U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Katarina Majstorović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Novom Sadu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 391/23 od 22.02.2023. godine, u sednici veća održanoj dana 22.02.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 391/23 od 22.02.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 391/23 od 22.02.2023. godine, usvojena je žalba tužene i presuda Osnovnog suda u Sresmkoj Mitrovici P 814/20 od 31.08.2022. godine preinačena, tako što je u celosti odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj isplati 1.250.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 31.08.2022. godine do isplate na ime naknade nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede prava na privatni porodični život zbog stanja neprekidne neizvesnosti koja je uzrokovana neodgovaranjem državnih organa, flagrantnim, trajnim i bezosećajnim zanemarivanjem obaveze da se utvrdi sudbina, odnosno nenamernim skrivanjem i zataškavanjem informacija o stvarnoj sudbini sina tužilje rođenog ...1994. godine u Sremskoj Mitrovici (stav prvi izreke). Preinačena je odluka o naknadi troškova prvostepenog postupka tako što je obavezana tužilja da tuženoj naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 11.250,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate (stav drugi izreke). Obavezana je tužilja da tuženoj nadoknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 22.500,00 dinara (stav treći izreke). Odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova drugostepenog postupka (stav četvrti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 408. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 10/23), Vrhovni sud je ocenio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja se porodila ...1994. godine u bolnici u Sremskoj Mitrovici. Porođaj je bio u sedmom mesecu trudnoće, jer je trudnoća kod tužilje trajala 28 nedelja. Dete je bilo živo rođeno. Kako je dete bilo sa nedovoljnom telesnom težinom, bilo je prebačeno u Zavod za prevremeno rođenu decu u Beogradu. Dete je rođeno u ranim jutarnjim satima u ... časova i odvedeno u Zavod za prevremeno rođenu decu istog dana u 12,30 časova, dok je tužilja ostala u bolnici u Sremskoj Mitrovici. Pre odvođenja deteta tužilja je videla svoje dete i čula njegov plač. Dana ...1995. godine tužilji je saopšteno da je dete preminulo. Tužilja u vreme smrti deteta nije dobila nikakvu dokumentaciju u vezi smrti deteta, niti je videla telo deteta. Od Instituta za neonatologiju iz Beograda tužilja je pod brojem .../... dana 30.01.2020. godine obaveštena da raspolaže fotokopijom matičnog lista, fotokopijom otpusne liste sa epikrizom i fotokopijom sprovodnice leša. Na svoj zahtev tužilja je 06.01.2020. godine dobila potvrdu od Grada Sremska Mitrovica da dete ... muškog pola rođeno ...1994. godine, a koje je preminulo ...1994. godine nije upisano u matičnu knjigu rođenih koja se vodi za matično područje Grada Sremska Mitrovica. Tužilja je podnela Prvom osnovnom javnom tužilaštvu u Beogradu krivičnu prijavu protiv NN izvršilaca odgovornih lica zdravstvene ustanove Instituta za neonatologiju Beograd zbog postojanja osnovane sumnje da su dana ...1994. godine izvršili krivično delo promena porodičnog stanja iz člana 177. Krivičnog zakonika RS. Ta krivična prijava je odbačena rešenjem Prvog OJT u Beogradu 10.04.2020. godine. Punomoćnik tužilje je izjavila prigovor protiv tog rešenja. Taj prigovor je odbijen, o čemu je punomoćnik tužilje obavešten dopisom od 29.05.2020. godine. Tužilja je od Zdravstvenog centra Sremska Mitrovica ishodila dokument sa istorijom bolesti od 03.01.1995. godine sa pratećom dokumentacijom, te list novorođenčeta koji datira od 30.01.1994. godine i ostalu medicinsku dokumentaciju kojom su raspolagale medicinske ustanove u kojima je tužilja boravila. Dopisom JK „Pogrebne usluge“ iz Beograda tužilja je obaveštena da je izvršena provera službene evidencije registra sahranjenih kojima je utvrđeno da je muško dete staro jedan dan preminulo ...1994. godine i da su posmrtni ostaci kremirani ...1995. godine na groblju „Lešće“ u Beogradu, da je pepeo rasut u delu groblja sa posebnom namenom i da je troškove kremiranja snosio Zavod za prevremeno rođenu decu. Ista ustanova obavestila je tužilju da procedurama sahranjivanja bezimene dece za period kada je njeno dete sahranjeno ne raspolažu, a da se do podataka o mestu sahrane dolazi isključivo na osnovu podataka upisanih u registru sahranjenih. Prema izvodu iz matične knjige umrlih od 06.01.2020. godine koji je izdat od Grada Beograda, tužiljino dete bez imena muškog pola preminulo je ...1994. godine u 21,00 čas u Beogradu, Opština Savski venac. U vezi smrti tužiljinog deteta izdata je i potvrda o smrti koja datira od ...1994. godine.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužilje za naknadu nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede prava na privatni porodični život, nalazeći da nadležni organi tužene nisu omogućili tužilji da sazna istinu o statusu svog deteta rođenog 1994. godine.

Drugostepeni sud nije prihvatio izneto stanovište prvostepenog suda i tužbeni zahtev tužilje je odbio, jer je donet Zakon o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji.

Po stanovištu Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je odlučio o tužbenom zahtevu tužilje odbijanjem, jer tužilja nije iskoristila novi pravni okvir uspostavljen na osnovu Zakona o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji, pa joj to pravo ne pripada više u parničnom postupku.

Odredbom člana 145. stav 2. Ustava Republike Srbije sudske odluke se zasnivaju na Ustavu, zakonu, potvrđenom međunarodnom ugovoru i propisu donetom na osnovu zakona.Odredbom člana 16. stav 2. Ustava Republike Srbije je propisano da su opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i da se neposredno primenjuju. Republika Srbija ima obavezu da se povinuje pravnosnažnoj presudi Evropskog suda za ljudska prava, kako to proizlazi iz odredbe člana 46. Evrospke konvencije. Republika Srbija je donela Zakon o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 18/20 od 03.03.2020. godine koji je stupio na snagu 11.03.2020. godine) i primenjuje se istekom roka od 3 meseca od dana stupanja na snagu, izuzev odredaba članova 3, 5, 15, 16. i 17. ovog Zakona koji se primenjuju od dana stupanja na snagu Zakona. Tim Zakonom je propisan postupak u kome se utvrđuju činjenice o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji i postupak u kome se dosuđuje pravična novčana naknada nematerijalne štete, kao i organi koji su nadležni za sprovođenje Zakona. Taj Zakon se primenjuje od 11.06.2020. godine, a odredbe vezane za iniciranje ovog posebnog postupka od 11.03.2020. godine, pa se odredbe Zakona o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji imaju primeniti u konkretnom slučaju u odnosu na činjenice o statusu tužiljinog deteta.

Kako je odredbom člana 1. Zakona o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji propisano da se njime utvrđuju činjenice o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji i postupak u kome se utvrđuje pravična novčana naknda nematerijalne štete. Cilj zakona je utvrđivanje činjenica pogodnih da se utvrdi istina o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji i izvršenje obaveze Republike Srbije iz presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Jovanović protiv Srbije. Navedenim zakonom propisan je jednostranački vanparnični postupak. Odredbom člana 17. Zakona propisan je rok od 6 meseci od stupanja na snagu zakona za podnošenje predloga.

Kako je navedenim zakonom propisan pravni put zaštite i rok u kome se zaštita može tražiti, neosnovani su revizijski navodi da je put pravne zaštite propisan odredbama Zakona o parničnom postupku. Zakon o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji je stupio na pravnu snagu 11.03.2020. godine i predlog iz člana 17. zakona je trebao biti podnet do 11.09.2020. godine. Međutim, taj rok je produžen zbog primene Uredbe o rokovima u sudskim postupcima za vreme vanrednog stanja proglašenog 15.03.2020. godine. Suspendovanje rokova za podnošenje predloga trajalo je od 20.marta 2020.godine do 6.maja 2020. godine. Tužba u ovoj pravnoj stvari podneta je nakon isteka roka od 6 meseci od stupanja na snagu Zakona, uvažavajući i suspendovanje rokova za vreme vanrednog stanja, jer je podneta 23.12.2020. godine.

Nasuprot navodima revidenta, navedenim zakonom regulisano je, u članu 24. i 25. Zakona, pravo na pravičnu novčanu naknadu nematerijalne štete i visina pravične naknade, pa je tužilja za ostvarivanje pravne zaštite morala da koristi novi pravni okvir uspostavljen na osnovu Zakona o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji.

Stoga, u nedostatku nekog drugog pravnog osnova za odgovornost tuženog, irelevantni su ostali navodi revizije i ne utiču na zakonitost pobijane presude.

Iz svega iznetog odlučeno je kao u izreci, na osnovu odredbe člana 414. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković