu je poznato da su tužioci tražili od ĐĐ da im preda u sudržavinu deo stana koji im pripada po osnovu nasleđa, jer je u parnicu, koju su tužioci pokrenuli protiv ĐĐ radi utvrđenja, stupio kao umešač i da je ta parnica pravnosnažno završena donošenjem presude kojom je utvrđeno da zaostavštinu pok. DD čini ½ dela predmetnog stana i da su tužioci naslednici istog po osnovu zakona i da su i oglašeni za naslednike, te da iz utvrđenog činjeničnog stanja sledi da je tuženi deo stana koji pripada tužiocima u periodu od 01.05.1997. godine do 01.07.2016. godine koristio kao nesavestan držalac i da tužiocima pripada pravo na naknadu koristi, koju je tuženi imao od upotrebe njihovog dela stana, kao i da imaju pravo na buduću naknadu, na ime koristi koju će tuženi imati od upotrebe njihovog dela predmetnog stana.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da je drugostepeni sud, zbog pogrešne primene materijalnog prava nepotpuno utvrdio činjenično stanje.

Članom 14. stavom 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da suvlasnik ima pravo da stvar drži i da je koristi zajedno sa ostalim suvlasnicima srazmerno svom delu, nepovređujući prava ostalih suvlasnika. Članom 43. istog zakona propisano je da suvlasnik, odnosno zajednički vlasnik ima pravo na tužbu za zaštitu prava svojine na celu stvar, a suvlasnik ima pravo i na tužbu za zaštitu svog prava na delu stvari.

Članom 210. stavom 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da kada je neki deo imovine jednog lica prešao na bilo koji način u imovinu nekog drugog lica, a taj prelaz nema svoju osnovu u nekom pravnom poslu ili u zakonu, sticalac je dužan da ga vrati, a kada to nije moguće, da nakandi vrednost postignute koristi. Članom 214. istog zakona, propisano je da kada se vraća ono što je stečeno bez osnova, moraju se vratiti i plodovi, platiti zatezne kamate i to ako je sticalac nesavestan, od dana sticanja, a inače od dana podnošenja zahteva.

Imajući u vidu navedene odredbe materijalnog prava, kao i pravnu prirodu suvlasništva, to sledi da u slučaju kada više lica ima pravo susvojine na nepodeljenoj stvari, a jedan suvlasnik je isključivi držalac stvari, pravo na naknadu drugog suvlasnika, za korišćenje te stvari ceni se primenom pravila o sticanju bez osnova. U tom smislu, kada suvlasnici ne zahtevaju predaju u sudržavinu, debu, niti uređenje načina korišćenja suvlasničke stvari, odnosno pasivno se ponašaju, suvlasnik koji ne koristi stvar nema pravo na naknadu za korišćenje, jer ponašanje suvlasnika koji je u državini stvari nije protivpravno, pa ukoliko bi se u toj situaciji suvlasniku, koji nije u državini stvari priznalo pravo na naknadu zbog nekorišćenja stvari, to bi bilo u suprotnosti sa pravnom prirodom suvlasništva i odredbama Zakona o obligacionim odnosima, koji ne priznaju pravo na naknadu suvlasniku, kao i načelu savesnosti i poštenja. Naime, suvlasnik ima pravo da stvar drži i da se njome koristi zajedno sa ostalim suvlasnicima u skladu sa udelima, ne povređujući prava ostalih suvlasnika, saglasno članu 14. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, jer je suvlasnik vlasnik svake čestice na stvari i on može zajedno sa drugim suvlasnikom da koristi stvar, s tim što se svojim pravom korišćenja može, ali ne mora koristiti, a pasivnim ponašanjem manifestuje se volja da se stvar ne koristi. Međutim, suvlasnik koji ne koristi suvlasničku stvar imao bi pravo da od suvlasnika, koji koristi tu stvar da traži naknadu zbog nekorišćenja suvlasničke stvari i to samo ako je prema suvlasniku, koji koristi suvlasničku stvar isticao zahteve koji bi imali za cilj omogućavanje korišćenja suvlasničke stvari.

Tužioci tužbom traže da se obaveže tuženi da im isplati naknadu zbog nekorišćenja suvlasničke stvari - predmetnog stana za period od 01.05.1997. godine do 01.07.2016. godine, a od 01.07.2016. godine ubuduće, mesečno, u visini zakupnine, tvrdeći da je tuženi nesavestan držalac predmetnog stana na kome su oni suvlasnici sa odgovarajućim udelima. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Opštinskog suda u Aranđelovcu P 571/02 od 26.05.2003. godine, koja je postala pravnosnažna 29.12.2004. godine, utvrđeno je da ½ dela predmetnog stana ulazi u zaostavštinu pok. DD biv. iz ..., oca i dede tužilaca. Tuženi predmetni stan koristi od 1996. godine, uz saglasnost ĐĐ, svoje babe, sa kojom je imao zaključen ugovor o doživotnom izdržavanju, čiji je predmet predmetni stan i kojim je ugovorena zajednica života. Tuženi je stekao pravo susvojine na predmetnom stanu nakon smrti svoje babe po osnovu nasleđa iza nje (rešenje Osnovnog suda u Kragujevcu, Sudske jedinice u Aranđelovcu O 832/10 od 16.06.2010. godine) i ugovora o doživotnom izdržavanju. Iz spisa sledi da je ĐĐ preminula ...2001. godine, a da je rešenjem Opštinskog suda u Aranđelovcu O 67/06 od 12.12.2006. godine obustavljen postupak raspravljanja zaostavštine iza pok. ĐĐ, jer je ista svojom imovinom raspolagala ugovorom o doživotnom izdržavanju. S obzirom da je presudom, koja je postala pravnosnažna 29.12.2004. godine utvrđeno da ½ predmetnog stana predstavlja zaostavštinu pokojnog oca i dede tužilaca, to se ne može prihvatiti kao pravilan zaključak drugostepenog suda da tužioci imaju pravo na traženu naknadu za ceo period potraživanja. Tuženi je po osnovu nasleđa iza pokojne babe i ugovora o doživotnom izdržavanju stekao pravo susvojine na predmetnom stanu nakon njene smrti, 19.08.2001. godine. Kada se ima u vidu navedeno, to sledi da bi tužioci, a imajući u vidu napred citirane odredbe zakona imali pravo na naknadu od tuženog zbog nekorišćenja suvlasničke stvari od momenta sticanja prava susvojine na predmetnom stanu po osnovu nasleđa iza svog pokojnog oca i dede, ali samo pod određenim uslovima i to ako su prema tuženom, kao jednom od suvlasnika koji koristi suvlasničku nepokretnost isticali zahteve koji bi imali za cilj omogućavanje korišćenja suvlasničke stvari. S obzirom da drugostepeni sud zbog pogrešne primene materijalnog prava nije utvrdio napred navedene činjenice, odnosno da li su tužioci i kada su prema tuženom, kao jednom od suvlanika koji koristi predmetnu nepokretnost, isticali zahteve koji bi imali za cilj omogućavanje korišćenja suvlasničke stvari, to je drugostepena presuda morala da bude ukinuta, kako bi drugostepeni sud, radi pravilne primene materijalnog prava, utvrdio odlučne činjenice. Osim toga, ne može se prihvatiti kao pravilan zaključak drugostepenog suda da tužioci imaju pravo na traženu naknadu ubuduće, na način kako su to tužioci tražili, budući da se naknada zbog nemogućnosti korišćenja nepokretnosti može tražiti samo za period za koji nije bilo moguće korišćenje nepokretnosti, saglasno članu 210. i 214. Zakona o obligacionim odnosima.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će imajući u vidu primedbe iznete u ovom rešenju, utvrditi činjenice koje su od značaja za pravilnu primenu materijalnog prava, nakon čega će o žalbi tužilaca doneti novu i zakonitu odluku.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić