U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Radmila Stepanović advokat iz ..., protiv tuženog JP „Putevi Srbije“ iz Beograda, čiji je punomoćnik Branislav Popovac advokat iz ..., radi naknade za zauzeće zemljišta, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7056/20 od 23.12.2020. godine, u sednici veća održanoj 27.01.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7056/20 od 23.12.2020. godine – stava prvog izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 392/16 od 08.09.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prigovor presuđene stvari. Stavom drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu isplati ukupan iznos od 6.146.708,00 dinara i to: na ime zauzeća kat. parcele ... KO ... ukupne površine 2408 m2, iznos od 2.980.222,00 dinara i zauzeća dela kat. parcele ... KO ... u površini od 2176 m2, iznos od 3.166.486,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 13.04.2019. godine kao dana veštačenja pa do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu isplati iznos preko dosuđenih 6.146.708,20 dinara do traženih 10.767.958,00 dinara, odnosno preko dosuđenog iznosa od 2.980.222,00 dinara do traženih 5.222.827,00 dinara i preko dosuđenog iznosa od 3.166.486,00 dinara do traženog iznosa od 5.547.129,00 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom počev od 13.04.2019. godine do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 853.533,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je zahtev tužioca za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene troškove parničnog postupka u iznosu od 853.533,50 dinara počev od 08.09.2020. godine, kao dana presuđenja, do ispunjenosti uslova za izvršenje.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7056/20 od 23.12.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 392/16 od 08.09.2020. godine, u stavu prvom izreke, delu stava drugog izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu isplati ukupan iznos od 6.146.708,00 dinara, i to na ime zauzeća kat. parcele ... KO ... ukupne površine ... m2, iznos od 2.980.222,00 dinara i za zauzeće dela kat. parcele ... KO ... u površini od 2176 m2, iznos od 3.166.486,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 08.09.2020. godine do isplate, kao i u stavu četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 392/16 od 08.09.2020. godine u preostalom delu stava drugog izreke kojim je odlučeno o zakonskoj zateznoj kamati na iznos glavnog potraživanja, tako što je odbijen kao neosnovan zahtev tužioca da se obaveže tuženi da mu na ukupno dosuđeni iznos od 6.146.708,00 dinara, na ime zauzeća kat. parcele ... KO ... ukupne površine 2408 m2 i zauzeća dela kat. parcele ... KO ... u površini od 2176 m2, plati zakonsku zateznu kamatu počev od 13.04.2019. godine, kao dana veštačenja, zaključno sa 07.09.2020. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu – stava prvog izreke, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o istoj odluči kao o posebnoj reviziji.

S obzirom da je u konkretnom slučaju revizija dozvoljena prema vrednosti predmeta spora, shodno članu 403. stav 1. i 3. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), nisu ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji primenom instituta posebne revizije iz člana 404. istog zakona.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. ZPP, jer je drugostepeni sud pravilno ocenio neosnovanim žalbene navode tuženog protiv odluke prvostepenog suda o neosnovanosti prigovora presuđene stvari, s obzirom da ne postoji pravnosnažna sudska presuda ili sudsko poravnanje kojim je između istih stranaka pravnosnažno okončan spor po istom tužbenom zahtevu. Na druge bitne povrede postupka koje mogu predstavljati revizijski razlog prema članu 407. stav 1. ZPP se konkretno revizijom tuženog ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je vlasnik kat. parcele ..., njiva 4. klase „...“ površine 35 ari i 30 m2, upisane u LN ... KO ... i kat. parcele ..., njiva 5... klase „...“ površine 50 ari i 31 m2, upisane u LN ... KO .... Prve dve trake magistralnog puta tzv. „Ibarska magistrala“, građene su pedesetih godina prošlog veka kada je izvršena eksproprijacija dela navedenih katastarskih parcela od tadašnjih vlasnika, pravnih prethodnika tužioca. Za potrebe izgradnje treće trake navedenog magistralnog puta, u periodu od 1991. – 1993. godine došlo je do zauzimanja dela navedenih katastarskih parcela u vlasništvu tužioca, bez sprovedenog zakonskog postupka i donošenja rešenja nadležnog organa i isplate odgovarajuće novčane naknade. Veštačenjem veštaka građevinarstva i geodezije od 26.03.2012. godine utvrđeno je da je izvršeno delimično zauzeće kat. parcele ... KO ... u površini od 2408 m2, a kat. parcele ... KO ... u površini od 2176 m2, te da faktički na licu mesta ti delovi predstavljaju putno zemljište koje je ušlo u sastav Ibarskog puta 3 (Ibarske magistrale). Vrednost zauzetog dela navedenih kat. parcela, na dan dopunskog ekonomsko-finansijskog veštačenja od 16.04.2019. godine, prema tržišnoj ceni jednog metra kvadratnog poljoprivrednog zemljišta iznosi 12,33 evra (1.454,45 dinara), pa je vrednost oduzetog dela kat. parcele ... KO ... 26.830,08 evra, odnosno 3.166.486,00 dinara, a kat. parcele ... KO ... - 25.251,84 evra, odnosno 2.980.222,00 dinara, ukupno 52.081,92 evra, što na dan veštačenja iznosi 6.146.708,00 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su delimično usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženog na isplatu novčane naknade za oduzeto zemljište po osnovu tzv. faktičke eksproprijacije, u visini utvrđenoj veštačenjem veštaka poljoprivredne struke, ocenjujući neosnovanim prigovor pasivne legitimacije tuženog.

Na osnovu pravilno i potpuno utvrđenog činjeničnog stanja, pobijanom drugostepenom presudom je pravilno primenjeno materijalno pravo.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjena u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Protokolom 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u članu 1. garantuje se zaštita imovine i propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Međutim, ove odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11..95/18), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini u smislu tog zakona smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi, tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica koji nisu deo auto-puta ili državnog puta prvog i drugog reda i trgova i javnih površina, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, suprotno navodima revizije, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovom sporu za isplatu naknade na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije, u vezi člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, budući da je pravni sledbenik ranije Republičke direkcije za puteve, koja je bila investitor izvođenja radova na spornoj deonici puta i zemljište faktički oduzela i privela nameni planskim aktom, tako da isto predstavlja javnu površinu – deo treće trake regionalnog puta tzv. „Ibarska magistrala“.

Revizijskim navodima kojima se ističe da nije utvrđeno kada je predmetni put građen i ko je bio izvođač i investitor radova, u kojoj površini je izvršeno zauzeće, kao i aktivna legitimacija tužioca u odnosu na parcelu ... KO ..., kroz osporavanje ocene dokaza i pravilne primene pravila o teretu dokazivanja iz člana 8, 228. i 231. ZPP, osporava se pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja, što ne predstavlja revizijski razlog prema članu 407. stav 2. istog zakona. Osim toga, sve ove navode isticane i u žalbi tuženog, druostepeni sud je cenio i o istima dao pravilne i jasne razloge koje prihvata i revizijski sud.

Pravilnom primenom odgovarajućih odredbi materijalnog prava iz člana 7, 8 i 101. Zakona o javnim putevima („Službeni glasnik RS“ br. 101/2005, 123/2007, 101/2011,93/2012, 104/2013), člana 7. Odluke o usklađivanju poslovanja Javnog preduzeća za upravljanje državnim putevima sa Zakonom o javnim preduzećima („Sl. glasnik RS“, br. 46/2013, 90/2014), člana 4. stav 1, člana 45. stav 1. Zakona o javnim putevima („Službeni glasnik RS“, br. 46/91, 52/91, 53/93, 67/93, 48/94, 42/98, 101/2005), a imajući u vidu i činjenicu da je na raspravi zastupnik tuženog potvrdio da je njegov pravni prethodnik bio investitor na izgradnji treće trake u navedenom delu magistrale, odnosno u KO ... i KO ..., pobijanom presudom je pravilno ocenjeno da je tuženi pasivno legitimisan i obveznik isplate naknade kao pravni sledbenik Republičke direkcije za puteve. S obzirom na zakonska ovlašćenja koja je ova Direkcija imala i bila dužna da preduzima iz svoje nadležnosti u periodu kada je došlo do faktičkog oduzimanja zemljišta u vlasništvu tužioca, prema kojima je pored ostalog imala i investitorsku funkciju na izgradnji državnih puteva radi ostvarivanja prava i dužnosti Republike Srbije, pa time i dužnost da sprovede postupak eksproprijacije u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji, što nije učinila, takvim postupanjem je povredila pravo na imovinu tužioca oduzimanjem delova njegovih pracela. Stoga je bez značaja za drugačiju odluku u ovom sporu činjenica da je predmetno zemljište na osnovu Zakona o javnoj svojini postalo dobro u opštoj upotrebi i javna svojina Republike Srbije i s tim u vezi eventualna solidarna odgovornost Republike Srbije.

Navodima revizije o odstupanju od sudske prakse prilikom odlučivanja u istim ili sličnim činjenično-pravnim situacijama i ukazivanje na postojanje drugačijih odluka u pogledu pasivne legitimacije tuženog, ne dovodi se u sumnju pravilna primena materijalnog prava. Rešenjem Vrhovnog kasacionog suda Rev 1212/19 od 17.4.2019. godine, na koje se revident poziva, ukinute su nižestepene odluke i izraženo stanovište da je obveznik isplate naknade, ukoliko se ne utvrdi ko je bio investitor i izvođač radova, vlasnik puta –Republika Srbija, što nije u suprotnosti sa stanovištem izraženim u ovoj odluci. Ostale odluke takođe ne mogu biti od značaja za drugačije presuđenje jer se pitanje pasivne legitimacije ocenjuje u svakom konkretnom sporu, u zavisnosti od utvrđenih činjenica.

Visina novčane naknade pravilno je određena na osnovu obavljenog veštačenja vrednosti predmetnog zemljišta, imajući u vidu da je veštak jasno obrazložio sve parametre i metodologiju koje je koristio za procenu, pa se navodima revizije neosnovano osporava utvrđena pravična naknada koju je tuženi dužan da isplati tužiocu.

Kako se navodima revizije ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost drugostepene presude, revizija tuženog je ocenjena neosnovanom.

Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 414. stav 1.ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić