U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Spomenke Zarić, članova veća, u parnici tužioca Fondacija „Aćimović“ sa sedištem u Beogradu, koju zastupa punomoćnik Slaviša Nikolić, advokat iz ..., protiv tuženih AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., koje zastupa punomoćnik Milan Drobac, advokat iz ..., radi pobijanja pravnih radnji dužnika, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2478/20 od 26.11.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 04.11.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2478/20 od 26.11.2020. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovana, žalba tuženih i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Užicu P 515/20 od 18.18.2020. godine.

OBAVEZUJU SE tužene da tužiocu, solidarno, isplate troškove revizijskog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara, u roku od 15 dana po prijemu presude.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženih za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Užicu P 515/20 od 18.08.2020. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužioca Fondacije „Aćimović“ prema tuženima AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., i utvrđeno da ugovor o poklonu overen pred Osnovnim sudom u Užicu pod brojem Ov.3 br. ../2013 od 12.04.2013. godine, kojim su GG i DD svoje nekretnine bliže označene u izreci presude, u KO ... poklonili ĐĐ, pravnom prethodniku tuženih, ne proizvodi pravno dejsto prema tužiocu Fondaciji „Aćimović“ kao poveriocu, pa su tužene AA, BB i VV dužne trpeti da se tužilac Fondacija „Aćimović“ naplati iz njihove imovine, navedenih nepokretnosti, bliže opisanih u izreci presude, do visine tužiočevih potraživanja utvrđenih pravnosnažnom presudom Višeg suda u Užicu P 21/11 od 12.11.2011. godine u iznosu od 935.115,50 USD umanjen za iznos od 41.370,00 USD što iznosi 893.785,50 USD sa domicilnom kamatom počev od 23.03.2009. godine pa do konačne isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan isplate; obavezane su tužene da tužiocu solidarno plate troškove parničnog postupka u iznosu od 551.174,80 dinara, a preko dosuđenog iznosa troškova odbijen je zahtev za troškove postupka u iznosu od još 157.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2478/20 od 26.11.2020. godine ukinuta je presuda Osnovnog suda u Užicu P 515/20 od 18.08.2020. godine i presuđeno tako što je odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev, obavezan tužilac da tuženima na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 1.005.503,05 dinara i odbačena žalba umešača na strani tuženih EE, kao nedozvoljena.

Protiv pravnosnažne presude, donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužene su podnele odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20) pa je ocenio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje posebno na ostale bitne povrede odredaba parničnog postupka, koje su članom 407. stav 1. tačka 2. i tačka 3. ZPP propisane kao revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Višeg suda u Užicu P 21/11 od 12.11.2011. godine obavezani su tuženi GG i DD da solidarno, na ime duga, plate tužiocu iznos od 935.155,50 USD dolara sa domicilnom kamatom od 23.03.2009. godine do konačne isplate i troškove parničnog postupka u iznosu od 836.250,00 dinara.

Ugovorom o poklonu Ov.br. ../13 od 12.04.2013. godine GG i DD su svoje nepokretnosti upisane u list nepokretnosti broj .. KO ... i .. KO ..., poklonili svom ocu, sada pok. ĐĐ, pravnom prethodniku tuženih. Pre zaključenog ugovora o poklonu, ugovorom o promeni osnivača, direktora i prenosu osnivačkog uloga preduzeća „Aćimović Žitomlin“ DOO Kriva Reka, zaključenim dana 18.09.2012. godine, overenim pod brojem Ov. 1 br. ../2012 između GG i DD sa jedne strane i AA, BB i VV sa druge strane, u članu 3, ugovorne strane su se saglasile da povećaju osnovni kapital preduzeća unošenjem nenovčanog kapitala u ukupnom iznosu od 13.791.240,00 dinara, a koje sačinjavaju katastarske parcele u KO ..., bliže nabrojane u ugovoru, te su se odredbom člana 6. istog ugovora saglasili da se izvrši promena osnivača, umesto dotadašnjih GG i DD koji istupaju iz društva, da se kao novi osnivači u društvu upišu i stupe AA, BB i VV. Pravnosnažnom presudom Višeg suda u Užicu P 1/15 od 20.03.2015. godine, utvrđeno je da sporni ugovor o promeni osnivača, direktora i prenosu osnivačkog udela preduzeća „Aćimović Žitomlin“ DOO Kriva Reka od 18.09.2012. godine overen pred Osnovnim sudom u Užicu pod brojem Ov.1 ../2012 u delu kojim su GG i DD preneli svoje osnivačke udele u tom privrednom društvu na tužene AA, BB i VV, ne proizvodi pravno dejstvo prema tužiocu i da su dužne trpeti da se tužilac naplati iz osnivačkih udela koje tužene imaju u privrednom drutšvu do visine tužiočevog potraživanja utvrđenog pravosnažnom presudom Višeg suda u Užicu P.br. 21/11 od 12.11.2011. godine. U listu nepokretnosti .. KO ... na parceli broj .. upisan je kao vlasnik GG, dok je kao vlasnik na kat. percelama broj .., .. i .. iz lista nepokretnosti .. KO ... upisan GG, kao i na ½ suvlasničkog udela na kat. parc. .. iz lista nepokretnosti .. KO ... . Rešenjem Osnovnog suda u Užicu O 1085/14 od 14.12.2014. godine za naslednike na zaostavštini iz smrti pok. ĐĐ oglašeni su po testamentalnom osnovu nasleđivanja sa udelima po 1/3 njegove unuke AA, BB i VV, a predmet zaostavštine čini pravo svojine sa određenim udelima na nepokretnostima u KO ... i KO ..., bliže opisane tim rešenjima.

Tužilac je podneo predlog za izvršenje Osnovnom sudu u Užicu, te je rešenjem I.br. 980/13 od 07.05.2013. godine određeno izvršenje na celokupnoj imovini izvršnog dužnika GG i DD, a zaključom suda od 03.09.2013. godine određena naplata potraživanja na nepokretnosti izvršnog dužnika GG na trosobnom stanu u ... . Po prigovoru trećeg lica VV izvršni sud je rešenjem I 980/13 od 09.12.2013. godine uputio treće lice da pokrene parnični postupak protiv izvršnog poverioca radi proglašenja da je izvršenje na tom stanu nedopustivo. Zaključkom Osnovnog suda u Užicu I 980/13 od 30.05.2014. godine izvršnom poveriocu, Fondaciji „Aćimović“ predata je u svojinu i na korišćenje sporna nepokretnost – trosobni stan. Na izvršne dužnike se ne vodi druga nepokretna imovina.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje prvostepeni sud je zaključio da postoje potraživanje tužioca prema GG i DD, da su sporni ugovor o poklonu dužnici zaključili sa svojim ocem, te da se radi o besplatnom raspolaganju iz člana 281. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima, da dužnici nemaju sredstava iz kojih bi tužilac namirio svoje potraživanje, te da nije od značaja okolnost da li tužene imaju sredstava, jer one nisu dužnici tužioca, već su to GG i DD, zbog čega tužilac u ovoj parnici nije bio dužan da dokazuje da li su tužene insolventne. Sva raspolaganja koje su dužnici GG i DD preduzeli, a što je utvrđeno u postupku pred Višim sudom u Užicu P 1/15, su preduzeli na štetu tužioca, kao poverioca, izvršni dužnici nemaju druge imovine iz kojih bi tužilac mogao da naplati svoje potraživanje iz navedene pravnosnažne presude te je prvostepeni sud utvrdio da sporni ugovor o poklonu ne proizvodi pravno dejstvo prema tužiocu, pa su tužene, kao pravni sledbenici poklonoprimca, dužne da trpe da se tužilac naplati iz navedenih nepokretnosti. Sporni ugovor o poklonu je realizovan, s obzirom da je u katastru izvršena uknjižba na poklonoprimca, usled čega je ta imovina iz ugovora bila predmet raspravljanja zaostavštine poklonoprimca i njegovog testamentalnog raspolaganja.

Odlučujući o žalbi tuženih drugostepeni sud je ukinuo prvostepenu presudu i odbio, kao neosnovan tužbeni zahtev smatrajući da su nepokretnosti iz spornog ugovora o poklonu ušle u imovinu Preduzaća „Aćimović Žitomlin“ iz Krive Reke 2012. godine, znatno ranije pre zaključenja spornog ugovora o poklonu iz 2013. godine pa te nepokretnosti ne predstavljaju imovinu fizičkih lica, sada tuženih koje su bile predmet ugovora o poklonu između GG i DD kao poklonodavaca i sada pok. ĐĐ, pravnog prethodnika tuženih, kao poklonoprimca. Pored toga, tužilac nije pružio dokaz u pogledu insolventnosti dužnika, ovde tuženih da su spornim ugovorom o poklonu umanjili i otuđili svoju imovinu kako bi izbegli naplatu tužioca, kao poverioca iz presude Višeg suda u Užicu P.br. 21/11 od 12.11.2011. godine, a što je bio dužan da učini u smislu člana 281. stav 3. ZOO. Zaključak tog suda je da sporne nepoketnosti ne predstavljaju svojinu tuženih, kao fizičkih lica, već imovinu Preduzeća „Aćimović Žitomlin“ Kriva Reka, pa tužene nisu pasivno legitimisane i na njima ne leži obaveza u odnosu na traženo pravo tužioca, niti je tužilac dokazao da su tužene insolventne.

Osnovano se u reviziji ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo donoseći pobijanu presudu, te da je postupio suprotno primedbama iz rešenja Vrhovnog kasacionog suda Rev 1164/2019 od 20.02.2020. godine.

Odredbom člana 280. stav 1. i stav 2. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da svaki poverilac čije je potraživanje dospelo za isplatu i bez obzira kada je nastalo može pobijati pravnu radnju svog dužnika koja je preduzeta na štetu poverilaca, a smatra se da je pravna radnja preduzeta na štetu poverilaca ako usled njenog izvršenja dužnik nema dovoljno sredstava za ispunjenje poveriočevog potraživanja. Odredbom člana 281. stav 3. istog Zakona propisani su uslovi pobijanja, pa između ostalog je propisano da se kod besplatnih raspolaganja i sa njima izjednačenih pravnih radnji smatra da je dužnik znao da preduzetim raspolaganjem nanosi štetu poveriocima i za pobijanje tih radnji se ne zahteva da je trećem licu to bilo poznato ili moglo biti poznato.

Iz navedenih zakonskih odredbi proizlazi da je cilj i svrha pobijanja pravnih radnji dužnika da se pravne radnje dužnika učine bez pravnog dejstva u odnosu na poverioca, ali samo do iznosa koji je potreban za njegovo namirenje. Uslovi za pobijanje propisani su odredbom člana 281. Zakona o obligacionim odnisima iz koje proizlazi da je neophodno kumulativno ispunjenje tri uslova, a to su: da poverilac mora biti oštećen pravnom radnjom dužnika, da dužnik mora imati nameru da ošteti poverioca, a treće lice mora biti nesavesno, odnosno da je znalo ili moralo znati za nameru dužnika. Teret dokazivanja ovih uslova je na poveriocu. Izuzetak kod ovih pravila je propisan u situaciji kada je poverilac svojom imovinom raspolagao besplatno i u ovoj situaciji je propisana zakonska pretpostavka da su treća lica znala da se preduzetim raspolaganjem nanosi šteta poveriocu (član 281. stav 3. ZOO), zbog čega je isključena obaveza dokazivanja nesavesnosti trećih lica.

U toku postupka je utvrđeno da su dužnici tužioca, GG i DD spornim ugovorom o poklonu raspolagali u korist svog oca, sada pok. ĐĐ, na štetu tužioca, koji je dokazao da ne može da naplati svoje potraživanje iz pravnosnažne presude Višeg suda u Užicu P 21/11 od 12.11.2011. godine, pri čemu je prvostepeni sud pravilno ocenio da nije od značaja okolnost da li tužene imaju sredstava, jer one nisu dužnici tužioca, već su to GG i DD koji su raspolagali svojim nepokretnostima u korist svog oca, a on je te nepokretnosti testamentom ostavio u nasleđe tuženima. Pri tome, pravilno je prvostepeni sud zaključio da raspolaganje ovim nepokretnostima u korist Preduzeća „Aćimović Žitomlin“ iz Krive Reke nema značaja, s obzirom da je ovo raspolaganje ne proizvodi pravno dejstvo prema tužiocu, što je utvrđeno presudom Višeg suda u Užicu P.br. 26/13 od 27.12.2013. godine.

U tom smislu pogrešno je stanovište drugostepenog suda u pogledu svojine spornih nepokretnosti, koje suprotno zaključku drugostepenog suda, predstavljaju svojinu tuženih kao fizičkih lica. Tužilac nije morao da dokaže da su tužene insolventne, s obzirom da one i nisu dužnici tužioca.

Zbog svega navedenog, revizija tužioca je usvojena i odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Tužilac je uspeo u revizijskom postupku u smislu člana 153. ZPP, , troškove postupka je tražio i opredelio, pa je odlučeno kao u stavu drugom izreke, s tim što se troškovi odnose na sastav revizije u iznosu od 45.000,00 dinara.

Tuženi nisu uspeli u revizijskom postupku, troškovi sastava za odgovor na reviziju nisu bili nužni, zbog čega nemaju pravo na tražene troškove tog postupka, pa je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u izrci presude, na osnovu člana 416. stav 1. i člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić