Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 528/22 od 27.12.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijene su žalbe parničnih stranaka i prvostepena presuda potvrđena u pobijanom delu odluke o visini doprinosa tuženog izdržavanju maloletne dece, delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za delimično lišenje roditeljskog prava tuženog i odluke o troškovima postupka. Stavom drugim izreke, odbijeni su zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, iz čije sadržine proizlazi da istu pobija u delu odluke o visini doprinosa za izdržavanje maloletne dece, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...10/23), Vrhovni sud je ocenio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Osnovnog suda u Subotici, Sudska jedinica u Bačkoj Topoli P2 57/13-4, pravnosnažnom dana 27.02.2013. godine, maloletna deca GG i DD povereni su na samostalno vršenje roditeljskog prava majci AA, ovde tužilji, a tuženi je kao otac obavezan da na ime svog doprinosa za izdržavanje dece plaća po 3.000,00 dinara mesečno počev od 18.01.2013. godine i uređen je način viđanja između oca i dece. Presudom Osnovnog suda u Subotici, Sudska jedinica u Bačkoj Topoli P2 402/2017-6, pravnosnažnom od 21.07.2017. godine, maloletna VV poverena je na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, dok je tuženi kao otac obavezan da na ime svog doprinosa za izdržanje deteta plaća iznos od 3.200,00 dinara mesečno i određeno da će se viđanje oca i deteta odvijati po dogovoru parničnih stranaka. Obe presude realizuju se u skladu sa dogovorom parničnih stranaka. Majka dozvoljava deci da odlaze kod oca i van termina utvrđenih sudskim odlukama. Otac redovno izmiruje svoje obaveze po osnovu izdržavanja dece i nema međusobnih problema u komunikaciji između parničnih stranaka. Tužilja je rođena 1991. godine, nezaposlena je, obavlja privremene i povremene poslove kao kućna pomoćnica, za koji posao je plaćena 300,00 dinara po satu, te dnevno može da zaradi 1.500,00 dinara, a te poslove obavlja 3 do 4 dana nedeljno. Tužilja se 2019. godine udala za ĐĐ, koji živi i radi u Nemačkoj. Tužilja zajedno sa svojom maloletnom decom povremeno odlazi kod supruga u Nemačku i tamo provodi po nekoliko nedelja u kampingu. Suprug tužilje namerava da tužilji po dolasku u Nemačku obezbedi radno mesto i da se sa tužiljom i njenom decom preseli u trosoban stan. Deca rado provode vreme u Nemačkoj, počela su da uče nemački jezik, a za to vreme ostvaruju konktakt sa ocem putem telefona i društvenih mreža. Tužilja u Nemačkoj ima majku i brata, kod kojih deca provode jedan deo odmora. Dok je tužilja u Srbiji, svakog meseca suprug joj iz Nemačke šalje 500 do 700 evra, a kada je to potrebno finansijski joj pomažu majka i brat. Mesečni troškovi tužilje za komunalije iznose 8.000,00 dinara, za ogrev na godišnjem nivou 80.000,00 dinara, a za ishranu dece tužilja potroši mesečno 45.000,00 dinara. Garderoba mesečno u proseku košta 9.000,00 dinara. Postoje dodatni izdaci za ekskurziju, logorovanje, vannastavne aktivnosti i muzičku školu. U proseku ukupni troškovi ishrane, ogreva, komunalija, garderobe i obuće za decu mesečno iznose 65.000,00 dinara. Maloletna DD pohađa šesti razred osnovne škole, maloletni GG četvrti razred, a maloletna VV treći razred osnovne škole. Maloletna deca su izgradila dobar odnos sa očuhom, prihvataju ga i vole. Tuženi je rođen 1987. godine, zaposlen je i mesečno ostvaruje zaradu u visini od 38.000,00 dinara, živi u porodičnom domaćinstvu sa majkom, u kući koja je higijenski uredna, opremljena i zadovoljava osnovne potrebe porodice. Tuženi nije biološki otac maloletne VV, ali je prihvatio kao svoje dete i njegovo ime je upisano kao ime oca u matičnu knjigu rođenih. Njegov kontakt sa decom je redovan, deca se rado viđaju sa njim, a takođe njegov kontakt sa bivšom vanbračnom suprugom je korektan. Tuženi se protivi promeni prebivališta dece i njihovom odlasku u Nemačku, gde će nastaviti školovanje, jer smatra da deca ne znaju jezik i da neće postizati dobar uspeh u školi. Prema mišljenju Centra za socijalni rad oba roditelja jednako brinu o deci. Deca lepo napreduju u učenju, čista su i zbrinuta i na njima nema znakova zanemarivanja. Oba roditelja imaju jasne predstave o vaspitanju dece, primenjuju demokratski vaspitni metod, koji je usmeren na razumevanje i toleranciju, te decu motivišu na obrazovanje, kao i da slobodno vreme provode konstruktivno u zajedničkim aktivnostima. Deca žele da nastave da žive sa majkom u inostranstvu, a da sa ocem redovno održavaju lične odnose. U smislu roditeljskih kompetencija nema prepreka da deca i dalje budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava i da nastave da žive sa njom u inostranstvu.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje, nižestepeni sudovi su primenom člana 164. Porodičnog zakona, zaključili da su se okolnosti na osnovu kojih je doneta prethodna odluka promenile, te je tuženi obavezan da na ime dela doprinosa za izdržavanje maloletne dece plaća mesečni iznos od po 8.000,00 dinara, odnosno ukupno 24.000,00 mesečno, počev od 28.02.2022. godine dok za to postoje zakonski uslovi ili se presuda ne izmeni. Prilikom donošenja odluke, nižestepeni sudovi su imali u vidu činjenicu da tuženi nema troškova stanovanja u kući u kojoj živi sa majkom, niti ima zakonsku obavezu izdržavanja drugih lica, da je radno sposoban i zdrav, te je u mogućnosti da se dodatno radno angažuje u smislu ostvarivanja većeg iznosa zarade, kao i to da egzistencija tuženog neće biti ugrožena. Kako tužilja nije dokazala nesavesnost tuženog u pogledu odlučivanja o promeni prebivališta dece, to nisu ispunjeni uslovi za delimično lišenje roditeljskog prava tuženog u smislu člana 82. Porodičnog zakona, zbog čega je tužbeni zahtev tužilje u tom delu odbijen.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno je stanovište nižestepenih sudova da su se u konkretnom slučaju promenile okolnosti na osnovu kojih je doneta prethodna odluka o izdražavanju, te stekli uslovi za njenu izmenu, odnosno da su ispunjeni uslovi iz člana 164. Porodičnog zakona, za povećanje visine obaveze izdržavanja od strane tuženog, za koju odluku su dati dovoljni razlozi koje, kao pravilne i na zakonu zasnovane, prihvata i ovaj sud.

Porodični zakon (“Službeni glasnik RS”, br. 18/2005...6/15) je ustanovio kriterijume kojima sud treba da se rukovodi u postupku određivanja izdržavanja (član 160). U tom smislu izdržavanje se određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja (stav 1), pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja, koju sumu kao nadoknadu za hranjenike odnosno za lica na porodičnom smeštaju, periodično utvrđuje ministarstvo nadležno za porodičnu zaštitu, u skladu sa zakonom (stav 4). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2), dok mogućnosti dužnika izdržavanja zavisi od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanja zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3).

Odredbom člana 164. Porodičnog zakona propisano je da se visina izdržavanja može smanjiti ili povećati ako se promene okolnosti na osnovu kojih je doneta prethodna odluka.

Odlučujući o visini doprinosa tuženog za izdržavanje mal. dece, po nalaženju Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su zaključili da je tuženi u obavezi i mogućnosti da doprinosi njihovom izdržavanju sa mesečnim iznosom od po 8.000,00 dinara od 28.02.2022. godine pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi. Naime, prilikom utvrđivanja mesečnih potreba, nižestepeni sudovi su imali u vidu da su se okolnosti na strani mal. dece promenile i da su relevantne za izmenu ranije odluke o izdržavanju, povišenjem sa 3.000,00 dinara odnosno 3.200,00 dinara na po 8.000,00 dinara mesečno. Sva deca sada idu u osnovnu školu, što iziskuje troškove veće nego u vreme donošenja prethodne odluke, pa su u skladu sa njihovim uzrastom, razvojnim i opštim potrebama, pravilno utvrdili ukupan iznos potreban za izdržavanje vodeći računa o minimalnoj sumi izdržavanja.

Kod utvrđenog da je tuženi zdrav i radno sposoban, da nema obavezu izdržavanja drugih lica, da živi u porodičnoj kući sa majkom sa kojom deli troškove života, te da je kao roditelj dužan da angažuje sve svoje mogućnosti u skladu sa zakonom kako bi uredno izvršavao svoju zakonsku obavezu izdržavanja, to su pravilno nižestepeni sudovi zaključili da isplatom iznosa na koji je obavezan neće biti ugrožena njegova egzistencija. Prilikom utvrđivanja visine doprinosa tuženog za izdržavanje mal. dece uzete su u obzir sve bitne činjenice od značaja za izmenu odluke o izdržavanju i njenoj visini, a sve u skladu sa članom 160. i 164. Porodičnog zakona, naročito činjenice o potrebama mal. dece, zdravstvenom stanju, ličnim potrebama i imovinskim prilikama tuženog, kao i imovinskim prilikama zakonskog zastupnika mal. dece.

Pri donošenju odluke nižestepeni sudovi su se rukovodili najboljim interesom dece, saglasno odredbama člana 6. i 266. Porodičnog zakona i time da iznos kojim tuženi treba da doprinosi izdržavanju mal. dece bude dovoljan za namirenje njihovih egzistencijalnih, zdravstvenih, obrazovnih i socijalnih potreba, te da je preostali iznos do potrebnog iznosa za izdržavanje mal. dece dužna da obezbedi majka, jer je obaveza roditelja da izdržava svoje maloletno dete, zajednička obaveza oba roditelja, nezavisno od toga kome je povereno vršenje roditeljskog prava. Zbog navedenog, neosnovani su revizijski navodi tuženog da je odlukom nižestepenih sudova o visini doprinosa tuženog na ime izdržavanja mal.dece ugrožena njegova egzistencija i da prilikom određivanja visine sud nije vodio računa o njegovim primanjima i ličnim potrebama.

Ovaj sud je prilikom donošenja odluke imao u vidu i ostale navode revizije, ali je ocenio da su neosnovani, jer suštinski predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a ove navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Iz napred iznetih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić