U postupku donošenja presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnik tuženog, preduzeće „Energoprojekt“ je tokom 1978. godine, radi izgradnje stambenog kompleksa u ... u Beogradu, dobilo na privremeno korišćenje zemljište, deo katastareske parcele broj .. KO ..., za postavljanje baraka za smeštaj radnika na gradilištu, uz obavezu da nakon završetka radova ove privremene objekte ukloni. Određeni broj radnika, između kojih i tužilja sa suprugom i sinom, uselila se u barake bez regulisanja pravnog osnova korišćenja. Preduzeće „Energoprojekt“ je obračun komunalnih troškova i njihovu naplatu vršilo obustavom od zarade, odnosno penzija useljenih lica. U cilju konačog rešenja njihovog stambenog statusa dozvolilo im je da se svojim radom i materijalom izvedu radove na pretvaranju baraka u trajne objekte. Svi radovi završeni su 1996. godine, na koji način su nastala tri stambena objekta 1B i 1V sa po četiri stana i 1G sa pet stanova. Na prvobitnim prizemnim montažnim objektima od drvene građe sa pokrivačem od salonita izvršena je dogradnja soba i polusoba zidanjem blokova sa TM konstrukcijom i unutrašnjom i fasadnom drvenom stolarijom, sa električnim i telefonskim instalacijama, koji objekti su nakon toga ispunjavali uslove za izdavanje građevinske, odnosno upotrebne dozvole. Tuženi, kao pravni sledbenik preduzeća „Energoprojekt“ je dana 27.10.1998. godine podneo zahtev za legalizaciju navedenih objekata. Pravnosnažnim rešenjem nadležnog upravnog organa od 10.02.2005. godine tuženom je dodeljen u dugoročni zakup deo katastarske parcele .. KO ... pod objektima za potrebe legalizacije, a rešenjem od 02.10.2007. godine izdato mu je odobrenje izvedenih radova sa upotrebnom dozvolom. Prema sadržini upotrebne dozvole objekat 1G predstavlja višestambenu prizmenu zgradu površine 293,80m2, sačinjenu od pet stanova. Pre građevinskih radova tužilja je stanovala u prostoru površine od 30m2, a stan u kome sada živi je prema sadržini upotrebne dozvole dvosoban stan broj .., neto površine 45,59m2. U javnim knjigama objekat 1G upisan je kao celina, bez posebnih delova, kao isključiva svojina tuženog.

Prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev pozivom na odredbe članova 24. stav 1. i 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, koje sadrže pravila o sticanju svojine na osnovu građenja na tuđem zemljištu i vanrednog održaja. Nalazi da su za sporni odnos relevantne i odredbe Zakona o izgradnji objekata („Službeni glasnik RS“ br.44/95) koji je važio u vreme izvođenja radova od strane tužilje, sadržane u članu 2. tačkama 1, 12, 13 i 14 kojima se definiše građenje, rekonstrukcija i dogradnja objekata, kao i odredbe Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br.72/2009 sa izmenama i dopuana) koji je u primeni od vremena podnošenja tužbe, a koji odredbama člana 2. tačkama 30, 31, 33 i 34 pravno standardizuje pojmove izgradnje objekta, izvođenja građevinskih i građevinsko zanatskih radova, dogradnju i adaptaciju. Stanovišta je da se u konkretnom slučaju ne radi o dogradnji tuđeg trajnog objekta bez sporazuma sa vlasnikom, pošto tuženi do okončanja radova tužilje 1996. godine nije imao trajni objekat u svojini, već privremeni objekat koji bi na zahtev nadležnog organa morao da ukloni. Pravni prethodnik tuženog je dozvolio radnicima koji su barake koristili kao nužni smeštaj da o svom trošku, svojim materijalom i radom ove objekte pretvore u trajne građevinske objekte od čvrstog materijala u svrhu rešavanja svog stambenog pitanja. Tuženi se nije obraćao građevinskoj inspekciji, da bi zaustavio gradnju, već je naprotiv nakon okončanja gradnje podneo nadležnim organima uprave u svoje ime zahtev za dodelu građevinskog zemljišta u državnoj svojini na korišćenje i za legalizaciju izgrađenih objekata. Tužilja je na osnovu iznetog savesni graditelj nove stvari na zemljištu koje je dato tuženom uz dugoročni zakup i ima savesnu državinu na predmetnom stanu duže od 20 godina, pa je stoga ona vlasnik posebnog dela stambene zgrade na kojoj je tuženi u javnoj evidenciji upisan kao vlasnik.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu, kvalifikujući izvedene građevinske radove tužilje kao adaptaciju koja ne može voditi sticanju prava svojine, niti osnovanosti bilo kakvog stvarnopravnog zahteva. Smatra da nisu ispunjeni ni uslovi za sticanje prava svojine održajem u smislu člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pošto tužilja nije imala kvalifikovanu državinu koja bi vodila sticanju svojine po ovom osnovu, već je bila zakupac nepokretnosti što ne može voditi sticanju prava svojine na navedenom stanu. Okolnost da je tuženi objekat u kome je predmetni stan na osnovu odluke nadležnog državnog organa od privremenog učinio trajnim, koristeći se pravima lica koja u njemu žive, ne vodi pravu tužilje za sticanje svojine odlukom suda uz isticanje kao osnova gradnju na tuđem zemljištu, odnosno održaj, pošto promenjeno stanje na terenu može biti osnov za sticanje prava svojine derivativnim putem, zaključenjem pravnog posla o otkupu takvog stana bilo direktno sa tuženim kao vlasnikom stana, ili preko suda u vanparničnom postupku, ukoliko tuženi odbija da zaključi takav ugovor, te promenjena vlasnička struktura tuženog od državnog u privatni privredni subjekat ne menja uslove za zakup, odnosno otkup stana, s obzirom da se i u takvim situacijama primenjuju odredbe zakona koje su važile u vreme sticanja – dobijanja osnova za korišćenje takvog stana.

Po stanovištu Vrhovnog suda drugostepeni sud, bez otvaranja rasprave i neposrednog utvrđenja činjenica na kojima je zasnovao svoju presudu, nije mogao preinačiti presudu prvostepenog suda koja za svoju podlogu ima druge činjenice.

Naime, prvostepeni sud je presudu zasnovao na utvrđenim činjenicama da je pravni prethodnik tuženog na parceli broj .. KO ... imao postavljene drvene barake, kao privremeni objekat, sa obavezom rušenja, te da do 10.02.2005. godine nije imao bilo kakva prava na parceli građevinskog zemljišta na kome je privremeni objekat bio postavljen. Prvostepeni sud je utvrdio da je tužilja, koja nema pravni osnov za korišćenje barake površine oko 30 m2, uz dozvolu pravnog prethodnika tuženog izvela građevinske radove i na taj način izgradila stan površine 45,59 m2 od čvrstog materijala, koji se nalazi u okviru prizemnog objekta ukupne površine 293,80 m2, a koji je kao svoju nepokretnost tuženi legalizovao. Prvostepeni sud za pravni osnov svoje presude navodi članove 24. stav 1. i 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, nalazeći da su relevantne i odredbe Zakona o izgradnji objekata („Službeni glasnik RS“ br. 44/95), koji je važio u vreme izvođenja radova od strane tužilje, kao i odredbe Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/2009 sa izmenama i dopunama), koji je bio u primeni u vreme podnošenja tužbe za pravnu standardizaciju izvedenih građevinskih radova. Drugostepeni sud konstatuje da tužilja sporni stan koristi kao zakupac, sa polazištem na koju činjenicu iskazuje stanovište da tužilja može da stekne pravo svojine na tom stanu derivativnim putem, zaključenjem pravnog posla o otkupu stana, u skladu sa odredbama zakona koji je važio u vreme dobijanja osnova za korišćenje stana. Pošto postoji pravni osnov zaključuje da se tužilja ne može smatrati savesnim držaocem stana, a izvedene građevinske radove kvalifikuje kao adaptaciju, bez pojašnjenja razloga zbog kojih smatra da je na licu mesta postojao građevinski objekat koji se mogao legalizovati, a da građevinski radovi tužilje ne predstavljaju gradnju, već adaptaciju, koja po zakonskim odredbama podrazumeva građevinske radove kojima se ne utiče na stabilnost i sigurnost objekta, ne menjaju konstruktivni elementi, ne menja spoljni izgled i ne utiče na bezbednost susednih objekata.

Imajući u vidu činjenice na kojima je zasnovana drugostepena presuda, a koje su drugačije od činjenica koje su utvrđene od strane prvostepenog suda na osnovu neposrednog raspravljanja, obaveza drugostepenog suda je da ponovo odluči o izjavljenoj žalbi. Za slučaj da je drugostepeni sud stanovišta da žalba osnovano ukazuje da je činjenično stanje nepotpuno i nepravilno utvrđeno, pošto je prvostepena presuda već jednom bila ukinuta, u obavezi je da na osnovu člana 383. ZPP otvori raspravu i na osnovu neposredno izvedenih dokaza utvrdi činjenice i odluči o postavljenom tužbenom zahtevu.

U ponovljenom postupku, drugostepeni sud će na osnovu odredbe člana 165. stav 3. ZPP ponovo odlučiti i o troškovima drugostepenog postupka.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 3. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković