Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Branka Stanića, članova veća, u vanparničnom predmetu predlagača AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Bojan Ivanović, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača Grada Beograda, koga zastupa Gradsko javno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu i krajnjeg korisnika Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Grada Beograda, radi određivanja naknade, odlučujući o reviziji predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Beogradu Gž 19263/19 od 30.09.2020. godine u sednici veća održanoj 02.06.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

 PREINAČUJE SE rešenje Višeg suda u Beogradu Gž 19263/19 od 30.09.2020. godine u stavu prvom izreke u odbijajućem delu, tako što se odbijaju kao neosnovane žalbe protivnika predlagača i krajnjeg korisnika i POTVRĐUJE rešenje Prvog osnovnog suda u  Beogradu R1 238/18 od 18.09.2019. godine.

OBAVEZUJE SE krajnji korisnik Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Grada Beograda da predlagačima isplati iznos od 156.000,00 dinara na ime naknade troškova revizijskog postupka, u roku od osam dana od dana prijema otpravka ovog rešenja.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Prvog osnovnog suda u  Beogradu R1 238/18 od 18.09.2019. godine, stavom prvim izreke, određena je naknada za eksproprisane nepokretnosti i to kat. parcelu br. .../... ukupne površine 13045 m2, kat. parcelu br. .../... ukupne površine 10630 m2, kat. parcelu br. .../..., ukupne površine 6727 m2 i kat. parcelu br. .../... ukupne površine 1572 m2, sve upisane u LN br. ... KO ..., pa je krajnji korisnik obavezan da predlagačima na ime naknade za navedeno eksproprisano zemljište isplati iznose od po 103.922.104,00 dinara, odnosno ukupno 207.844.208,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja tog rešenja pa do konačne isplate. Stavom drugim izreke, krajnji korisnik je obavezan da predlagačima solidarno isplati na ime troškova vanparničnog postupka iznos od 600.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana kada nastupe uslovi za izvršenje pa do konačne isplate.

Rešenjem Višeg suda u Beogradu Gž 19263/19 od 30.09.2020. godine, preinačeno je navedeno prvostepeno rešenje u stavu prvom izreke, tako što je naknada za navedene eksproprisane katastarske parcele, određena u iznosima od po 2.621.868,00 dinara, odnosno ukupno 5.243.736,00 dinara, na isplatu kojih je krajnji korisnik obavezan predlagačima, sa zakonskom zateznom kamatom od 18.09.2019. godine kao dana njegovog donošenja, pa do isplate. Preko ovih iznosa pa do iznosa dosuđenog prvostepenim rešenjem od 207.844.208,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos od 18.09.2019. godine pa do isplate, zahtev predlagača je odbijen kao neosnovan. Stavom drugim izreke, potvrđeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu drugom izreke navedenog prvostepenog rešenja i odbijene žalbe predlagača i krajnjeg korisnika.

Protiv navedenog pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu predlagači su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijano rešenje na osnovu člana 408. u vezi člana 420. ZPP („Sl. glasnik RS“, br.72/11, 55/14) a u vezi sa članom 30. stav 2. ZVP i našao da je revizija osnovana zbog pogrešno primenjenog materijalnog prava.

Donošenjem pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nisu osnovani revizijski navodi o učinjenoj bitnoj povredi iz člana 374. stav 1. ZPP jer se u suštini radi o bitnoj povredi iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, iz kog razloga se revizija ne može izjaviti na osnovu člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Odeljenja za imovinskopravne poslove gradske opštine Palilula u Beogradu od 23.08.2012. godine (pravnosnažnog 26.09.2012. godine) u potpunosti su eksproprisane kat. parcele .../... površine 1304,5 m2, .../..., površine 10630 m2, .../... površine 6727 m2, koje predstavljaju ostalo veštački stvoreno neplodno zemljište i kat. parcela .../... površine 1572 m2, koja predstavlja njivu, sve upisane u LN br. ... KO ..., kao suvlasništvo AA i VV sa po ½ idealnog dela i prenete su u javnu svojinu Grada Beograda za potrebe Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Grada Beograda, radi izgradnje saobraćajnice severna tangenta od saobraćajnice T6 do Pančevačkog puta – Sektor 2, deonica od Zrenjaninskog puta – M24.1 do Pančevačkog puta M19“, a na osnovu Plana detaljne regulacije („Sl. list Grada Beograda“ br.24/10) i rešenja Vlade Republike Srbije od 20.10.2011. godine o utvrđivanju javnog interesa za eksproprijaciju. U ovom vanparničnom postupku drugi predlagač je BB, koji je pravni sledbenik VV. Predlagači i krajnji korisnik nisu zaključili sporazum o naknadi za eksproprisane nepokretnosti pred nadležnim organom uprave, zbog čega je pokrenut ovaj vanparnični postupak radi donošenja odluke o visini naknade. Poreska uprava - Filijala Palilula je izvršila procenu tržišne vrednosti eksproprisanih katastarskih parcela 20.12.2018. godine na iznos od 164,00 dinara po 1m2, tretirajući ih kao poljoprivredno zemljište. Po predlogu predlagača određeno je veštačenje preko sudskog veštaka građevinske struke na osnovu čijeg nalaza i mišljenja i izjašnjenja od 23.04.2019. godine je utvrđeno da tržišna vrednost predmetnih parcela iznosi 6.500,41 dinara po 1 m2, što za njihovu ukupnu površinu od 31.974 m2, iznosi 207.844.208,00 dinara, odnosno da svakom od predlagača (s obzirom na njihove idealne udele), pripada iznos od po 103.922.104,00 dinara. Sudski veštak je procenu tržišne vrednosti predmetnih katastarskih parcela izvršio tretirajući ih kao gradsko građevinsko zemljište.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odredio naknadu za eksproprisane nepokretnosti u visini određenoj na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka i njegovog izjašnjenja, a na osnovu člana 42. stav 2. Zakona o eksproprijaciji. Ocenivši da predlagačima pripada naknada za eksproprisane nepokretnosti u visini tržišne cene određene na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka a ne na osnovu procene nadležne Poreske uprave i da se ne radi o poljoprivrednom zemljištu, već o gradskom građevinskom zemljištu u smislu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji.

Drugostepeni sud je zauzeo stanovište da predlagačima za eksproprisane katastarske parcele pripada naknada u visini one tržišne vrednosti koju je procenila nadležna poreska uprava na osnovu objektivnih parametara i to kao poljoprivrednog zemljišta, zaključivši da im zato pripada naknada u visini od ukupno 5.243.376,00 dinara (za oba predlagača). Ocenio je da je odluku doneo s obzirom na karakter predmetnog zemljišta u vreme donošenja rešenja o eksproprijaciji 23.08.2012. godine, kao i na osnovu podataka iz LN izdatog 31.10.2011. godine iz kojeg proizlazi da se radi o poljoprivrednom zemljištu, a da predlagači nisu dostavili dokaz da je izvršena prenamena ovog zemljišta u gradsko građevinsko zemljište.

Osnovano predlagači u reviziji ukazuju da je drugostepeni sud pogrešno primenio novelirani član 42. Zakona o eksproprijaciji, time što je naknadu za eksproprisane nepokretnosti odredio na osnovu procene Poreske uprave, ne prihvatajući nalaz i mišljenje sudskog veštaka. Članom 42. Zakona o eksproprijaciji propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj vrednosti takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano (stav 1) Procenu tržišne vrednost vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima (stav 2. istog člana). Određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost se vrši u vanparničnom postupku po pravilima Zakona o vanparničnom postupku (član 132-140). Smisao člana 42. stav 2. Zakona o eksproprijaciji nije da se visina naknade za eksproprisanu nepokretnost utvrđuje isključivo na osnovu procene izvršene od strane Poreske uprave kao nadležnog organa uprave, već je to obavezni zakonski minimum (najniži iznos naknade) koji ne isključuje mogućnost da sud odredi veštačenje i izvede i druge predložene dokaze. Svrha vođenja ovakvog vanparničnog postupka za određivanje visine naknade za eksproprisanu nepokretnost u kojem nije došlo do sporazuma, je obezbeđenje ravnopravnosti učesnika postupka i uspostavljanje pravične ravnoteže između interesa vlasnika eksproprisane nepokreetnosti i javnog interesa, tako da naknada koju sud odredi u vanparničnom postupku odražava vrednost oduzete imovine.

Zato je i po nalaženju ovoga suda, prvostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo kada je odredio visinu naknade tržišne cene za eksproprisane nepokretnosti na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka i dopunskog izjašnjenja, koji sadrže detaljno obrazloženje o svim relevantnim parametrima za obračun visine te naknade i to kao gradskog građevinskog zemljišta.

Po stanovištu ovoga suda, navedene katastarske parcele su u vreme eksproprijacije predstavljale gradsko građevinsko zemljište kao što je to prvostepeni sud pravilno zaključio primenom člana 82. tada važećeg Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09, 81/09). Ovom zakonskom odredbom građevinsko zemljište je definisano kao zemljište određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zemljištem i zemljište koje služi za redovnu upotrebu tih objekata ( stav 1) Građevinsko zemljište se koristi prema nameni, određenim planskim dokumentom na način kojim se obezbeđuje njegovo racionalno korišćenje u skladu sa zakonom (stav 2).

Prema tome, osnovano se u reviziji predlagača ukazuje da je još u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji 23.08.2012. godine eksproprisano zemljište predstavljalo gradsko građevinsko zemljište koje je ušlo u sastav građevinskih parcela (naznačenih u obrazloženju tog rešenja), a na osnovu Plana detaljne regulacije („Sl. list Grada Beograda“ br.24/10) i Programa uređivanja i davanja u zakup građevinskog zemljišta za 2012. godinu („Sl. list Grada Beograda“ br.55/11).

Polazeći od izloženog stanovišta prvostepenog suda, koje je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava, Vrhovni kasacioni sud je preinačio drugostepeno rešenje u pobijanom odbijajućem delu i odlučio kao u izreci, na osnovu člana 416. stav 1. u vezi člana 420. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP.

Odluka o naknadi troškova revizijskog postupka doneta je na osnovu člana 153. stav 1. i 154. stav 2. i 163. stav 2. ZPP, u visini tražene naknade za sastav revizije prema važećoj AT.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić