Viši sud u Vranju je, prepsudom Gž 956/23 od 25.03.2024. godine, stavom prvim izreke, odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Osnovnog suda u Bujanovcu P 585/22 od 08.12.2022. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ br. 10/23), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju je potrebno ujednačavanje sudske prakse o pravu na naknadu za eksproprisano zemljište kome je planskim aktom promenjena namena iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište.

Iz tog razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao pravnosnažnu odluku, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Odeljenja za urbanizam, imovinskopravne poslove, komunalno-stambene, građevinske delatnosti i zaštitu životne sredine Opštine Bujanovac br. 08-465-315 od 25.07.2017. godine, eksproprisana je k.p. br. .. pod kulturom njiva 3. klase, u površini od 2.400 m2 i k.p. br. .. u površini od 95m2, obe upisane u LN br. .. za KO ..., od suvlasnika u delu od po 1/2 BB i VV, oba iz sela ..., u korist tuženog, radi izgradnje autoputa E75 Beograd– Niš-Skoplje, deonica Levosoje-Beograd. Na osnovu sporazuma o naknadi za eksproprisano zemljište br. 08-465-315 od 14.09.2011. godine, određena je naknada za eksproprisano zemljište u iznosu od 1.621.750,00 dinara i za biljne zasade od 43.425,00 dinara, tako što je ocu tužioca, koga je tužilac zastupao u tom postupku, kao suvlasniku, odnosno tužiocu, kao punomoćniku, isplaćena 1/2 novčane naknade u iznosu od 832.587,00 dinara. Parcele koje su eksproprisane obuhvaćene su Planom generalne regulacije Opštine Bujanovac i u vreme zaključenja Sporazuma, kod nadležne kat.službe bile su upisane kao poljoprivredno zemljište. Veštačenjem od strane sudskog veštaka građevinske struke Gorana Ristića, u nalazu od 03.10.2019. godine, utvrđeno je da su predmetne kat.parcele u postupku eksproprijacije tretirane kao poljoprivredno zemljište na osnovu podataka upisanih u katastar nepokretnosti, iako su na osnovu Generalnog plana Bujanovac (''Službeni glasnik Pčinjskog okruga'', br. 30/50), Prostornog plana Bujanovac (''Službeni glasnik Grada Leskovca'', br. 22/1) i Plana generalne regulacije Bujanovac (''Službeni glasnik Pčinjskog okruga'', br. 3/13), proglašene za građevinsko zemljište jer se nalaze u trećoj građevinskoj zoni u vreme eksproprijacije. Prema nalazu tog veštaka, tržišna cena ovog zemljišta iznosi 780,00 dinara po m2, tako da razlika između isplaćene novčane naknade za poljoprivredno i naknade za građevinsko zemljište iznosi 162.175,00 dinara, po cenama na dan veštačenja. Sudski veštak građevinske struke Miomir Stevanović je u svom nalazu od 11.01.2021. godine dao mišljenje da, u vreme eksproprijacije a na osnovu tada važećeg GP Bujanovac, objavljenog u ''Službenom glasniku Pčinjskog okruga'', br. 30/05 od 30.12.2005. godine, jesu bile u obuhvatu GP Bujanovac. Parcela .. nije imala status gradskog građevinskog zemljišta već status zemljišta, kako je već eksproprisano i isplaćeno, dok je parcela .. imala status građevinskog zemljišta van građevinskog reona, čija je procenjena vrednost 500,00 din/m2, te kako je po Sporazumu za određivanje naknade za predmetnu parcelu isplaćena cena od 650,00 din/m2, nema osnova za povećanje cene i isplate razlike u ceni. Sudski veštak Tatjana Zdravković je u svom nalazu od 09.09.2021. godine navela da predmetne parcele pripadaju obuhvatu PGR-a Bujanovac, ali da pripadnost predmetnih parcela Planu nije od značaja, jer je osnov za eksproprijaciju zemljišta Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-Granica Makedonije, te da je na prostoru gde se nalaze pomenute parcele, u 2002. godini stupila na snagu ta Uredba, koja je jedini planski osnov za promenu namene zemljišta. Po mišljenju tog veštaka, razlika od isplaćene novčane naknade tužiocu za poljoprivredno zemljište pa do naknade za građevinsko zemljište ne postoji, jer od stupanja na snagu Uredbe do trenutka eksproprijacije nije bilo moguće prevesti ove parcele u građevinsko zemljište od strane prethodnog vlasnika, već je zemljište u trenutku eksproprijacije bilo poljoprivredno, kako je i isplaćeno u postupku eksproprijacije.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužioca odbili, zasnivajući svoju odluku na nalazu i mišljenju sudskog veštaka Tatjane Zdravković, o tome da predmetne parcele u vreme eksproprijacije i zaključenja Sporazuma o naknadi nisu imale status građevinskog zemljišta, po svojim karakteristikama i planskom osnovu za prenamenu zemljišta, a to je Uredba o utvrđivanju prostornog plana infrastrukturnog koridora Niš- Granica Makedonije.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo, a zbog toga je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 41. stav 2. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br. 53/95), propisano je da se visina nakanada u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja pravostepene odluke o naknadi. Na osnovu odredbe člana 42. istog Zakona, naknada za ekspropisano poljoprivredno i građevinsko zemljište, određuje se u novcu, prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano (stav 1.). Procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima (stav 2.).

Na osnovu odredbe člana 88. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/2009), kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta je dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena ili opis granica planskog dokumenta, sa popisom katastarskih parcela sa odgovarajućim grafičkim prikazom. Od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik tavkvog zemljišta ostavaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa ovim zakonom (stav 9).

Dakle, bitna činjenica za odlučivanje o tužbenom zahtevu tužioca je to da li je pre donošenja rešenja o eksproprijaciji Odeljenja za urbanizam, imovinsko-pravne poslove, komunalno-stambene, građevinske delatnosti i zaštitu životne sredine Opštine Bujanovac br. 08-465-315 od 25.07.2011. godine, predmetnim parcelama promenjena namena iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište, planskim dokumentom, u smislu odredbe člana 88. stav 9. Zakona o planiranju i izgradnji, ili to nije slučaj. U pogledu te činjenice postoje razlike u nalazima i mišljenjima veštaka građevinske struke Gorana Ristića, Miomira Stevanovića i Tatjane Zdravković, imajući u vidu da se sudski veštak Goran Ristić izjasnio da su planskim dokumentima predmetne parcele proglašene za građevinsko zemljište jer se nalaze u trećoj građevinskoj zoni, dok se sudski veštak Miomir Stevanović izjasnio da su predmetne parcele bile u obuhvatu GP Bujanovac, pri čemu parcela .. nije imala status građevinskog zemljišta, dok je parcela .. imala taj status. Što se tiče sudskog veštaka Tatjane Zdravković, njeno mišljenje je da to što predmetne parcele pripadaju obuhvatu PGR-a Bujanovac nije od značaja, jer je osnov za eksproprijaciju zemljišta Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš- Granica Makedonije i da od dana stupanja na snagu te Uredbe do trenutka eksproprijacije nije bilo moguće prevesti ove parcele u građevinsko zemljište od strane prethodnog vlasnika. Na mišljenju tog sudskog veštaka nižestepeni sudovi su zasnovali svoju odluku, iako je ono nepotpuno i nerazumljivo, pošto je nejasan zaključak tog veštaka o tome da je osnov za eksproprijaciju zemljišta Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-Granica Makedonije objavljena u ''Službenom glasniku RS'', br. 77/02 i da su predmetne parcele ''pripale'' PGR-u Bujanovac usled usklađivanja PGR-a sa prostornim planom višeg reda ''i van ingerencija su jedinice lokalne samouprave''. S tim u vezi, sud je bio dužan da pokuša da usaglasi nalaze i stručna mišljenja veštaka, na osnovu odredbe člana 271. stav 3. Zakona o parničnom postupku, a nije tako postupio. Zbog toga je činjenično stanje bitno za odlučivanje u ovoj parnici ostalo neutvrđeno, jer nije utvrđeno da li je predmetnim parcelama, na osnovu planskog dokumenta izvršena promena namene iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište pre donošenja rešenja o eksproprijaciji, ili to nije slučaj. Pri odlučivanju je potrebno da prvostepeni sud ima u vidu da je Zakonom o izmenama im dopunama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br 62/2023), koji je stupio na snagu 04.08.2023.godine, odredbom člana 26. stav 2. posle stava 9. dodat novi stav 10. kojim je predviđen izuzetak od odredbe člana 9. u slučaju kada bude pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta kome je promenjena namena za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta za koji je utvrđeno da je od posebnog značaja za Republiku Srbiju.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka jer zavisi od njegovog ishoda na osnovu odredbe člana 163.stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku potrebno je da prvostepeni sud, postupajući po primedbama iz ovog rešenja, činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi, kako bi imao mogućnost da, pravilnom primenom materijalnog prava o tužbenom zahtevu tužioca donese novu odluku.

Na osnovu odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković