Apelacioni sud u Kragujevcu je, presudom Gž2 487/21 od 15.12.2021. godine, odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Osnovnog suda u Kragujevcu P2 316/20 i P2 554/20 od 09.08.2021. godine, u stavovima drugom, trećem i u usvajajućem delu stava četvrtog izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac-protivtuženi je izjavio blagovremenu reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe člana 202. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/2005...6/2015) i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni bitne povrede propisane odredbom člana 407. stav 1.tačka 3. istog Zakona, na koje revident u reviziji neosnovano ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke imaju dvoje mal. dece, sinove EE rođenog ... godine i ŽŽ rođenog ... godine. Zbog ozbiljno i trajno poremećenih bračnih odnosa, brak parničnih stranaka je razveden, a od prestanka faktičke zajednice života mal. deca stranaka žive sa majkom u domaćinstvu njene majke u selu ... kod ... . Centar za socijalni rad u Kragujevcu je, u svom nalazu od 25.09.2020. godine, dao mišljenje da je, uzimajući u obzir sve činjenice prikupljene tokom sprovođenja stručnog postupka, u najboljem interesu mal. EE i ŽŽ da roditeljsko pravo vrši majka samostalno, a da se lični kontakt sa ocem uredi prema predloženom modelu. Na osnovu terenske posete porodici, obavljene konsultacije sa supervizorom i izvršenog uvida u izveštaj Centra za socijalni rad u Kragujevcu, Centar za socijalni rad u Leskovcu je dostavio sudu sintetizovani izveštaj sa predlogom o vršenju roditeljskog prava i modela viđanja, tako što je procenjeno da majka BB u potpunosti zadovoljava razvojne potrebe mal. dece, u čemu ima podršku iz svoje primarne porodice. Ima izgrađene roditeljske kompetencije i kapacitete, a sve roditeljske obaveze iz sadržine roditeljskog prava u potpunosti izvršava. Sa decom ima topao emotivni odnos koji se zasniva na međusobnom poverenju. Visoko je motivisana da vrši roditeljsko pravo nad decom, ali je svesna i uloge i bitnosti očeve figure u njihovom razvoju i odrastanju. Sa svojim bivšim suprugom izostaje kontakt zbog čega je BB sugerisano da je u interesu mal.dece da poboljša svoju roditeljsku komunikaciju sa AA, a BB sugestije prihvata na verbalnom nivou. Što se tiče oca Spase, on je, od strane stručnog tima, Centra za socijalni rad Kragujevac, procenjen kao roditelj koji takođe ima kapacitete da prepozna i zadovolji potrebe mal. dece, tako što je saglasan da deca budu poverena majci BB, uz redovno viđanje sa njim. Uzimajući u obzir sve činjenice prikupljene tokom sprovođenja stručnog postupka, a uvažavajući pre svega želju i procenu najboljeg interesa mal.dece, mišljenje tog Centra je da je potrebno da roditeljsko pravo nad mal.decom vrši njihova majka BB, a da se viđenje između oca AA i mal.dece odvija na način kako je pobijanom odlukom i odlučeno. Tužilac-protivtuženi je po zanimanju stolar i ostvaruje mesečnu zaradu od 72.000,00 dinara. Živi sa ocem i sestrom u porodičnoj kući roditelja, tako što je otac penzioner, a sestra zaposlena, pa tužilac komunalne troškove plaća svakog trećeg meseca, u iznosu od 6.500,00 dinara, a nema obavezu izdržavanja drugih lica. Od prestanka zajednice života sa tužiocem-protivtuženim, tužena-protivtužilja sa mal.decom živi u kući svoje majke u blizini ..., prima naknadu od Službe za zapošljavanje, jer je nezaposlena, a očekuje zaposlenje u fabrici u ... koja u svom krugu ima vrtić. Ukupne potrebe mal. EE koji pohađa ... razred osnovne škole utvrđene su u iznosu od 19.000,00 dinara, a mal. ŽŽ u iznosu od 16.000,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su, pravilnom primenom materijalnog prava, odredbe člana 61. stav 4., 62. stav 2., 63. stav 2., 65, 266. stav 2. i 3. Porodičnog zakona RS, odlučili da mal.decu stranaka povere na samostalno vršenje roditeljskog prava majci BB i uredili način održavanja ličnih odnosa mal.dece sa ocem prema modelu koji je predložio Centar za socijalni rad Leskovac, u svom izveštaju od 09.03.2021. godine, uz obavezu oca da doprinosi izdržavanju svoje mal.dece iznosom od 25% mesečne zarade koju ostvaruje radom u preduzeću ''...'' d.o.o. ..., na osnovu odredbe člana 73., u vezi člana 154. stav 1. i člana 160.-163. Porodičnog zakona.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, na osnovu odredbe člana 61. stav 1. istog zakona. Roditelji imaju pravo i dužnost da izdržavaju dete pod uslovima određenim tim zakonom, na osnovu odredbe člana 73. Porodičnog zakona. Kriterijumi određivanja izdržavanja propisani su odredbom člana 160. Porodičnog zakona, tako što se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Ako se visina izdržavanja određuje u procentu od redovnih mesečnih novčanih primanja dužnika izdržavanja (zarada, naknada zarade, penzija, autorski honorar i td), visina izdržavanja, po pravilu, ne može biti manji od 15% niti veći od 50% redovnih mesečnih novčanih primanja dužnika izdržavanja umanjenih za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, a na osnovu odredbe člana 162. stav 2. Porodičnog zakona. Roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima pravo i dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lične odnose i da o pitanjima koja bitno utiču na život deteta odlučuje zajedničkim sporazumom sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo, na osnovu odredbe člana 78. stav 3. Porodičnog zakona.

Konvencijom o pravima deteta (''Službeni list SFRJ''-međunarodni ugovori, br. 15/90, 4/96, 2/97), pored ostalog je predviđeno da: u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od primarnog značaja, a države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonskih staratelja i drugih pojedinaca, koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (član 3. stav 1. i 2.).

U konkretnom slučaju, oba roditelja imaju izgrađene roditeljske kompetencije i kapacitete, a imajući u vidu uzrast mal. dece (osam, odnosno četiri godine), te procenu najboljeg interesa mal. dece na osnovu sintetizovanog izveštaja nadležnog Centra za socijalni rad, sledi da su nižestepeni sudovi pravilno odlučili da decu povere majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, a da lične odnose sa ocem mal. dece održavaju prema modelu koji je predložio Centar za socijalni rad u Leskovcu, u svom izveštaju od 09.03.2021. godine, i obavezali oca da doprinosi izdržavanju mal. dece iznosom od 25% mesečne zarade koju ostvaruje radom.

Neosnovani su navodi revizije tužioca-protivtuženog da je odluka suda o održavanju ličnih odnosa sa mal. decom protivna njihovom najboljem interesu. Suprotno tim navodima revizije revidenta, model viđanja mal. dece sa ocem, određen pobijanom presudom, omogućuje revidentu da odlučuje o svim pitanjima koja bitno utiču na život dece i u skladu je sa njihovim razvojnim potrebama što znači da je doneta u njihovom najboljem interesu.

Navodima revizije revidenta o tome da je on, do preseljenja tužene- protivtužilje sa mal.decom u selo ..., doprinosio izdržavanju mal. dece, ne dovodi se u sumnju pravilnost pobijane presude u delu kojim je tužilac-protivtuženi obavezan da doprinosi izdržavanju mal. dece, imajući u vidu da tu činjenicu revident ima mogućnost da istakne u postupku eventualnog sudskog izvršenja pobijane presude.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić