U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u parnici tužilaca AA i BB, oboje iz ..., kao zakonskih naslednika sada pok. VV, čiji je zajednički punomoćnik Vladimir Gavarić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Prvog osnovnog suda u Beogradu, koga zastupa Državno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 652/22 od 02.06.2022. godine, u sednici održanoj dana 20.04.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilaca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 652/22 od 02.06.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 652/22 od 02.06.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca i potvrđena je presuda Višeg suda u Beogradu P br.44/21 od 16.11.2021. godine, a odbijen je i njihov zahtev za naknadu troškova drugostepenog postupka. Tom prvostepenom presudom odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se tužena obaveže da im na ime naknade štete isplati svakom iznos od po 75.993,31 evra, sa zakonskom zateznom kamatom od 08.02.2017. godine kao dana podnošenja tužbe pa do isplate, a sve u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan isplate. Stavom drugim izreke, tužioci su obavezani da tuženoj solidarno naknade troškove parničnog postupka od 447.750,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“ br.72/11, 55/14...18/20) Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilaca nije osnovana.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizija ne sadrži navode o tome koje su to bitne povrede učinjene.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su zakonski naslednici svog sada pokojnog oca VV na po ½ idealnog dela zaostavštine na koju su oglašeni ostavinskim rešenjem, između ostalog i prava priznata po presudi Trećeg opštinskog suda u Beogradu P 3676/03-05 od 23.05.2005. godine. Tom presudom, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca VV iz ... i obavezan tuženi „GG“ d.d. sa sedištem u ..., Republika ... da mu na ime duga isplati iznose od 154.260 DEM, 93.000 DEM i 50.000 DEM sa domicilnom kamatom za periode bliže određene tim stavom izreke i sve u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate. Stavom drugim izreke, tužbeni zahtev je odbijen preko dosuđenih a do traženih iznosa koji su navedeni u tom stavu izreke, dok je stavom trećim izreke tuženi obavezan da tužiocu naknadi troškove spora od 298.833,00 dinara.

Presudom Okružnog suda u Beogradu Gž br.9429/05 od 26.08.2005. godine, odbijena je žalba tuženog i navedena presuda je potvrđena u stavovima prvom i trećem izreke. Uz tužbu podnetu u ovom sporu priložena je fotokopija navedene presude na koju su stavljena dva pečata sa nečitkim tekstom od kojih je u jedan pečat unet datum 26.12.2005. godine, s tim što je ovaj datum očigledno prepravljen u delu koji se odnosi na mesec sa datumom 26.01.2006. godine. Iz službene beleške koju je prvostepeni sud sačinio na osnovu uvida u predmet ranije Trećeg opštinskog suda u Beogradu P br.3676/03-05 a sada predmeta Prvog osnovnog suda u Beogradu P br.11186/16, proizlazi da je u ovom predmetu doneta prvostepena presuda sa već citiranom sadržinom koja je presudom Okružnog suda u Beogradu navedenog broja od 26.08.2005. godine potvrđena u stavovima prvom i trećem izreke a žalba tuženog odbijena, da je tu drugostepenu presudu punomoćnik tužioca primio 23.09.2005. godine a tuženi 05. prosinca (decembra) 2005. godine prema dostavnici u spisima, a prema dopisu tuženog 02. prosinca (decembra) 2005. godine. Iz sadržine istog predmeta takođe proizlazi da je na navedenu prvostepenu presudu dana 27.01.2006. godine stavljena potvrda pravnosnažnosti sa datumom 25.01.2006. godine i da je naredbom od 18.04.2016. godine na istu prvostepenu presudu stavljena potvrda pravnosnažnosti sa datumom 26.08.2005. godine. VV je kao izvršni poverilac 09.12.2015. godine podneo predlog za izvršenje Osnovnom sudu u Bujanovcu protiv navedenog izvršnog dužnika, radi naplate svog potraživanja iz pravnosnažne i izvršne presude Trećeg opštinskog suda u Beogradu P br.3676/03 – 05 od 23.05.2005. godine u iznosu od 151.986,63 evra na nepokretnosti koju dužnik ima na teritoriji Republike Srbije u Opštini Preševo, uz bliže označenje katastarskih oznaka iste. Predloženo izvršenje je određeno rešenjem istog suda Ii 48/15 od 10.12.2015. godine. Rešenjem istog suda Ii br.48/15 od 27.07.2016. godine ukinuto je navedeno rešenje o izvršenju Osnovnog suda u Bujanovcu istog broja od 10.12.2015. godine, obustavljeno je određeno izvršenje i ukinute su sprovedene radnje s obzirom da je potraživanje zastarelo u smislu odredbe člana 379. stav 1. ZOO, a shodno rešenju Prvog osnovnog suda u Beogradu P br.11186/16 od 10.05.2016. godine. Naime, tim rešenjem Prvi osnovni sud u Beogradu je ispravio rešenje Trećeg opštinskog suda u Beogradu od 27.01.2016. godine, tako što umesto „presuda P br.3676/03–05 pravnosnažna dana 25.01.2006. godine treba da stoji presuda P br.3676/03–05 pravnosnažna je dana 26.08.2005. godine“ sa konstatacijom da je ta presuda uručena izvršnom dužniku 02.12.2005. godine, a izvršnom poveriocu 23.09.2005. godine. Na kraju, rešenjem Osnovnog suda u Bujanovcu Ipv I br.70/16 od 06.09.2016. godine, odbijen je prigovor izvršnog poverioca VV izjavljen protiv navedenog rešenja Ii 48/15 od 27.07.2016. godine kojima je obustavljeno izvršenje. Ustavni sud je rešenjem Už 1671/2017 od 24.05.2018. godine, odbacio ustavnu žalbu VV podnetu protiv rešenja Osnovnog suda u Bujanovcu Ipv I 70/16 od 06.09.2016. godine, ocenivši da se navodi podnosioca ne mogu smatrati ustavno-pravnim razlozima kojima se argumentuju tvrdnje o povredi prava na pravično suđenje i prava na jednaku zaštitu prava, već se od Ustavnog suda u suštini traži da kao instancioni sud još jednom oceni zakonitost osporenog rešenja.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužilaca da im tužena na ime naknade materijalne štete koju su pretrpeli zbog nepravilnog i nezakonitog rada isplati svakom od njih iznos po 75.993,31 evra u dinarskoj protivvrednosti, zbog stavljanja potvrde pravnosnažnosti na presudu Trećeg opštinskog suda u Beogradu P 3676/03 – 05 od 23.05.2005. godine sa datumom u koji se njihov pravni prethodnik pouzdao, a za koji se kasnije ispostavilo da je netačan i da je pravnosnažnost nastupila nekoliko meseci ranije, a usled čega je propustio da u roku od 10 godina, ovu sudsku odluku izvrši prinudnim putem. Po oceni toga suda, pravnosnažnost presude nastupa donošenjem odluke drugostepenog suda ili protekom roka za izjavljivanje žalbe u smislu člana 359. ZPP, zbog čega samo označavanje datuma pravnosnažnosti presude od strane suda nema konstitutivno dejstvo jer je njena pravnosnažnost nastupila ex lege u momentu donošenja drugostepene presude, što je u konkretnom slučaju 26.08.2005. godine a ne 27.01.2006. godine kada je to navedeno omaškom službenog lica. Pored toga, tadašnji tužilac je nakon donošenja pravnosnažne presude imao mogućnost da u roku od 10 godina pokrene izvršni postupak za prinudnu naplatu dosuđenog novčanog potraživanja u smislu člana 379. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO). Međutim, on je taj izvršni postupak pokrenuo u trenutku kada je ono već bilo zastarelo, zbog čega čak i da se pouzdao u datum pravnosnažnosti iz spisa, to ne može biti uzrok za nemogućnost naplate potraživanja utvrđenog pravnosnažnom presudom jer je ono u svakom slučaju zastarelo.

Drugostepeni sud je ocenio da je prvostepena presuda pravilno doneta, ali iz drugih razloga od onih koje je izložio prvostepeni sud. Po stanovištu drugostepenog suda odredbom člana 379. stav 1. ZOO je propisano da sva potraživanja koja su utvrđena pravnosnažnom sudskom odlukom zastarevaju za 10 godina, dok je odredbom člana 361. stav 1. istog zakona propisano da zastarelost počinje teći prvog dana posle dana kada je poverilac imao pravo da zahteva ispunjenje obaveze zbog čega suprotno stanovištu Osnovnog suda u Bujanovcu, smatra da propisani rok zastarelosti od deset godina nije počeo teći od dana pravnosnažnosti presude, kao izvršne isprave, već od dana njene izvršnosti. Kako je u konkretnom slučaju izvršni dužnik primio drugostepenu presudu 02.12.2005. godine, to znači da je poverilac stekao pravo da zahteva ispunjenje obaveze tek nakon što je posle tog roka protekao paricioni rok za ispunjenje obaveze, tako da je izvršnost presude nastupila 18.01.2006. godine. Prema tome, kako u vreme podnošenja predloga za izvršenje na osnovu izvršne isprave nije protekao rok od 10 godina propisan odredbom člana 379. stav 1. ZOO, to proizlazi da je Osnovni sud u Bujanovcu odlučujući o zastarelosti tužiočevog potraživanja utvrđenog pravnosnažnom sudskom odlukom pogrešno primenio citiranu zakonsku odredbu, ali je ocenio da ovakvo postupanje ne predstavlja pogrešan ili nepravilan rad državnog organa. Budući da se pod nezakonitim radom smatra akt, odnosno radnja koja je protivna pravnim normama, odnosno postupanje protivno zakonu, drugom propisu ili opštem aktu ili propuštanje da se isti primene. U konkretnom slučaju u radnjama sudskog veća Osnovnog suda u Bujanovcu koje je donelo rešenje Ipv I br.70/16 od 06.09.2016. godine nema ni nezakonitog ni nepravilnog postupanja jer je prilikom odlučivanja sud postupao u okviru svojih ovlašćenja propisanih Zakonom o izvršenju i obezbeđenju, a okolnost da je sudsko veće drugačije protumačilo citiranu odredbu koja se odnosi na zastarelost potraživanja utvrđenih pravnosnažnim sudskim odlukama ne predstavlja ni nezakonit ni nepravilan rad, zbog čega nisu ispunjeni uslovi iz člana 172. ZOO za odgovornost tužene za naknadu štete. Konsekventno tome je zaključio da do nemogućnosti da pravni prethodnik tužilaca u izvršnom postupku naplati svoje potraživanje iz pravnosnažne sudske odluke nije došlo zbog pogrešno unetog datuma u potvrdu pravnosnažnosti na prvostepenoj presudi već zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane sudskog veća Osnovnog suda u Bujanovcu, što ne predstavlja nepravilan ni nezakonit rad državnog organa.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su zaključili da u konkretnom slučaju ne postoji odgovornost tužene za nezakonit ili nepravilni rad prema odredbi člana 172. stav 1. ZOO zbog pouzdanja pravnog prethodnika tužilaca sada pok. VV u potvrdu (klauzulu) pravnosnažnosti izdatu od strane Trećeg opštinskog suda u Beogradu kada je podneo predlog za izvršenje 09.12.2015. godine Osnovnom sudu u Bujanovcu, smatrajući da ga je podneo pre isteka roka od deset godina od dana pravnosnažnosti prvostepene presude u smislu člana 379. stav 1. ZOO. Pravilna je argumentacija prvostepenog suda da je pravnosnažnost navedene prvostepene presude nastupila ex lege danom donošenja drugostepene presude 26.08.2005. godine i da samo označavanje datuma od strane suda odnosno službenika koji ga izdaje nema konstutitativno dejstvo, odnosno da na datum pravnosnažnosti sudske odluke koja nastupa po samom zakonu ne utiče pogrešno označenje tog datuma, posebno kada se ima u vidu da je pravni prethodnik tužilaca u navedenom parničnom i izvršnom postupku bio zastupan od strane punomoćnika iz reda advokata, koji kao stručna lica imaju saznanja o materijalnopravnim i procesnim rokovima.

Nisu osnovani revizijski navodi tužilaca da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo jer njihov pravni prethodnik nije namirio svoje potraživanje oslanjajući se na potvrdu pravnosnažnosti izdatu od strane suda koji je doneo prvostepenu presudu, budući da to nije uzrok nemogućnosti naplate potraživanja iz pravnosnažne presude, već to što je po sili zakona nastupila zastarelost mogućnosti izvršenja navedene sudske odluke protekom roka od 10 godina iz člana 379. stav 1. ZOO, od dana donošenja drugostepene presude 26.08.2005. godine. Ovaj rok je objektivni rok koji počinje teći narednog dana nakon dana pravnosnažnosti sudske odluke ili odluke drugog nadležnog organa ili postignutog poravnanja i to je najduži mogući opšti zastarni rok koji je opravdan pružanjem mogućnosti poveriocima da svoja potraživanja izvrše prinudnim putem, a odnosi se na već pravnosnažno utvrđena potraživanja, a ne na samu utuživost potraživanja. To znači da se po isteku tog objektivnog roka pravnosnažna sudska odluka ili poravnanje ne mogu izvršiti prinudnim putem.

Na osnovu izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci presude na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija
Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić